Bộ Tài chính đang xem xét điều chỉnh biểu thuế thu nhập cá nhân lũy tiến từng phần, với hai phương án chính nhằm giảm số bậc thuế và nới rộng khoảng cách thu nhập giữa các bậc. Cả hai phương án đều giữ nguyên mức thuế tối thiểu 5% áp dụng cho thu nhập tính thuế đến 10 triệu đồng mỗi tháng (sau khi đã trừ các khoản giảm trừ gia cảnh và chi phí liên quan). Tuy nhiên, thuế suất tối đa 35% sẽ áp dụng cho thu nhập tính thuế trên 80 triệu đồng (theo phương án 1) hoặc trên 100 triệu đồng (theo phương án 2).
Các chuyên gia kinh tế đã đưa ra nhiều ý kiến về đề xuất này. PGS.TS Phạm Thế Anh từ Đại học Kinh tế Quốc dân cho rằng mức thuế suất cao nhất 35% có thể gây ảnh hưởng tiêu cực đến động lực làm việc của người lao động có trình độ cao và khả năng thu hút nhân tài của doanh nghiệp. Ông cho rằng, mức thuế suất cao như vậy chỉ phù hợp với các quốc gia có hệ thống phúc lợi xã hội phát triển mạnh, nơi người dân được đảm bảo đầy đủ các dịch vụ y tế, giáo dục và an sinh xã hội chất lượng cao. Ông dẫn chứng trường hợp Singapore, một quốc gia có thu nhập bình quân đầu người rất cao, nhưng mức thuế suất cao nhất chỉ là 24%.
Ông Thế Anh nhấn mạnh rằng Việt Nam nên học hỏi các quốc gia phát triển như Singapore thay vì so sánh với các nước có trình độ phát triển tương đương hoặc thấp hơn. Ông đề xuất giảm mức thuế suất cao nhất xuống 20%, tương đương với thuế suất thu nhập doanh nghiệp hiện hành, nhằm khuyến khích tinh thần “mỗi người dân là một doanh nghiệp” và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế.
Tại một hội thảo gần đây, PGS.TS Phan Hữu Nghị, Phó viện trưởng Ngân hàng – Tài chính (Đại học Kinh tế Quốc dân), cũng đồng tình rằng mức thuế suất cao nhất nên giới hạn ở 25%, xét đến thu nhập bình quân đầu người của Việt Nam còn thấp và nhu cầu tích lũy, đầu tư cho nền kinh tế. Ông Nghị cho rằng chính sách thuế cần tạo động lực cho người lao động, đặc biệt khi thuế thu nhập doanh nghiệp đang ở mức 20%. Ông cho rằng, việc tăng thuế suất thu nhập cá nhân có thể được xem xét khi thu nhập bình quân đầu người của Việt Nam đạt mức cao hơn.
Trong những năm gần đây, GDP bình quân đầu người của Việt Nam đã liên tục tăng, đạt 4.700 USD vào năm 2023. Việt Nam đang đặt mục tiêu tăng trưởng cao, từ 8% trở lên trong năm nay và đạt mức hai chữ số trong giai đoạn tới, nhằm gia nhập nhóm các nước có thu nhập cao vào năm 2045.
GS.TS Vũ Minh Khương từ Trường Chính sách công Lý Quang Diệu, Đại học Quốc gia Singapore, ước tính rằng nếu GDP bình quân đầu người của Việt Nam tăng trưởng liên tục ở mức 6,5% trong 20 năm tới, thì đến năm 2045 chỉ số này sẽ đạt khoảng 15.000 USD, ngưỡng thấp nhất của nhóm các nước thu nhập cao. Nếu duy trì được tốc độ này, Việt Nam có thể đạt thu nhập bình quân đầu người khoảng 20.000 USD vào năm 2050.
Biểu thuế lũy tiến bậc thang hiện hành dựa trên nguyên tắc người có thu nhập cao hơn phải đóng thuế nhiều hơn, thể hiện sự công bằng. Tuy nhiên, biểu thuế này đã được áp dụng trong suốt 15 năm qua, kể từ khi Luật Thuế thu nhập cá nhân có hiệu lực. Do đó, mức thuế suất cao nhất 35% áp dụng cho phần thu nhập trên 960 triệu đồng một năm (80 triệu đồng một tháng) không còn phù hợp với tình hình thực tế do lạm phát, thu nhập bình quân và chi phí sinh hoạt đều đã tăng lên đáng kể.
Bà Nguyễn Thị Cúc, Chủ tịch Hội Tư vấn Thuế, đã chỉ ra rằng mức thuế suất cao nhất 35% dẫn đến việc nhiều cá nhân phải nộp thuế trên 30% thu nhập của họ. Điều này có nghĩa là nhiều người có thu nhập khá, nhưng không thuộc diện siêu giàu, vẫn phải chịu mức thuế cao nhất.
