Nhân dịp kỷ niệm 31 năm thành lập, Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng đã có buổi làm việc cùng Cục An toàn, Bức xạ và Hạt nhân vào chiều ngày 31/7. Tham dự buổi làm việc còn có Thứ trưởng Lê Xuân Định, 80 cán bộ công chức, viên chức của Cục, cùng đại diện các đơn vị liên quan.
Cục An toàn, Bức xạ và Hạt nhân, trực thuộc Bộ Khoa học và Công nghệ, đảm nhiệm hai chức năng chính: tham mưu và quản lý nhà nước về an toàn, an ninh, thanh sát hạt nhân, đồng thời thúc đẩy ứng dụng năng lượng nguyên tử. Cục đóng vai trò quan trọng trong việc xây dựng chính sách, pháp luật liên quan, bao gồm Luật Năng lượng nguyên tử (sửa đổi) vừa được Quốc hội thông qua vào tháng 6. Bên cạnh đó, Cục thực hiện thẩm định, cấp phép và quản lý an toàn, an ninh đối với các cơ sở bức xạ; cung cấp thông tin, dữ liệu về an toàn bức xạ hạt nhân trên phạm vi cả nước; và là đầu mối hợp tác quốc tế trong lĩnh vực năng lượng nguyên tử.
Tại buổi làm việc, Cục trưởng Nguyễn Hoàng Linh đã báo cáo Bộ trưởng về những kết quả đạt được trong thời gian qua, đồng thời trình bày những khó khăn, vướng mắc mà đơn vị đang gặp phải. Sau 5 giờ trao đổi, lãnh đạo Bộ đã đưa ra những định hướng và giải pháp tháo gỡ cơ bản cho các vấn đề về nhân lực, chuyển đổi số và kinh phí hoạt động của Cục An toàn, Bức xạ và Hạt nhân.
Cục An toàn, Bức xạ và Hạt nhân được thành lập vào năm 1994 và năm nay bước sang thập kỷ hoạt động thứ tư. Bộ trưởng đánh giá, khác với các giai đoạn trước, thập kỷ này đánh dấu việc Việt Nam đặt mục tiêu làm chủ công nghệ, đưa công nghệ điện hạt nhân trở thành chiến lược quốc gia, và ứng dụng năng lượng nguyên tử vào mọi mặt của đời sống. Đây cũng là thập kỷ Cục An toàn, Bức xạ và Hạt nhân có Cục trưởng không xuất thân từ chuyên môn kỹ thuật mà là người làm quản lý nhà nước, với kỳ vọng Cục sẽ đóng vai trò điều phối, thống nhất lực lượng trong và ngoài nước trong lĩnh vực năng lượng nguyên tử.
**Những Xu Thế Lớn Về An Toàn, Bức Xạ và Hạt Nhân**
Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng nhấn mạnh rằng năng lượng hạt nhân là một lĩnh vực mang tính quốc tế cao, đòi hỏi Việt Nam phải có tầm nhìn rộng mở. Ông chỉ ra năm xu thế lớn đang định hình tương lai của lĩnh vực này.
Đầu tiên, cần có sự tách bạch giữa quản lý an toàn bức xạ và phát triển hạt nhân. Trên thế giới, hai mảng này thường được giao cho hai đơn vị độc lập để đảm bảo tính khách quan. Tuy nhiên, tại Việt Nam, theo Bộ trưởng, sự tách bạch này có thể mang tính tương đối bằng cách thành lập hai phòng ban trong cùng một đơn vị. Mục đích là quản lý theo cấp độ rủi ro, giảm bớt các quy định đối với những vấn đề có độ rủi ro thấp để tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển. “Thế hệ lò phản ứng thứ tư an toàn hơn, việc quản lý lúc này sẽ cần nhẹ tay hơn”, Bộ trưởng nhận định.
Thứ hai, cơ quan quản lý an toàn, bức xạ và hạt nhân cần duy trì sự độc lập tương đối cả về thể chế lẫn kỹ thuật. Bộ trưởng đánh giá cao việc Cục tham gia vào quá trình xây dựng thể chế, đặc biệt là Luật Năng lượng nguyên tử (sửa đổi). Về vấn đề kỹ thuật, ông lưu ý Cục cần duy trì sự độc lập nhất định, không nên phụ thuộc hoàn toàn vào sự hỗ trợ từ các tổ chức bên ngoài như Viện Năng lượng nguyên tử Việt Nam.
