Tại Việt Nam, quy trình chẩn đoán chết não được thực hiện theo Luật Hiến, lấy, ghép mô, bộ phận cơ thể người và hiến, lấy xác, có hiệu lực từ năm 2007. Bộ Y tế hiện đang phối hợp với các bộ, ngành liên quan để sửa đổi, bổ sung một số điều của luật này, nhằm tạo điều kiện thuận lợi hơn và tăng cường nguồn tạng hiến, từ đó cứu sống nhiều bệnh nhân đang chờ ghép tạng.
Luật hiện hành định nghĩa chết não là tình trạng não bộ bị tổn thương nghiêm trọng, mất hoàn toàn và vĩnh viễn các chức năng. Việc xác định chính xác tình trạng chết não là cơ sở pháp lý để tiến hành lấy mô, bộ phận cơ thể từ những người đã đăng ký hiến tạng sau khi qua đời.
Việc xác định chết não đòi hỏi quy trình chặt chẽ, không phải là một quyết định đơn lẻ. Cần có ít nhất ba lần chẩn đoán độc lập để khẳng định tình trạng này. Mỗi lần chẩn đoán phải tuân thủ nghiêm ngặt các tiêu chuẩn lâm sàng và được thực hiện bởi hội đồng chuyên môn do người đứng đầu cơ sở y tế chỉ định.
Hội đồng này bao gồm ba chuyên gia trong các lĩnh vực hồi sức cấp cứu, thần kinh, phẫu thuật thần kinh hoặc giám định pháp y. Để đảm bảo tính khách quan và minh bạch, bác sĩ trực tiếp tham gia phẫu thuật ghép tạng hoặc đang điều trị cho người chết não không được tham gia hội đồng này.
Thời gian tối thiểu để xác định chết não là 12 giờ, tính từ thời điểm người bệnh có đầy đủ các tiêu chuẩn lâm sàng và không có dấu hiệu hồi phục. Việc chẩn đoán chỉ được thực hiện tại các cơ sở y tế đáp ứng đủ các điều kiện cần thiết, bao gồm khoa hồi sức cấp cứu, máy thở, máy phân tích khí máu và các trang thiết bị khác theo quy định.
Các tiêu chuẩn lâm sàng để xác định chết não bao gồm: mất hoàn toàn ý thức, mất phản xạ thân não (như phản xạ đồng tử, phản xạ giác mạc, phản xạ ho), ngừng thở tự phát (được xác định bằng nghiệm pháp ngừng thở). Bên cạnh đó, cần có kết quả từ ít nhất một cận lâm sàng hỗ trợ như điện não đồ, chụp cắt lớp vi tính xuyên não, siêu âm Doppler xuyên sọ, chụp X-quang động mạch não hoặc chụp đồng vị phóng xạ.
Theo TS.BS Dư Thị Ngọc Thu từ Bệnh viện Chợ Rẫy, việc hiến mô tạng từ người hiến sống, chết não hoặc chết tuần hoàn là hành động nhân đạo, nhân văn, đặc biệt quan trọng để cứu sống những bệnh nhân suy tạng giai đoạn cuối. Hiện tại, nguồn mô tạng hiến chỉ có thể đến từ con người, do đó cần tuân thủ các yêu cầu bắt buộc theo quy định của pháp luật.
Trên thế giới, các quốc gia có nhiều cách tiếp cận khác nhau trong việc xác định chết não. Tuy nhiên, nguyên tắc chung là bác sĩ đang điều trị cho người hiến tiềm năng không được phép tuyên bố chết não hay chết tuần hoàn, nhằm đảm bảo không ai có quyền gây ảnh hưởng đến quá trình hồi sức cấp cứu và điều trị.
Điều phối viên, người chịu trách nhiệm theo dõi quá trình đánh giá chết não, chết tuần hoàn và khả năng hiến mô tạng, cũng không được liên quan đến phẫu thuật viên hoặc bác sĩ đang điều trị cho bệnh nhân suy tạng hay bệnh nhân sau ghép. Điều này nhằm bảo đảm tính minh bạch và công bằng trong việc tuyển chọn và điều phối mô tạng hiến.
Bác sĩ Thu nhấn mạnh rằng việc quy định thành viên hội đồng chuyên môn chẩn đoán chết não không được liên quan đến phẫu thuật viên ghép mô tạng hoặc bác sĩ điều trị cho bệnh nhân suy tạng giúp tránh các tiêu cực và đảm bảo chẩn đoán khách quan, không vì lợi ích cá nhân.
Hiện tại, pháp luật Việt Nam mới chỉ quy định về hiến và ghép mô tạng từ người hiến sống hoặc chết não, chưa có quy định về hiến khi chết tuần hoàn. Bác sĩ Thu cho biết, trong bối cảnh khan hiếm tạng hiến, nhiều nước đã nghiên cứu mô hình hiến khi chết tuần hoàn để tận dụng tối đa nguồn tạng tiềm năng. Để triển khai hình thức này, cần có quy định rõ ràng trong Luật hiến tạng.
Trước đó, Bệnh viện Chợ Rẫy đã thực hiện đề tài nghiên cứu về ghép thận từ người cho tim ngừng đập từ năm 2013 đến 2016 theo giao phó của Bộ Khoa học và Công nghệ. Kết quả nghiên cứu này sẽ cung cấp cơ sở khoa học để Bộ Y tế đề xuất các quy định về hiến mô tạng ở người hiến khi tim ngừng đập.
Bác sĩ Thu khẳng định rằng việc phát triển chương trình hiến mô tạng từ người hiến chết não hoặc chết tuần hoàn mang lại nhiều lợi ích cho người bệnh, gia đình và xã hội. Người bệnh có thể cải thiện chất lượng cuộc sống, trở lại học tập, lao động và đóng góp cho xã hội, mang lại hạnh phúc cho gia đình. Đồng thời, giúp tiết kiệm chi phí chữa bệnh, giảm gánh nặng cho bảo hiểm y tế và tăng thu nhập cho cả người bệnh và người thân.
“Phát triển tốt chương trình hiến ghép mô tạng từ người hiến chết não hay chết tuần hoàn, đảm bảo tính công bằng, minh bạch sẽ góp phần giảm thiểu nạn buôn bán và ghép tạng trái phép, ổn định an ninh trật tự xã hội”, bác sĩ Thu kết luận.
Admin
Nguồn: VnExpress
