Tại Amsterdam, cô bé Mariama Kamara vừa hoàn thành một nhiệm vụ đặc biệt: đổi 350 chai nhựa và lon rỗng lấy 50 euro (tương đương 1,5 triệu đồng). Kamara mang ba túi lớn chứa vỏ chai, lon đến cửa hàng Statiegeld, một địa điểm chuyên thu gom và hoàn tiền vỏ chai, lon nằm trên phố Nieuwezijds Voorburgwal. Đây là nhiệm vụ được giao bởi người dì của cô, một chủ nhà hàng.
Cửa hàng Statiegeld là một trong hai cửa hàng kiểu mẫu được Verpact, tổ chức quản lý chất thải bao bì (PRO) của Hà Lan, đưa vào hoạt động từ tháng 5 vừa qua. Mục tiêu của mô hình này là nâng cao tỷ lệ thu hồi chai, lon trên toàn quốc. Trước đây, việc hoàn trả vỏ chai chủ yếu được thực hiện thông qua các máy thu gom đặt tại các siêu thị, cửa hàng tiện lợi và trường học.
Hà Lan đã triển khai chương trình đặt cọc – hoàn trả (Deposit-Return System – DRS) từ năm 2006. Theo đó, khi mua các sản phẩm đựng trong chai nhựa, lon nhôm hoặc chai thủy tinh, người tiêu dùng phải trả thêm một khoản tiền cọc từ 15 đến 25 cent. Khoản tiền này sẽ được hoàn lại khi họ trả lại vỏ chai, lon. Số tiền thu được từ những chai, lon không được hoàn trả sẽ được sử dụng để mở rộng và cải thiện chương trình.
Tính đến tháng 9 năm 2024, Hà Lan có hơn 5.000 điểm hoàn trả vỏ và 23.000 điểm thu gom chai, lon tự nguyện, nơi người dân có thể quyên góp tiền cọc.
Mặc dù đã hoạt động gần 20 năm, tỷ lệ thu gom chai nhựa và lon nhôm của Hà Lan vẫn chưa đạt được mục tiêu đề ra. Quốc gia này mới chỉ thu gom được 77% chai nhựa và 84% lon nhôm, thấp hơn nhiều so với mục tiêu 90% mà ngành công nghiệp đồ uống đặt ra.
Một trong những nguyên nhân chính là vị trí đặt các máy thu gom. Việc đặt máy tại các siêu thị và cửa hàng tạp hóa, với hy vọng tận dụng lưu lượng khách hàng lớn, đã không mang lại hiệu quả như mong đợi. Thêm vào đó, một số chuỗi siêu thị từ chối nhận lại vỏ chai, lon của các nhãn hiệu mà họ không kinh doanh. Ví dụ, chuỗi siêu thị Lidl không chấp nhận trả vỏ chai Coca-Cola.
Ngoài ra, việc tham gia chương trình DRS tại Hà Lan dựa trên tinh thần tự nguyện của các cửa hàng tiện lợi. Điều này có nghĩa là các cửa hàng nhỏ không bắt buộc phải lắp đặt máy trả vỏ, làm giảm mật độ các điểm trả vỏ trên toàn quốc.
Một vấn đề khác là kích thước nhỏ của các máy thu gom, được thiết kế để phù hợp với không gian hạn chế của các cửa hàng bán lẻ. Điều này buộc người dùng phải thực hiện nhiều thao tác lặp đi lặp lại. Kamara, cô bé vừa hoàn 350 vỏ, cho biết trước đây cô phải trả từng chai, lon tại ba siêu thị gần nhà, một công việc “tẻ nhạt và đau lưng”.
Để khắc phục tình trạng này, Hà Lan đã triển khai một số máy thu gom công suất lớn từ năm ngoái, có khả năng xử lý tới 100 vỏ cùng lúc. Cửa hàng Statiegeld có công suất xử lý gấp đôi so với các máy thông thường, hứa hẹn sẽ cải thiện đáng kể tỷ lệ thu gom. Trước Amsterdam, cửa hàng Statiegeld đầu tiên đã được mở tại thành phố Rotterdam và đã thu gom được hơn một triệu vỏ.
Các cửa hàng Statiegeld thường được đặt ở những vị trí trung tâm, thu hút nhiều đối tượng khác nhau, từ người dân muốn bỏ rác tái chế, các doanh nghiệp địa phương, khách du lịch tò mò, đến những người có thu nhập thấp, chuyên thu gom vỏ chai, lon để kiếm sống. Verpact cũng tổ chức các trạm thu vỏ di động tại các sự kiện và lễ hội lớn, tạo điều kiện thuận lợi cho người tham gia hoàn trả vỏ đồ uống.
Sau khi thu gom, vỏ chai, lon sẽ được phân loại, làm sạch và tái chế thành nguyên liệu thô, sau đó bán lại cho các doanh nghiệp sản xuất. Ví dụ, chai nhựa PET (polyethylene terephthalate) được tái chế thành nguyên liệu để sản xuất các chai PET mới. Hà Lan yêu cầu từ năm nay, 25% vật liệu của một chai PET phải là vật liệu tái chế.
Hester Klein Lankhorst, Giám đốc điều hành của Verpact, tin rằng chương trình DRS là một công cụ quan trọng giúp Hà Lan đạt được các mục tiêu thu gom đầy tham vọng. Chương trình này là một phần của quy định trách nhiệm của nhà sản xuất (EPR), quy định nghĩa vụ thu gom và tái chế bao bì đối với các doanh nghiệp đưa sản phẩm đóng gói ra thị trường. Bên cạnh việc thúc đẩy tái chế, chương trình còn góp phần giảm lượng rác thải đô thị, với tỷ lệ chai, lon lẫn trong thùng rác giảm tới 69%.
Tuy nhiên, Martin Calisto Friant, chuyên gia từ tổ chức phi lợi nhuận Kinh tế tuần hoàn (Circle Economy), cho rằng mức phí đặt cọc thấp là một hạn chế của hệ thống DRS Hà Lan. Mức phí này chưa đủ sức khuyến khích việc giảm tiêu thụ, vốn nên được coi là giải pháp chính trong quản lý rác thải nhựa. Ông nhấn mạnh rằng “chi phí cọc là chính sách quan trọng nhất cần được tập trung ngay từ đầu”.
Mặc dù không có một giải pháp duy nhất để giải quyết vấn đề rác thải nhựa, Giám đốc điều hành Verpact tin rằng chương trình DRS giúp mọi người dễ dàng hơn trong việc lấy lại tiền đặt cọc và thải bỏ chai, lon đúng cách.
Chương trình đặt cọc – hoàn trả (DRS) là một giải pháp phổ biến tại châu Âu. Thụy Điển là quốc gia đầu tiên trên thế giới áp dụng chương trình này ở cấp quốc gia vào năm 1984. Hiện nay, ngoài Thụy Điển và Hà Lan, DRS đã được triển khai tại 15 quốc gia khác, bao gồm Na Uy, Đức và Ireland.
Admin
Nguồn: VnExpress
