Chế phẩm sinh học Bio Ecos, một sáng kiến đầy tiềm năng của nhóm các nhà khoa học đến từ Viện Nghiên cứu và Phát triển Vùng, Bộ Khoa học và Công nghệ, đã xuất sắc giành giải ba tại cuộc thi Sáng kiến Khoa học 2025. Sản phẩm này mở ra hướng đi mới trong bảo quản nông sản sau thu hoạch, hứa hẹn mang lại lợi ích kinh tế thiết thực cho người nông dân.
Bio Ecos là một loại màng phủ sinh học ăn được, được thiết kế để bảo quản các loại trái cây như táo, xoài, chanh leo, bơ, thanh long và nhiều loại khác. Điểm đặc biệt của màng phủ này là khả năng giảm thiểu tổn thất sau thu hoạch, kéo dài thời gian bảo quản của trái cây một cách tự nhiên, giúp nông dân có thể bán sản phẩm với giá tốt hơn.
Ông Đào Văn Minh, đại diện nhóm nghiên cứu, chia sẻ rằng ý tưởng về Bio Ecos xuất phát từ những trăn trở trong quá trình thực hiện các nhiệm vụ khoa học và công nghệ tại các tỉnh Sơn La, Hòa Bình, Thanh Hóa, Ninh Thuận. Nhóm nhận thấy rằng khâu sau thu hoạch đang là một nút thắt lớn trong chuỗi giá trị nông sản, đặc biệt là đối với trái cây. Thời gian bảo quản ngắn, dễ bị hư hỏng khiến việc vận chuyển đi xa hay xuất khẩu trở nên khó khăn.
Nhằm giải quyết vấn đề này, nhóm nghiên cứu đã tập trung vào việc phát triển một giải pháp kéo dài thời gian bảo quản trái cây, đồng thời phải thân thiện với môi trường và có giá thành hợp lý để dễ dàng triển khai trên diện rộng. Màng phủ sinh học, kết hợp với các dịch chiết từ thực vật, đã được lựa chọn để bảo quản một số loại trái cây chủ lực.
Để biến ý tưởng thành sản phẩm thực tế, nhóm nghiên cứu đã trải qua một quá trình kéo dài khoảng ba năm, với nhiều công đoạn khác nhau. Từ việc hình thành ý tưởng ban đầu, thử nghiệm trong phòng thí nghiệm, thử nghiệm ở quy mô lớn hơn, cho đến thử nghiệm trực tiếp tại các hợp tác xã và doanh nghiệp. Hàng trăm thí nghiệm đã được thực hiện để tìm ra loại dịch chiết thực vật phù hợp nhất và tối ưu hóa các thành phần khác, tạo nên chế phẩm Bio Ecos hoàn chỉnh.
Nhóm nghiên cứu đặc biệt chú trọng đến việc sử dụng các hợp chất tự nhiên, có khả năng phân hủy sinh học và an toàn với môi trường. Các vật liệu này phải đảm bảo tính sẵn có, dễ sản xuất để giảm giá thành sản phẩm. Cuối cùng, chiết xuất thực vật giàu polyphenol từ cây vối, kết hợp với chitosan và gum arabic, đã được lựa chọn làm nguyên liệu chính để tạo nên lớp màng phủ bảo quản hiệu quả.
Tuy nhiên, con đường nghiên cứu và phát triển Bio Ecos không hề bằng phẳng. Nhóm đã phải đối mặt với không ít khó khăn, từ việc hàng tạ hoa quả bị hỏng do công thức chưa đạt, đến việc thuyết phục doanh nghiệp đồng ý thử nghiệm sản phẩm mới.
“Tuy nhiên, những nỗ lực cuối cùng cũng được đền đáp. Lần đầu tiên nhìn thấy sản phẩm có hiệu quả, ai cũng vui”, ông Minh nhớ lại.
