Dây thần kinh chẩm, bao gồm ba nhánh chính là dây thần kinh chẩm lớn (GON), dây thần kinh chẩm nhỏ (LON) và dây thần kinh chẩm thứ ba (TON), đóng vai trò quan trọng trong việc truyền tải cảm giác từ vùng cổ đến phía sau đầu và đỉnh đầu. Các dây thần kinh này xuất phát từ các đốt sống cổ C2-C3.
Theo BS.CKI Nguyễn Hữu Khánh, Khoa Thần kinh, Trung tâm Khoa học Thần kinh, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP HCM, đau dây thần kinh chẩm, còn được gọi là đau đầu Arnold, là một dạng đau đầu ít gặp và dễ bị nhầm lẫn với các loại đau đầu khác như đau nửa đầu hoặc đau đầu do căng thẳng. Tình trạng này thường xảy ra khi một hoặc nhiều nhánh của dây thần kinh chẩm bị chèn ép hoặc kích thích, trong đó dây thần kinh chẩm lớn thường là đối tượng chính. Khi dây thần kinh này bị tổn thương hoặc chèn ép, bệnh nhân có thể trải qua những cơn đau nhói dữ dội như điện giật, lan từ gáy lên đầu, kèm theo cảm giác đau khi chạm nhẹ hoặc chải đầu.
Vậy, những nguyên nhân nào dẫn đến tình trạng đau dây thần kinh chẩm? Dưới đây là sáu nguyên nhân phổ biến được bác sĩ Khánh chỉ ra:
1. **Sai tư thế khi ngồi hoặc nằm:** Thói quen ngồi làm việc với tư thế cúi đầu về phía trước, kê gối quá cao khi ngủ, hoặc sử dụng điện thoại liên tục trong tư thế cúi đầu có thể gây căng cơ vùng cổ và gáy. Sự co cứng này có thể chèn ép các nhánh của dây thần kinh chẩm lớn và bé, dẫn đến những cơn đau âm ỉ hoặc đau buốt từ gáy lên đỉnh đầu. Tư thế cúi gập cổ tạo áp lực lên các cơ gáy, gây chèn ép dây thần kinh và dẫn đến viêm, phát sinh cơn đau đặc trưng sau gáy, lan lên đầu, kèm theo cảm giác tê và ngứa ran da đầu.
2. **Thoái hóa cột sống cổ:** Bác sĩ Khánh cho biết đây là nguyên nhân thường gặp ở người trung niên và lớn tuổi bị đau mạn tính vùng sau đầu. Quá trình lão hóa làm bào mòn đĩa đệm và đốt sống cổ, gây ra thoái hóa cột sống cổ. Các gai xương, thoát vị đĩa đệm cổ hoặc hẹp ống sống có thể trực tiếp chèn ép lên rễ thần kinh hoặc gián tiếp làm thay đổi cơ chế vận động vùng cổ – gáy, tạo áp lực lên dây thần kinh chẩm. Điều này không chỉ gây đau vùng cổ mà còn dẫn đến đau nhói sau đầu, lan lên trán, kéo dài âm ỉ, đôi khi kèm theo cứng cổ và giảm linh hoạt khi quay đầu.
3. **Chấn thương vùng cổ – gáy:** Va chạm mạnh do tai nạn giao thông, ngã hoặc chấn thương thể thao có thể gây tổn thương trực tiếp đến dây thần kinh chẩm. Cơn đau có thể không xuất hiện ngay sau chấn thương mà bùng phát sau vài giờ hoặc vài ngày. Trong một số trường hợp, dù chỉ bị “va nhẹ” vùng cổ nhưng lại xuất hiện cơn đau đầu dữ dội kéo dài, mất cảm giác vùng da đầu. Đây là dấu hiệu cần được khám thần kinh sớm để loại trừ tụ máu, tổn thương cấu trúc cột sống cổ hoặc dây thần kinh.
4. **Căng cơ vùng cổ – gáy:** Căng thẳng kéo dài, ngủ không đúng tư thế, mang vác nặng trên vai hoặc vận động quá sức có thể khiến cơ cổ – vai – gáy bị co cứng, kéo theo chèn ép lên đường đi của dây thần kinh chẩm. Đây là nguyên nhân phổ biến dẫn đến đau dây thần kinh chẩm ở người trẻ, đặc biệt là dân văn phòng, sinh viên, người làm việc trong môi trường căng thẳng hoặc ít vận động. Người bệnh thường cảm thấy vùng cổ nặng, sau đó lan ra đau đầu từng cơn, kèm theo tê bì da đầu và khó chịu khi chạm nhẹ.
5. **Bệnh lý chuyển hóa và mạch máu:** Các bệnh như gout, tiểu đường, lupus ban đỏ hoặc viêm mạch máu có thể ảnh hưởng đến cấu trúc và chức năng của các dây thần kinh ngoại biên, trong đó có dây thần kinh chẩm. Các bệnh này làm giảm tuần hoàn, tăng nguy cơ viêm hoặc tổn thương thần kinh. Viêm dây thần kinh chẩm cũng có thể xảy ra do nhiễm virus herpes zoster (gây bệnh zona thần kinh), viêm khớp dạng thấp ảnh hưởng khớp cổ hoặc biến chứng của các bệnh tự miễn. Bác sĩ Khánh lưu ý rằng những nguyên nhân này tuy ít gặp nhưng đáng lưu ý, đặc biệt ở người có bệnh nền mạn tính. Nếu đau đầu kéo dài không rõ nguyên nhân, đi kèm các triệu chứng toàn thân như mệt mỏi, sụt cân, sốt nhẹ, người bệnh cần làm thêm xét nghiệm để tầm soát nguyên nhân chính xác.
6. **Khối u hoặc dị tật bẩm sinh vùng cổ:** Trong một số ít trường hợp, đau dây thần kinh chẩm có thể do các nguyên nhân nghiêm trọng như u vùng cổ – gáy, nang màng tủy, hoặc do cấu trúc não tụt xuống ống sống cổ gây chèn ép dây thần kinh. Người bệnh thường có biểu hiện nặng nề hơn như đau đầu dai dẳng, mất thăng bằng, yếu chi hoặc rối loạn nuốt, nói. Một số bất thường bẩm sinh như tật vẹo cổ, lệch cột sống cổ, dị dạng xương chẩm – cổ cũng có thể khiến dây thần kinh bị kích thích hoặc chèn ép hơn bình thường.
Bác sĩ Khánh khuyến cáo người bệnh nên đi khám chuyên khoa Thần kinh nếu có các biểu hiện đau buốt sau gáy, lan lên đầu, tê hoặc rát da đầu, cơn đau tái phát nhiều lần hoặc kéo dài không dứt, đặc biệt nếu đau kèm theo rối loạn giấc ngủ, chóng mặt, mỏi cổ kéo dài. Việc khám và chẩn đoán sớm có thể giúp loại trừ các nguyên nhân nguy hiểm, đồng thời điều trị đúng nguyên nhân và kiểm soát triệu chứng bệnh hiệu quả.
Để chẩn đoán đau dây thần kinh chẩm, bác sĩ có thể thực hiện khám lâm sàng, các nghiệm pháp ấn vùng chẩm, kết hợp với các xét nghiệm hình ảnh như X-quang, MRI hoặc chụp CT vùng cổ. Tùy thuộc vào nguyên nhân, người bệnh có thể được điều trị bằng thuốc giảm đau, thuốc giãn cơ, tiêm steroid tại chỗ, vật lý trị liệu, chỉnh tư thế hoặc can thiệp ngoại khoa nếu cần thiết.
Admin
Nguồn: VnExpress