Ông Nguyễn Quang Huy, CEO Khoa Tài chính – Ngân hàng (trường Đại học Nguyễn Trãi), cho rằng nếu vẫn giữ mức thuế tối đa 35%, nhà điều hành chỉ nên áp dụng mức này đối với những người có thu nhập trên 100 triệu đồng một tháng, tương ứng với nhóm 2% người giàu nhất, như phương án 2 của Bộ Tài chính. Ông Huy nhấn mạnh rằng điều này sẽ đảm bảo tính công bằng xã hội và giảm tác động tiêu cực đến nhóm trung lưu, những người đóng vai trò quan trọng trong việc dẫn dắt nền kinh tế.
Một bất cập khác của biểu thuế hiện hành là số lượng bậc thuế dày đặc và tập trung ở các mức thu nhập thấp. PGS. TS Phan Hữu Nghị cho rằng đây là nguyên nhân khiến thuế suất và số thuế phải nộp tăng cao ngay cả khi thu nhập chỉ tăng nhẹ. Ông cho rằng, người có thu nhập tăng trung bình cũng nhanh chóng bị đẩy vào nhóm chịu thuế cao, gây áp lực tài chính lớn và làm giảm động lực làm việc.
Theo phương án của Bộ Tài chính, số bậc trong biểu thuế sẽ giảm từ 7 xuống còn 5 bậc. Ông Nghị nhận định rằng điều này sẽ giúp hệ thống tính thuế đơn giản hơn, đồng thời vẫn đảm bảo nguồn thu hợp lý cho ngân sách. Ông cũng cho rằng việc giảm số bậc thuế sẽ tạo sự công bằng, khuyến khích người lao động gia tăng thu nhập mà không lo bị đánh thuế quá mức.
Về khoảng cách giữa các bậc thuế, ông Nguyễn Quang Huy đề xuất cơ quan quản lý nên tránh tạo ra những bước nhảy thuế suất đột ngột. Ông cho rằng khoảng cách giữa các bậc thuế không nên quá lớn, để tránh tình trạng người lao động có thu nhập chỉ nhỉnh hơn một chút đã phải chịu mức thuế suất cao hơn đáng kể, dẫn đến tâm lý né tránh hoặc gian lận thu nhập.
Ông Nghị cho rằng việc nới rộng khoảng cách giữa các bậc thuế theo hệ số hợp lý (ví dụ hệ số 2) sẽ giúp hệ thống thuế trở nên ổn định, có độ mở cao và tạo động lực tăng thu nhập. Điều này cũng sẽ tránh được tình trạng người lao động có thu nhập trung bình phải chịu thuế suất cao một cách bất hợp lý.
Ông Nguyễn Văn Được, Tổng giám đốc Công ty Kế toán và tư vấn thuế Trọng Tín, cũng đồng tình với đề xuất này. Ông ủng hộ phương án 2 vì cho rằng sự điều chỉnh này sẽ mang lại lợi ích cho nhiều người nộp thuế, đặc biệt là những người có thu nhập từ 30 đến 100 triệu đồng. Ông cho rằng việc nới rộng khoảng cách thu nhập ở hai bậc 3 và 4 sẽ giúp nhiều người lao động được hưởng lợi từ biểu thuế mới.
Tuy nhiên, ông Được cũng khuyến nghị nên thiết kế thêm một phương án khác, trong đó giãn khoảng cách thu nhập tính thuế ở bậc 1 và 2, ví dụ như nới rộng bậc 1 lên 15 triệu đồng. Ông cho rằng nhà quản lý cần tính toán kỹ lưỡng để có thể hỗ trợ nhiều hơn cho những người có thu nhập trung bình và khá, đồng thời bù đắp bằng cách tăng thu ở nhóm thu nhập cao.
Thuế thu nhập cá nhân là một nguồn thu quan trọng của ngân sách nhà nước, đứng thứ ba sau thuế giá trị gia tăng (VAT) và thuế thu nhập doanh nghiệp. Năm 2023, tổng thu ngân sách nhà nước lần đầu tiên vượt 2 triệu tỷ đồng, trong đó thuế thu nhập cá nhân ước đạt 189.000 tỷ đồng, tăng 20% so với năm trước đó và chiếm hơn 9,3% tổng thu ngân sách, tăng từ mức 5,3% vào năm 2011.
Từ góc độ vĩ mô, PGS. TS Phạm Thế Anh cho rằng việc sửa đổi và giảm gánh nặng thuế thu nhập cá nhân là cần thiết để kích thích tiêu dùng nội địa, qua đó đóng góp vào tăng trưởng kinh tế của Việt Nam. Ông cho rằng việc giảm thuế sẽ giúp tăng thu nhập khả dụng của người dân, khuyến khích họ chi tiêu nhiều hơn cho hàng hóa và dịch vụ trong nước, tạo động lực tăng trưởng mới cho nền kinh tế từ phía cầu nội địa và giúp Việt Nam giảm thiểu rủi ro phụ thuộc quá mức vào xuất khẩu, đặc biệt trong bối cảnh các thị trường lớn có thể áp dụng các rào cản thương mại.
Admin
Nguồn: VnExpress