Thứ ba, về năng lực chuyên môn, nhân lực và công nghệ, Cục An toàn, Bức xạ và Hạt nhân bắt buộc phải có các mô phỏng thử nghiệm về an toàn, biết sử dụng các công nghệ mới, đặc biệt là giám sát từ xa, có khả năng đào tạo chuyên sâu, phân tích sự cố và ứng phó khẩn cấp.
Thứ tư, cần tăng cường tính minh bạch và sự giám sát của xã hội. Trong bối cảnh Việt Nam dự kiến xây dựng nhiều nhà máy điện hạt nhân, cần có quy định cụ thể về việc công khai thông tin, minh bạch báo cáo và tạo điều kiện cho người dân tham gia giám sát.
Cuối cùng, lĩnh vực năng lượng hạt nhân mang tính quốc tế cao, đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ và tuân thủ các công ước quốc tế.
**Những Điều Cần Đổi Mới**
Để đáp ứng yêu cầu trong giai đoạn mới, Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng nhấn mạnh rằng Cục An toàn, Bức xạ và Hạt nhân cần chuyển đổi từ một cơ quan hành chính sang vai trò điều phối chiến lược quốc gia về an toàn bức xạ hạt nhân.
“Cục là tổng chỉ huy các lực lượng. Vai trò điều phối của Cục rất quan trọng”, Bộ trưởng khẳng định. Trong bối cảnh đó, đơn vị phải khẳng định được vị thế là cơ quan quản lý quốc gia, được thể chế hóa và hoạt động độc lập về an toàn bức xạ hạt nhân.
Một trong những yêu cầu cấp thiết mà Bộ trưởng đưa ra là nâng cấp năng lực đánh giá, giám sát và ứng phó sự cố. Cục cần sớm xây dựng phòng thí nghiệm an toàn bức xạ, thành lập trung tâm điều hành, ứng phó sự cố hạt nhân cấp quốc gia, đi kèm với hệ thống mô phỏng và huấn luyện thực địa.
Về quản lý, Cục phải chuyển đổi số toàn diện, hiện đại hóa quy trình cấp phép, thanh tra, giám sát trực tuyến và hậu kiểm bằng công nghệ số. Đơn vị cũng cần sử dụng công nghệ để xây dựng bản đồ nguồn phóng xạ và công cụ AI giúp đánh giá rủi ro theo từng vùng, địa phương. Các dữ liệu này phải được tích hợp vào hạ tầng số quốc gia, đồng bộ và kết nối với các bộ, ngành khác.
Cục An toàn, Bức xạ và Hạt nhân nên tăng cường năng lực chuyên sâu thông qua cơ chế luân chuyển cán bộ từ Viện Năng lượng nguyên tử Việt Nam về Cục và ngược lại, hoặc điều người dưới dạng biệt phái. Đồng thời, Cục được giao nhiệm vụ thiết lập mạng lưới chuyên gia về năng lượng hạt nhân trong và ngoài nước để tham vấn về chuyên môn, chính sách.
Về mặt hội nhập, Cục cần chủ động mở rộng hợp tác quốc tế, thể hiện rõ vai trò đầu mối tổng hợp quốc gia trong lĩnh vực. Bộ cũng giao Ủy ban Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng Quốc gia phối hợp với Cục An toàn, Bức xạ và Hạt nhân chủ động lập kế hoạch xây dựng các tiêu chuẩn trong lĩnh vực.
Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng và Thứ trưởng Lê Xuân Định thống nhất yêu cầu Cục An toàn, Bức xạ và Hạt nhân đưa ra các báo cáo chuyên môn, chuyên đề hàng tháng để thể hiện vai trò và trách nhiệm của một đơn vị tham mưu cho lãnh đạo Bộ.
**Vai Trò Trong Dự Án Nhà Máy Điện Hạt Nhân Ninh Thuận**
Trong bối cảnh Việt Nam chuẩn bị xây dựng nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận, Bộ trưởng nhấn mạnh vai trò đặc biệt quan trọng của Cục An toàn, Bức xạ và Hạt nhân như một trụ cột điều phối an toàn quốc gia. Ông tái khẳng định vai trò điều phối của Cục, là đầu mối kết nối giữa các lực lượng chuyên môn trong nước, các tổ chức như Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA), cũng như các bộ, ngành liên quan.
