Hành trình đưa quần thể di tích Yên Tử – Vĩnh Nghiêm – Côn Sơn Kiếp Bạc trở thành Di sản Văn hóa Thế giới là một quá trình đầy thách thức và nỗ lực không ngừng nghỉ. Bắt đầu từ năm 2012, tỉnh Quảng Ninh đã khởi xướng việc xây dựng hồ sơ đề cử cho danh thắng Yên Tử, ngọn núi không chỉ nổi tiếng với vẻ đẹp tự nhiên mà còn là nơi khai sinh ra Thiền phái Trúc Lâm, một dòng Phật giáo đặc sắc của Việt Nam.
Ý tưởng ban đầu tập trung vào khu vực Yên Tử, nơi gắn liền với Phật giáo Trúc Lâm và cội nguồn của triều đại nhà Trần, một trong những triều đại thịnh vượng nhất trong lịch sử Việt Nam. Hồ sơ đề cử nhấn mạnh sự kết hợp chặt chẽ giữa tư tưởng tôn giáo và quyền lực nhà nước dưới thời Trần, tạo nên một quốc gia Đại Việt vững mạnh về mọi mặt.
Năm 2013, Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam giao Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch chủ trì việc lập hồ sơ “Quần thể di tích và danh thắng Yên Tử” với sự tham gia của hai tỉnh Quảng Ninh và Bắc Giang (cũ). Đến năm 2020, Thủ tướng Chính phủ quyết định bổ sung tỉnh Hải Dương vào quá trình nghiên cứu và lập hồ sơ.
Việc hợp nhất di sản của ba tỉnh đặt ra một thách thức chưa từng có, đòi hỏi sự phối hợp đồng bộ và thống nhất giữa các địa phương. Tỉnh Quảng Ninh, với vai trò chủ trì, đã phải xây dựng gần 650 văn bản và tổ chức hàng trăm cuộc hội thảo, cuộc họp để điều phối công việc, ngay cả trong bối cảnh đại dịch Covid-19 diễn biến phức tạp.
Một trong những khó khăn lớn nhất là việc lựa chọn các điểm di tích tiêu biểu để đưa vào hồ sơ. Các chuyên gia đã tranh luận về việc nên tập trung vào Khu di tích lịch sử và danh thắng Yên Tử, Khu di tích lịch sử nhà Trần, Khu di tích danh thắng Tây Yên Tử hay quần thể Côn Sơn – Kiếp Bạc – Thanh Mai. PGS.TS Đặng Văn Bài nhấn mạnh sự cần thiết lựa chọn những di tích có khả năng biểu hiện giá trị nổi bật toàn cầu, đảm bảo tính chân thực và chính xác.
Các chuyên gia của ICOMOS cũng đặt ra nhiều câu hỏi về tính liên quan của một số yếu tố, như các bãi cọc Quảng Yên, đến chủ đề trung tâm của di sản. Tuy nhiên, các nhà khoa học địa phương đã bảo vệ thành công luận điểm về vai trò của bãi cọc Yên Giang trong chiến thắng Bạch Đằng năm 1288, một biểu hiện của tinh thần hộ quốc an dân của nhà Trần và tư tưởng Trúc Lâm nhập thế. Cuối cùng, hồ sơ chỉ giữ lại bãi cọc Yên Giang và loại bỏ các bãi cọc khác.
ICOMOS cũng đặc biệt quan tâm đến tính xác thực, tính toàn vẹn của di sản và đề nghị mở rộng vùng đệm bảo vệ. Điều này gây ra những lo ngại về tác động đến đời sống và sinh kế của người dân địa phương. Tuy nhiên, các bên liên quan đã nỗ lực nghiên cứu, tham mưu và đưa ra cam kết quản lý chặt chẽ để bảo vệ di sản một cách tốt nhất.
Sau nhiều năm chuẩn bị và bổ sung, hồ sơ chính thức được hoàn thiện vào tháng 1/2024. Việt Nam đã triển khai một chiến dịch ngoại giao văn hóa mạnh mẽ, tận dụng mọi diễn đàn để quảng bá giá trị di sản và thể hiện cam kết bảo vệ di sản cho toàn nhân loại. Tổng Bí thư Tô Lâm cũng đã đề nghị UNESCO ủng hộ quần thể Yên Tử – Vĩnh Nghiêm – Côn Sơn Kiếp Bạc tại buổi tiếp Tổng giám đốc UNESCO Audrey Azoulay.
Vào ngày 12/7/2025, quần thể di tích Yên Tử – Vĩnh Nghiêm – Côn Sơn Kiếp Bạc chính thức được UNESCO công nhận là Di sản Văn hóa Thế giới. Sự kiện này mở ra cơ hội lớn để phát triển bền vững di sản, đồng thời đặt ra những thách thức mới trong công tác quản lý và bảo tồn.
Để phát huy giá trị của di sản, cần thành lập Ban Quản lý Di sản thế giới chuyên trách, rà soát và điều chỉnh quy hoạch tổng thể khu di sản, kiểm soát chặt chẽ hoạt động xây dựng, cải tạo hạ tầng giao thông thân thiện với môi trường và phát triển các sản phẩm du lịch văn hóa, tâm linh, sinh thái có chiều sâu. Quan trọng hơn cả là xây dựng cơ chế để cộng đồng địa phương được hưởng lợi và trở thành những người bảo vệ di sản tích cực nhất.
Admin
Nguồn: VnExpress