Thành công ban đầu đã mở ra cơ hội hợp tác với các doanh nghiệp. Công ty Cổ phần Quốc tế Sức sống Xanh (Hải Phòng) đã đề xuất thử nghiệm bảo quản táo bằng Bio Ecos. Kết quả cho thấy, thời gian bảo quản táo đã tăng lên gấp đôi so với thông thường, đủ tiêu chuẩn để xuất khẩu sang Anh. Phản hồi tích cực từ khách hàng đã thúc đẩy doanh nghiệp mong muốn thương mại hóa Bio Ecos. Bên cạnh đó, khi ứng dụng tại Nafoods và HTX Chuối ViBa, chất lượng của bơ, xoài, chanh leo và chuối cũng được duy trì vượt trội.
“Đây là dấu mốc ban đầu cho thấy chúng tôi đã thành công khi ứng dụng thực tế, hỗ trợ cho doanh nghiệp”, đại diện nhóm nghiên cứu khẳng định.
Theo ông Minh, Bio Ecos có tiềm năng thương mại hóa lớn nhờ chi phí sản xuất thấp, dễ sử dụng và đáp ứng các tiêu chuẩn an toàn thực phẩm. Giá thành của một lít chế phẩm chỉ khoảng 60.000 đồng, đủ để phủ màng cho 30-40kg trái cây.
Chế phẩm ở dạng dung dịch, an toàn, thân thiện với môi trường và dễ sử dụng ở mọi quy mô, từ hộ nông dân đến nhà máy chế biến, mà không đòi hỏi đầu tư lớn về cơ sở hạ tầng. Điều này giúp Bio Ecos có thể được ứng dụng rộng rãi ở các vùng sâu, vùng xa, nơi giao thông còn khó khăn, từ đó tăng giá trị nông sản, nâng cao thu nhập cho người nông dân và đóng góp vào sự phát triển kinh tế – xã hội của địa phương. Đặc biệt, nguyên liệu để sản xuất Bio Ecos còn góp phần phát triển nền kinh tế tuần hoàn, do sử dụng các phụ phẩm từ ngành chế biến tôm.
Tính đổi mới sáng tạo của Bio Ecos đã được ghi nhận và công bố trên các bài báo quốc tế, đồng thời đang được Cục Sở hữu trí tuệ thẩm định để cấp bằng độc quyền sáng chế. Đây là một sáng kiến xanh, thân thiện với môi trường, không sử dụng hóa chất độc hại, mà tận dụng các nguyên liệu tự nhiên sẵn có.
Hiện tại, nhóm nghiên cứu đang tiếp tục hoàn thiện quy trình sản xuất màng phủ sinh học Bio Ecos. So với giai đoạn ban đầu, thời gian sản xuất đã được rút ngắn đáng kể, chỉ còn khoảng 1-2 tiếng cho mỗi mẻ sản xuất.
Trong tương lai, nhóm nghiên cứu dự định sẽ hợp tác với một doanh nghiệp để thương mại hóa sản phẩm Bio Ecos. Viện Nghiên cứu và Phát triển Vùng sẽ đóng vai trò hỗ trợ về mặt kỹ thuật, trong khi doanh nghiệp sẽ chịu trách nhiệm phát triển và đưa sản phẩm ra thị trường. Tuy nhiên, việc tìm kiếm một doanh nghiệp đồng hành phù hợp cũng là một thách thức, do Bio Ecos là một sản phẩm mới, đòi hỏi sự đầu tư về cơ sở vật chất và trang thiết bị.
Cuộc thi Sáng kiến Khoa học 2025, với chủ đề “Sáng kiến Xanh”, là nơi tôn vinh những ý tưởng đột phá, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế – xã hội và mang lại giá trị thiết thực cho cộng đồng, đặc biệt là tại các vùng khó khăn.
Kinh phí giải thưởng do Quỹ Hy vọng (Hope Foundation) tài trợ toàn bộ. Đây là một quỹ xã hội do VnExpress và Công ty cổ phần FPT vận hành, hoạt động phi lợi nhuận, vì cộng đồng. Trong ba mùa giải trước đó, cuộc thi đã vinh danh 19 sản phẩm, giải pháp khoa học công nghệ có giá trị ứng dụng cao, góp phần đưa khoa học đến gần hơn với cuộc sống. Bio Ecos hứa hẹn sẽ là một trong số đó, mang lại những thay đổi tích cực cho ngành nông nghiệp Việt Nam.
Admin
Nguồn: VnExpress
