Mạt chược, trò chơi không chỉ là hình thức giải trí quen thuộc mà còn mang đậm nét văn hóa truyền thống của người Hoa trên khắp thế giới. Từ những dịp Tết Nguyên đán sum vầy, trẻ em được làm quen với mạt chược, đến những ván bài quanh năm của người lớn tuổi, trò chơi này đã trở thành một phần không thể thiếu trong đời sống tinh thần.
Giữa lòng Hong Kong, bà Ho Sau-Mei, 68 tuổi, đã dành hơn bốn thập kỷ gắn bó với cửa tiệm Kam Fat Mahjong, nơi cha bà đặt nền móng từ năm 1962. Cửa tiệm nhỏ bé của bà nép mình dưới chân cầu thang, trong một con hẻm rộng chưa đầy hai mét. Bên trong, những tủ kính bám bụi chất đầy ắp những bộ mạt chược đủ kiểu dáng và những bức ảnh cũ kỹ, minh chứng cho một thời vàng son của nghề thủ công này.
Bà Mei kể rằng mình bắt đầu học nghề từ năm 13 tuổi. Những năm 1970-1980, các nghệ nhân từ Trung Quốc đại lục thường xuyên sang Hong Kong để trao đổi kỹ thuật, góp phần làm hưng thịnh nghề khắc mạt chược thủ công. Vào những năm 1960, Hong Kong từng có hơn 20 nghệ nhân khắc mạt chược, thậm chí còn có cả hội nghề nghiệp chính thức.
Ngày nay, phần lớn quân mạt chược được sản xuất hàng loạt tại các nhà máy ở Trung Quốc đại lục. Từ năm 2014, nghề khắc tay mạt chược đã được chính quyền Hong Kong công nhận là “di sản văn hóa phi vật thể”. Tuy nhiên, số người theo nghề này tại thành phố chỉ còn đếm trên đầu ngón tay, và bà Mei là nữ nghệ nhân duy nhất còn gắn bó với nó.
Mỗi buổi sáng, trước 10 giờ, bà Mei đã ngồi vào vị trí quen thuộc, chuẩn bị những quân bài bằng nhựa và các dụng cụ chuyên dụng để bắt đầu công việc. Sau lưng bà là một bàn thờ nhỏ, ánh lên màu đỏ mờ ảo, phía trước đặt một bộ mạt chược trang trọng.
Mỗi bộ mạt chược truyền thống gồm 144 quân, chia thành các loại như cây tre, chấm tròn, chữ Hán, gió (đông, tây, nam, bắc) và các quân đặc biệt như hoa, rồng, tứ quý. Không chỉ dừng lại ở những quân cờ truyền thống, bà Mei còn sáng tạo ra những quân cờ mạt chược với nhiều hình vẽ độc đáo.
Bà sử dụng những dụng cụ khắc truyền thống với các đầu mũi khác nhau để tỉ mỉ khắc từng ký tự, họa tiết lên quân bài, kẹp chặt quân bài giữa ngón cái và ngón giữa. Bà còn dùng một công cụ giống như chiếc vặn nút chai để khoan các họa tiết lên bề mặt quân cờ. Sau khi hoàn thành công đoạn khắc, bà chuyển sang tô màu bằng những hũ sơn đỏ, xanh, lục đã cũ.
Khi ngày dần khép lại, bà Mei hoàn tất công đoạn tô màu, để những quân bài khô dần rồi bắt đầu thu dọn. “Tôi vẫn là phụ nữ mà, phải về nấu cơm, lo việc nhà nữa”, bà chia sẻ. Buổi tối, bà dành thời gian nghỉ ngơi, xem TV và chăm sóc đôi tay đã mỏi sau nhiều năm gắn bó với nghề.
Mỗi bộ mạt chược làm bằng tay mất khoảng 10 đến 14 ngày để hoàn thành, với giá khoảng 245 USD (khoảng 6,5 triệu đồng). Trong khi đó, những bộ bài sản xuất công nghiệp hiện nay chỉ có giá khoảng 70 tệ (khoảng 250 nghìn đồng) trên các trang bán hàng trực tuyến.
Từ khi Hong Kong chuyển mình từ trung tâm sản xuất sang trung tâm tài chính vào những năm 1990, nghề làm mạt chược thủ công cũng dần mai một. Cửa tiệm của bà Mei không có hệ thống đặt hàng trực tuyến, khách hàng muốn mua phải gọi điện hoặc đến trực tiếp. Bà vẫn ghi đơn hàng bằng tay vào một cuốn sổ đã cũ.
Hiện tại, bà Mei chỉ làm việc đến khoảng trưa vì không còn đủ sức khỏe để làm cả ngày. Bà tâm sự rằng mình chưa muốn nghỉ hưu vì sẽ cảm thấy buồn chán và không biết làm gì khác. Trong ngày, một khách hàng người Anh gọi điện hỏi về đơn hàng mà vợ anh đã đặt vài tuần trước. Bà Mei nhờ người phiên dịch, tìm số điện thoại trong sổ và xác nhận rằng bộ bài sẽ hoàn thành trong tuần tới.
Cách cửa tiệm của bà Mei vài con phố, một phòng chơi mạt chược được cấp phép đã chuyển sang sử dụng quân bài đặt mua từ Trung Quốc đại lục. Bà Mei cho biết, khi còn trẻ, bà thường chơi mạt chược với anh chị em trong nhà, nhưng hiện tại bà không còn nhiều thời gian và chỉ thỉnh thoảng mới nhận lời mời từ bạn bè cũ.
Hằng năm, vẫn có những sinh viên và nhà báo tìm đến bà để tìm hiểu về nghề khắc mạt chược, nhờ đó mà nghề của bà vẫn được nhiều người biết đến dù đang dần mai một. Bà Mei từng nhận được nhiều lời đề nghị dạy nghề từ các nghệ sĩ và các tổ chức văn hóa, nhưng bà đều từ chối vì chưa có hứng thú và muốn làm theo cách riêng của mình.
“Tôi không biết mình có thể làm được bao lâu nữa, nhưng chừng nào tôi còn cầm được dụng cụ, tôi vẫn sẽ tiếp tục”, bà Mei khẳng định.
Admin
Nguồn: VnExpress