Theo Bộ trưởng, việc đầu tiên và quan trọng nhất là tiếp tục hoàn thiện hệ thống pháp lý. Mặc dù Luật Năng lượng nguyên tử (sửa đổi) đã được Quốc hội thông qua, Cục cần tiếp tục xây dựng các nghị định, thông tư hướng dẫn thi hành, cùng với các quy chuẩn kỹ thuật về thiết kế, xây dựng và vận hành nhà máy điện. Đồng thời, cần nội luật hóa các điều ước quốc tế bằng cách thuê, đặt hàng nguồn lực bên ngoài để giảm tải cho đơn vị.
Bộ trưởng yêu cầu Cục phát triển năng lực đánh giá và giám sát ở cấp quốc gia về an toàn bức xạ hạt nhân cho nhà máy điện nguyên tử, đầu tư vào các mô hình mô phỏng sự cố, hệ thống phân tích an toàn, quản lý rủi ro, phần mềm chuyên dụng và cần có một trung tâm dữ liệu độc lập phục vụ công tác giám sát. Đặc biệt, cần hình thành trung tâm chỉ huy ứng phó sự cố hạt nhân quốc gia, kết nối trực tiếp với nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận cũng như hệ thống quan trắc phóng xạ và cảnh báo đa cấp trên toàn quốc.
Tiếp theo, đơn vị phải xây dựng lộ trình cấp phép, cơ chế kiểm tra, hậu kiểm để có trong tay “bản đồ” về việc thực hiện nhà máy điện hạt nhân, theo từng bước, từng công việc và từng vai trò cụ thể. Bộ trưởng gợi ý thiết lập quy trình theo năm bước, kết hợp việc tổ chức các đoàn kiểm tra, đánh giá theo từng giai đoạn, cùng với Cơ quan Năng lượng nguyên tử quốc tế.
Một trong những vấn đề được Bộ trưởng lưu ý là truyền thông và minh bạch thông tin. Điện hạt nhân luôn đi kèm với những lo lắng trong xã hội, đặc biệt là với người dân ở khu vực đặt nhà máy. Vì vậy, hồ sơ an toàn, kết quả thanh tra, báo cáo giám sát cần được công bố công khai, dễ hiểu và có kế hoạch truyền thông cụ thể cùng ngân sách riêng để thực hiện.
Bộ trưởng giao Cục xây dựng một đề án nhân lực tổng thể phục vụ chương trình điện hạt nhân, đào tạo chuyên gia, thanh tra đánh giá an toàn, lực lượng kỹ sư vận hành, công nhân kỹ thuật và cả những người làm công tác bảo đảm an toàn. Từng vị trí cần được chuẩn hóa về khung năng lực, số lượng và lộ trình đào tạo. “Tóm lại là vẽ ra một bản đồ nhân lực quốc gia cho ngành điện hạt nhân, tránh tình trạng mỗi đơn vị nói một con số”, Bộ trưởng chỉ đạo.
**Vấn Đề Đào Tạo Nguồn Nhân Lực An Toàn Bức Xạ**
Nhấn mạnh tầm quan trọng đặc biệt của yếu tố con người, Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng yêu cầu Cục An toàn, Bức xạ và Hạt nhân phải hình thành hệ sinh thái đào tạo bền vững, chuyên nghiệp và mang tính quốc tế hóa cao, đủ sức đảm đương vai trò quản lý quốc gia trong lĩnh vực điện hạt nhân và an toàn bức xạ.
Việc đầu tiên là xây dựng lực lượng nòng cốt về kỹ thuật an toàn điện hạt nhân, đi kèm một đội ngũ nhân lực đa ngành, bao gồm chuyên gia kỹ thuật, chính sách, pháp lý, quản trị rủi ro, truyền thông… Điều này nhằm khắc phục tình trạng chỉ chú trọng đến nhân sự kỹ thuật mà bỏ quên những thành phần nhân sự khác, vốn cũng đóng vai trò quan trọng và cần được quan tâm.
