Rối loạn lipid máu, hay còn gọi là rối loạn mỡ máu, là tình trạng mất cân bằng của các chỉ số mỡ trong máu, bao gồm cholesterol toàn phần cao, cholesterol xấu (LDL-C) cao, triglyceride cao, hoặc cholesterol tốt (HDL-C) thấp. Tiến sĩ Bùi Thị Thúy từ Khoa Khám tư vấn dinh dưỡng người lớn, Viện Dinh dưỡng, nhấn mạnh rằng chế độ ăn uống đóng vai trò then chốt trong việc kiểm soát tình trạng này.
Theo các chuyên gia dinh dưỡng, nguyên nhân chính gây rối loạn lipid máu thường xuất phát từ chế độ ăn uống thiếu khoa học, đặc biệt là việc tiêu thụ quá nhiều chất béo bão hòa, trans-fat, thực phẩm chế biến sẵn và đường. Thói quen ăn nhiều thịt mỡ động vật nhưng lại ít rau xanh và trái cây của người Việt cũng góp phần làm tăng nguy cơ mắc bệnh. Tình trạng này không chỉ dẫn đến rối loạn mỡ máu mà còn làm tăng nguy cơ thừa cân, béo phì, cao huyết áp, tiểu đường và gout.
Bên cạnh chế độ ăn uống, lối sống ít vận động cũng là một yếu tố quan trọng khiến tình trạng mỡ máu trở nên khó kiểm soát. Việc thiếu hoạt động thể lực làm giảm khả năng chuyển hóa lipid trong cơ thể. Thống kê cho thấy có đến 25% người trưởng thành tại Việt Nam không vận động đủ mức cần thiết. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) khuyến cáo người lớn nên tập thể dục với cường độ trung bình ít nhất 150 phút mỗi tuần, hoặc 75 phút mỗi tuần với cường độ cao hơn.
Ngoài các yếu tố về lối sống, rối loạn lipid máu còn có thể do di truyền hoặc các bệnh lý thứ phát như thừa cân, béo phì, tiểu đường, cao huyết áp hoặc bệnh thận mạn tính gây ra. Do đó, việc điều chỉnh chế độ dinh dưỡng phù hợp là vô cùng quan trọng trong việc kiểm soát và điều trị bệnh.
Tiến sĩ Thúy khuyến cáo người bệnh nên hạn chế tối đa chất béo bão hòa và chất béo chuyển hóa (trans-fat). Các loại thực phẩm như thịt đỏ, bơ, phô mai và thực phẩm chế biến sẵn thường chứa nhiều chất béo bão hòa, làm tăng mức LDL-C trong máu. Trans-fat, có nhiều trong đồ chiên rán và snack, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe tim mạch.
Thay vào đó, nên ưu tiên sử dụng các loại chất béo không bão hòa có trong dầu olive, dầu cải, quả bơ, các loại hạt có dầu và cá béo (như cá hồi, cá thu). Những loại chất béo lành mạnh này giúp cải thiện chỉ số lipid máu, tăng lượng HDL-C (cholesterol tốt) và giảm triglyceride.
Chất xơ cũng đóng vai trò quan trọng trong việc kiểm soát mỡ máu. Chất xơ hòa tan có trong rau xanh, trái cây và ngũ cốc nguyên hạt (như yến mạch, gạo lứt) giúp hấp thụ cholesterol, giảm lượng cholesterol gan hấp thụ và tăng lượng cholesterol cơ thể bài tiết. Vi khuẩn trong ruột già còn lên men chất xơ hòa tan thành axit béo chuỗi ngắn, giúp hạ cholesterol.
Một lưu ý quan trọng nữa là người có mỡ máu cao cần giảm lượng đường và tinh bột tinh chế trong khẩu phần ăn. Các thực phẩm giàu đường tự do và tinh bột tinh chế có thể làm tăng mỡ máu và ảnh hưởng xấu đến chỉ số lipid máu. Duy trì cân nặng hợp lý cũng là một yếu tố then chốt; giảm cân có thể giúp giảm mức triglyceride và cholesterol xấu, đồng thời cải thiện độ nhạy insulin.
Để đạt hiệu quả điều trị tốt nhất, người bệnh nên chia nhỏ các bữa ăn thành 3-5 bữa mỗi ngày, ăn đúng giờ và hạn chế ăn tối muộn. Kết hợp chế độ ăn uống lành mạnh với hoạt động thể lực thường xuyên (ít nhất 150 phút mỗi tuần) sẽ giúp kiểm soát mỡ máu hiệu quả. Tuy nhiên, các khuyến nghị này cần được điều chỉnh linh hoạt dựa trên thể trạng, bệnh lý kèm theo và lứa tuổi của từng người bệnh để đảm bảo tính cá thể hóa và hiệu quả lâu dài.
Admin
Nguồn: VnExpress
