Căng thẳng giữa Campuchia và Thái Lan leo thang từ rạng sáng ngày 24/7, khi quân đội hai bên đụng độ bằng súng gần đền Ta Moan Thom, sau đó lan rộng ra nhiều khu vực khác dọc theo biên giới chung.
Các cuộc giao tranh trở nên ác liệt hơn khi cả quân đội Campuchia và Thái Lan đều triển khai vũ khí hạng nặng. Thái Lan cáo buộc Campuchia đã sử dụng pháo phản lực BM-21 bắn vào khu dân cư, dẫn đến việc không quân Thái Lan điều động máy bay tiêm kích F-16 tấn công đáp trả các mục tiêu quân sự bên kia biên giới.
Theo thông tin từ giới chức Thái Lan, các cuộc giao tranh đã khiến ít nhất 15 người thiệt mạng và hơn 30 người bị thương. Hiện phía Campuchia chưa công bố thông tin về thương vong.
Đây là cuộc đụng độ nghiêm trọng nhất giữa hai quốc gia láng giềng trong hơn một thập kỷ qua. Tuy nhiên, tranh chấp biên giới giữa Campuchia và Thái Lan đã âm ỉ từ lâu, ít nhất là từ năm 1907, với tâm điểm là ngôi đền cổ Preah Vihear.
Vào đầu thế kỷ 20, Campuchia là thuộc địa của Pháp. Biên giới giữa Thái Lan và Campuchia được vẽ bởi người Pháp theo yêu cầu của một ủy ban song phương. Thỏa thuận năm 1904 quy định biên giới sẽ đi theo đường phân thủy tự nhiên giữa hai nước, chủ yếu dọc theo dãy núi Dangrek chạy theo hướng đông-tây ở phía bắc Campuchia, giáp với Thái Lan.
Đường phân thủy này được coi là ranh giới chính giữa hai quốc gia, vì nước mưa ở phía bắc dãy Dangrek sẽ chảy về các phụ lưu của sông Mekong ở đông bắc Thái Lan, trong khi nước mưa ở sườn nam sẽ chảy vào các hệ thống sông của Campuchia. Đền cổ Preah Vihear là một địa danh nổi bật nằm trên dãy Dangrek.
Tuy nhiên, bản đồ do người Pháp vẽ đã thể hiện sai lệch khi cho thấy đền Preah Vihear thuộc về Campuchia, mặc dù ngôi đền nằm ở phía bắc đường phân thủy. Ban đầu, Thái Lan chấp nhận bản đồ này để sử dụng chính thức, nhưng sau đó phát hiện ra sai sót trong một cuộc khảo sát riêng vào năm 1930 và bắt đầu khiếu nại.
Mặc dù vậy, Tòa án Công lý Quốc tế (ICJ) phán quyết rằng Thái Lan đã phản đối quá muộn và mất quyền kiểm soát ngôi đền do đã “ngầm chấp thuận” bản đồ.
Chính phủ Thái Lan sau đó đã cố gắng đàm phán với chính quyền thực dân Đông Dương của Pháp để điều chỉnh biên giới. Tuy nhiên, quá trình này bị gián đoạn khi Pháp đầu hàng Đức Quốc xã vào năm 1940.
Sau khi Campuchia giành được độc lập và Pháp rút quân vào năm 1953, quân đội Thái Lan đã kiểm soát đền Preah Vihear vào năm 1954 dựa trên biên giới theo đường phân thủy tự nhiên. Campuchia phản đối, và ngôi đền trở thành tâm điểm tranh chấp giữa hai nước.
Thái Lan lập luận rằng ngôi đền được xây dựng hướng về phía bắc để phục vụ các vùng đồng bằng phía trên, chứ không phải đồng bằng Campuchia ở xa phía dưới. Tuy nhiên, Campuchia khẳng định ngôi đền nằm trong lãnh thổ của mình dựa trên bản đồ năm 1907 của Pháp. Cuối cùng, cả hai nước đồng ý đưa tranh chấp lên ICJ và tuân thủ phán quyết của tòa.
Năm 1962, ICJ phán quyết trao quyền sở hữu đền Preah Vihear cho Campuchia với 9 phiếu thuận và 3 phiếu chống, tuyên bố rằng bản đồ năm 1907 thể hiện rõ ràng Preah Vihear nằm trong lãnh thổ Campuchia.
Tuy nhiên, ICJ chỉ phán quyết về quyền sở hữu ngôi đền mà không quy định về phần đất liền kề phía bắc, nơi có lối vào đền. Thái Lan miễn cưỡng trao trả ngôi đền nhưng vẫn tiếp tục tuyên bố chủ quyền đối với khu vực xung quanh, nhấn mạnh rằng biên giới tại những khu vực này chưa bao giờ được phân định chính thức.
Phán quyết này đã trở thành một điểm căng thẳng lớn trong quan hệ giữa Campuchia và Thái Lan.
Năm 2008, Campuchia nộp đơn lên Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa của Liên Hợp Quốc (UNESCO) đề nghị công nhận Preah Vihear là Di sản Thế giới.