Song song với xây dựng lực lượng, Cục cần chuẩn hóa các vị trí việc làm nội bộ, làm rõ khung năng lực cho từng vị trí chuyên môn. Bộ trưởng cũng đề xuất thành lập một hội đồng chuyên gia quốc gia về điện hạt nhân để cố vấn cho Cục trong các vấn đề chuyên môn phức tạp, xây dựng cơ sở dữ liệu về mạng lưới chuyên gia quốc tế và các chương trình đào tạo, cấp chứng chỉ quốc gia về an toàn bức xạ hạt nhân.
Bộ trưởng nêu tầm nhìn về việc đưa Việt Nam trở thành trung tâm đào tạo, cung ứng nhân lực điện hạt nhân và an toàn bức xạ hạt nhân cho khu vực. Đây không chỉ là cách nâng cao vị thế quốc gia, bởi “tự nhận việc này thì trách nhiệm sẽ tăng lên, yêu cầu quốc tế lớn hơn, nhưng đó là cách để mình tốt lên”, ông nói.
**Định Hướng Phát Triển Năng Lượng Nguyên Tử Vì Hòa Bình**
Bộ trưởng xác định ứng dụng năng lượng nguyên tử vì mục đích hòa bình không chỉ là câu chuyện của công nghệ, mà phải bắt đầu từ việc kiến tạo thể chế. Việt Nam cần sớm xây dựng chiến lược quốc gia về phát triển năng lượng nguyên tử, trong đó có việc tham mưu chính sách, chỉ ra những việc cần làm và phân vai, phân việc rõ cho các bộ, ngành, đơn vị.
“Những tư tưởng của chiến lược năng lượng nguyên tử quốc gia phải lồng ghép được vào trong chiến lược an ninh năng lượng và Quy hoạch điện VIII”, ông lưu ý.
Một trong những việc cần làm là xây dựng hệ thống thể chế thúc đẩy ứng dụng năng lượng nguyên tử, tạo cơ chế thuận lợi cho doanh nghiệp, viện nghiên cứu, bệnh viện ứng dụng công nghệ bức xạ, hợp pháp hóa các mô hình mới, tức xây dựng cơ sở pháp lý, ví dụ hình thành trung tâm chiếu xạ tư nhân, sản xuất đồng vị tư nhân, thuê ngoài dịch vụ phân tích hạt nhân. Ông cũng lưu ý Cục rà soát, tạo hành lang pháp lý cho việc đầu tư lò phản ứng hạt nhân module nhỏ (SMR).
Việc phát triển và điều phối các chương trình ứng dụng quốc gia về năng lượng, đồng vị phóng xạ cho các ngành nông nghiệp, y học, môi trường… là định hướng tiếp theo được Bộ trưởng nhấn mạnh.
Ông cũng nhấn mạnh việc tăng cường hợp tác quốc tế. Cục cần làm tốt vai trò đầu mối phối hợp với IAEA, đồng thời nên đề xuất các chương trình hợp tác ở cấp độ cao hơn, tham gia sâu vào các dự án hợp tác đa phương, đưa người Việt Nam, không chỉ cán bộ quản lý mà cả nhà khoa học, doanh nghiệp tham gia vào các tổ chức quốc tế.
Để thúc đẩy ứng dụng năng lượng nguyên tử vào mục đích hòa bình, Bộ trưởng yêu cầu sớm xây dựng hệ thống tiêu chuẩn liên quan, bao gồm tiêu chuẩn kỹ thuật, mô hình tài chính, nhân lực và hệ thống phòng thí nghiệm quốc gia.
Các chương trình đào tạo về việc ứng dụng năng lượng nguyên tử cũng cần được chuẩn hóa. Bên cạnh đó, Cục An toàn, Bức xạ và Hạt nhân phải tăng cường ngân sách cho hoạt động truyền thông trên các phương tiện thông tin đại chúng.
Lĩnh vực năng lượng nguyên tử Việt Nam đang đứng trước ngưỡng chuyển mình quan trọng. Bộ trưởng kỳ vọng Cục An toàn, Bức xạ và Hạt nhân nhận thức rõ sứ mệnh mới, tìm ra cách làm, cách tiếp cận mới, áp dụng công nghệ, trợ lý ảo để giảm tải công việc, nâng cao năng suất và tối ưu nguồn lực. “Điều quan trọng là phải ra được kết quả cuối cùng”, Bộ trưởng nhấn mạnh.
Admin
Nguồn: VnExpress
