Câu chuyện của chị Hạnh (48 tuổi, TP.HCM) là một lời cảnh tỉnh cho nhiều người về tình trạng suy giảm nhận thức nhẹ (MCI). Ban đầu, chị chỉ nghĩ những biểu hiện như hay quên, lặp lại chuyện cũ, hoặc khó tập trung là do áp lực công việc và tuổi tác. Đến khi con gái phát hiện chị nhầm lẫn tên người quen và ngày họp phụ huynh, gia đình mới tá hỏa đưa chị đi khám và phát hiện chị mắc MCI, có nguy cơ tiến triển thành Alzheimer nếu không can thiệp kịp thời.
Thực tế, không ít người đang âm thầm đối mặt với MCI mà không hề hay biết. Theo thống kê của Hiệp hội Alzheimer Mỹ, có tới 12% đến 18% người trên 60 tuổi đang sống chung với tình trạng này. Điều đáng lo ngại là, nếu không được phát hiện và can thiệp, mỗi năm có khoảng 10% đến 15% số người mắc MCI sẽ tiến triển thành sa sút trí tuệ. Tỷ lệ này còn phụ thuộc vào các yếu tố nguy cơ cụ thể của từng người. Một nghiên cứu tổng hợp cho thấy, trong khoảng thời gian trung bình 5,2 năm, có khoảng 41,5% bệnh nhân MCI tiến triển thành sa sút trí tuệ trong các nghiên cứu tại bệnh viện, so với 27% trong các nghiên cứu cộng đồng.
Điểm khác biệt giữa MCI và Alzheimer là người bệnh MCI vẫn có khả năng sinh hoạt độc lập và tự chăm sóc bản thân. Tuy nhiên, họ bắt đầu xuất hiện những dấu hiệu như hay quên các sự kiện gần đây, khó khăn trong việc diễn đạt, gặp rắc rối khi đưa ra quyết định, khó theo dõi cuộc trò chuyện, lạc đề hoặc thay đổi tâm trạng bất thường. Nhiều người thường chủ quan cho rằng đây chỉ là dấu hiệu lão hóa thông thường hoặc do căng thẳng tạm thời, bỏ lỡ “thời điểm vàng” để chẩn đoán và điều trị.
Bác sĩ chuyên khoa 1 Nguyễn Vĩnh Khang, khoa Thần kinh, Bệnh viện Đại học Y Dược TP.HCM, nhấn mạnh: “Suy giảm nhận thức nhẹ là giai đoạn cảnh báo sớm. Việc phát hiện và can thiệp kịp thời có thể giúp người bệnh duy trì chất lượng cuộc sống và hạn chế nguy cơ tiến triển thành bệnh Alzheimer – một bệnh thoái hóa thần kinh hiện chưa có phương pháp chữa trị dứt điểm.”
Alzheimer là một quá trình diễn tiến âm thầm và kéo dài, bắt đầu từ những tổn thương nhỏ ở vùng não kiểm soát trí nhớ và nhận thức. Bệnh tiến triển từ lão hóa bình thường, qua giai đoạn suy giảm trí nhớ chủ quan, đến suy giảm nhận thức nhẹ và cuối cùng là Alzheimer. Việc điều trị sớm có thể làm chậm hoặc giảm nguy cơ tiến triển bệnh. Ở giai đoạn đầu, tổn thương thường xuất hiện ở các vùng não liên quan đến trí nhớ, sau đó lan rộng ra các khu vực khác. Đến giai đoạn cuối, các vùng não bị ảnh hưởng sẽ giảm kích thước đáng kể, dẫn đến hàng loạt triệu chứng nghiêm trọng như quên tên người thân, mất phương hướng, rối loạn ngôn ngữ, cảm xúc và mất khả năng tự chăm sóc bản thân.
Tại Việt Nam, ước tính có khoảng 500.000 người trên 60 tuổi mắc sa sút trí tuệ, chiếm khoảng 5% dân số trong độ tuổi này. Tuy nhiên, đáng lo ngại là chỉ khoảng 1% trong số đó được chẩn đoán và điều trị chính thức. Điều này cho thấy còn rất nhiều trường hợp chưa được phát hiện hoặc chưa tiếp cận dịch vụ y tế phù hợp. Các chuyên gia cho rằng, việc can thiệp từ giai đoạn MCI là một cách tiếp cận hiệu quả để giảm nguy cơ tiến triển thành Alzheimer.
Để phòng ngừa, cần chủ động kiểm soát các yếu tố nguy cơ như bệnh lý mạch máu (tăng huyết áp, xơ vữa động mạch), rối loạn chuyển hóa (đái tháo đường, mỡ máu cao), vì chúng ảnh hưởng trực tiếp đến lưu lượng máu lên não và chức năng nhận thức.
Bác sĩ Nguyễn Vĩnh Khang khuyến cáo người có nguy cơ nên kiểm tra trí nhớ định kỳ bằng các công cụ sàng lọc để phát hiện sớm những thay đổi. Bên cạnh đó, duy trì lối sống lành mạnh, bao gồm chế độ ăn uống cân bằng (giàu omega-3, rau xanh, vitamin nhóm B), vận động thể chất đều đặn, ngủ đủ giấc và tham gia các hoạt động kích thích tư duy, là những yếu tố quan trọng giúp bảo vệ trí nhớ lâu dài.
Ngoài ra, các chuyên gia cũng khuyến cáo sử dụng các giải pháp phòng ngừa đa mô thức bằng các tác nhân dược lý đã được kiểm chứng khoa học, chẳng hạn như chiết xuất Ginkgo biloba EGb 761 với liều 240 mg mỗi ngày. Ginkgo biloba EGb 761 đã được chứng minh lâm sàng về hiệu quả trong việc cải thiện tuần hoàn máu não, tăng cường dẫn truyền thần kinh và bảo vệ tế bào thần kinh khỏi tổn thương, từ đó làm chậm quá trình suy giảm nhận thức và hỗ trợ ngăn ngừa tiến triển Alzheimer.
Một nghiên cứu gần đây đăng trên Journal of Neurology cũng cho thấy bệnh nhân sau đột quỵ sử dụng EGb 761 trong 24 tuần đã cải thiện đáng kể các đánh giá nhận thức, đặc biệt ở nhóm có dấu hiệu suy giảm nhẹ. Một tổng quan hệ thống gồm 9 thử nghiệm lâm sàng đối chứng với giả dược (946 người bệnh) cũng xác nhận hiệu quả của EGb 761 trong việc cải thiện chức năng nhận thức ở người bị MCI.
Phát hiện sớm và can thiệp kịp thời là chìa khóa để kiểm soát suy giảm nhận thức nhẹ và giảm nguy cơ tiến triển thành Alzheimer. Mỗi người nên chủ động bảo vệ sức khỏe não bộ bằng lối sống lành mạnh và thăm khám định kỳ để phát hiện sớm các dấu hiệu bất thường.
Admin
Nguồn: VnExpress