Thái Lan phản đối động thái này, cho rằng đơn đề nghị từ Campuchia bao gồm cả phần đất xung quanh ngôi đền mà Thái Lan vẫn coi là lãnh thổ của mình. Để tránh làm leo thang căng thẳng, Campuchia rút lại hồ sơ ban đầu và sau đó nộp lại một bản đồ chỉnh sửa, chỉ yêu cầu công nhận riêng ngôi đền.
Việc Preah Vihear được UNESCO công nhận, dù chỉ là ngôi đền, đã làm bùng lên căng thẳng mới. Thái Lan cho rằng Campuchia đã sử dụng việc công nhận này để khẳng định chủ quyền đối với khu vực tranh chấp, dẫn đến các cuộc đụng độ quân sự.
Từ năm 2008 đến 2011, giao tranh đã bùng phát nhiều lần tại khu vực biên giới gần đền Preah Vihear và các khu vực tranh chấp khác như đền Ta Moan Thom và Ta Krabey, gây thiệt hại về người và của. Hai bên cáo buộc lẫn nhau vi phạm chủ quyền và nổ súng trước.
Tháng 4/2011, Campuchia nộp đơn lên ICJ yêu cầu giải thích phán quyết năm 1962, đồng thời kiến nghị tòa án áp dụng các biện pháp tạm thời nhằm chấm dứt xung đột.
Tháng 7/2011, ICJ bác bỏ yêu cầu từ Thái Lan về việc hủy vụ kiện của Campuchia, yêu cầu cả hai quốc gia rút binh lính khỏi “khu phi quân sự tạm thời”, bao gồm khu vực tranh chấp và một phần vùng lân cận, tiếp tục hợp tác với ASEAN và các quan sát viên do ASEAN chỉ định, đồng thời kiềm chế mọi hành động có thể “làm trầm trọng thêm hoặc mở rộng tranh chấp”. Tòa án cũng ra lệnh cho Thái Lan không cản trở người Campuchia tiếp cận đền Preah Vihear.
Tháng 11/2013, ICJ ra tuyên bố rằng phán quyết năm 1962 đã trao toàn bộ khu vực tranh chấp cho Campuchia và yêu cầu quân đội Thái Lan rút quân. Phán quyết này được đưa ra sau một thời gian căng thẳng leo thang.
Tuy nhiên, tòa bác bỏ lập luận của Campuchia rằng ngọn đồi Phnom Trap gần đó cũng cần được trao cho nước này theo phán quyết năm 1962. Phnom Trap, được người Thái gọi là Phu Ma-khuea, là ngọn đồi cách ngôi đền ba km về phía tây bắc, chiếm hơn 4 km2 trong tổng số 4,6 km2 mà cả hai quốc gia tranh chấp.
ICJ kết luận rằng việc đề cập đến “khu vực lân cận” đền Preah Vihear trong phán quyết năm 1962 không có ý mở rộng đến Phnom Trap.
Phán quyết này một lần nữa gây bức xúc và phản đối ở Thái Lan, nhưng nhìn chung tình hình quân sự tại biên giới đã dịu xuống sau đó.
Căng thẳng nhen nhóm trở lại vào tháng 5, sau khi lực lượng vũ trang Thái Lan và Campuchia nổ súng vào nhau trong một khu vực biên giới đang tranh chấp tương đối nhỏ, khiến một binh sĩ Campuchia thiệt mạng.
Mặc dù sau đó hai nước đều tuyên bố đồng ý giảm leo thang tình hình, chính quyền Campuchia và Thái Lan vẫn tiếp tục tăng cường hiện diện quân sự ở các khu vực tranh chấp, khiến căng thẳng vẫn ở mức cao.
Thái Lan áp đặt các biện pháp hạn chế chặt chẽ tại biên giới với Campuchia, khiến hầu hết hoạt động qua lại cửa khẩu bị đình chỉ, ngoại trừ những trường hợp khẩn cấp.
Campuchia cũng cấm phim và chương trình truyền hình Thái Lan, ngừng nhập khẩu nhiên liệu, trái cây và rau củ từ quốc gia láng giềng, đồng thời tẩy chay một số đường truyền Internet và nguồn cung cấp điện của Thái Lan.
Hôm 24/7, sau khi đụng độ nổ ra, chính quyền Thái Lan thông báo đóng cửa hoàn toàn biên giới với Campuchia. Lực lượng hai nước hôm nay tiếp tục giao tranh dọc biên giới, sử dụng các vũ khí hạng nặng như pháo binh và rocket.
Tờ Nation của Thái Lan đưa tin quân đội nước này đã chiếm được đền Preah Vihear và Ta Krabey, nhưng phó phát ngôn Bộ Quốc phòng Campuchia Mao Sophy Chetra bác bỏ thông tin này, khẳng định hai đền vẫn nằm trong tầm kiểm soát của Campuchia.
Admin
Nguồn: VnExpress
