Trong thời đại mà trí tuệ nhân tạo (AI) đang dần thay thế con người trong nhiều lĩnh vực, kỹ năng viết vẫn đóng vai trò then chốt, thậm chí còn trở nên quan trọng hơn bao giờ hết. Viết không chỉ là công cụ để truyền đạt thông tin mà còn là phương tiện để tư duy, sáng tạo và tạo sự khác biệt.
Tôi từng giật mình khi đọc những văn bản cẩu thả, đầy lỗi chính tả và ngữ pháp. Chấm câu sai, khoảng trắng thừa, dùng dấu ba chấm một cách tùy tiện, thậm chí chào hỏi bằng tiếng Anh một cách nửa vời trong email tiếng Việt. Những lỗi nhỏ nhặt này tuy dễ sửa nhưng lại phản ánh sự thiếu cẩn trọng và tôn trọng người đọc.
Điều đáng lo ngại hơn là lỗi về nội dung. Nhiều người sử dụng thuật ngữ chuyên ngành một cách lan man mà không giải thích rõ ràng, khiến người đọc khó hiểu và mất hứng thú. Một bức thư hay báo cáo không chỉn chu có thể làm giảm uy tín của người viết và ảnh hưởng đến hiệu quả công việc.
Tôi luôn tâm niệm rằng chất lượng nằm ở chi tiết. Những việc nhỏ làm không tốt thì khó có thể thành công trong những việc lớn. Vì vậy, tôi luôn cố gắng trau chuốt từng câu chữ, đảm bảo sự rõ ràng, mạch lạc và dễ hiểu.
Trong hơn một thập kỷ làm việc tại Google, tôi nhận thấy rằng kỹ năng viết là yếu tố then chốt để phát triển sự nghiệp. Một bản thiết kế sản phẩm dù có xuất sắc đến đâu cũng trở nên vô nghĩa nếu không được trình bày một cách rõ ràng và thuyết phục. Viết là để giải thích ý tưởng, thuyết phục người khác làm theo, và thể hiện sự tôn trọng đối với người đọc.
Để viết tốt, cần tránh sử dụng thuật ngữ lạ hoặc giải thích chúng một cách cặn kẽ nếu buộc phải dùng. Những ý tưởng trừu tượng nên được minh họa bằng ví dụ cụ thể. Ví dụ, thay vì viết “Hệ thống hỗ trợ 2FA”, hãy viết “Hệ thống xác minh hai bước. Bước một: người dùng nhập mật khẩu. Bước hai: hệ thống gửi mã qua điện thoại để xác minh thêm lần nữa”.
Tại công ty tôi, các kỹ sư rất giỏi trong việc phân tích bảo mật hệ thống. Họ có thể nhanh chóng tìm ra lỗ hổng chí mạng trong hàng triệu dòng mã. Tuy nhiên, nhiều người lại gặp khó khăn trong việc giải thích công việc của mình. Báo cáo của họ thường rối rắm, khó hiểu và thiếu tính thuyết phục. Điều này khiến cho những kết quả tuyệt vời mà họ đạt được trở nên kém giá trị.
Công ty đã đầu tư rất nhiều vào việc đào tạo kỹ năng viết cho nhân viên, nhưng vấn đề vẫn tồn tại. Tôi nhận ra rằng nguyên nhân chính là do họ không nắm được mức độ hiểu biết của người đọc. Họ hiểu rõ công việc của mình và cho rằng người khác cũng hiểu ở mức tương đương.
Chúng ta không thể biết ai sẽ đọc bài viết của mình, họ biết gì và chưa biết gì. Vì vậy, đừng giả định bất cứ điều gì. Hãy viết sao cho ai đọc cũng hiểu, không cần tra cứu. Viết sao cho một đứa trẻ 10 tuổi hay một cụ già 70 tuổi vẫn có thể nắm bắt được những ý tưởng chính.
Tuy nhiên, viết rõ không có nghĩa là viết dài. Viết dài thường là do ý tưởng chưa được sắp xếp mạch lạc. Ai có tư duy mạch lạc sẽ viết ngắn gọn. Và chỉ khi viết ngắn gọn, chúng ta mới có hy vọng thu hút được người đọc.
Tôi đã cố gắng rút ngắn bài viết này. Bản đầu tiên dài gần 2.000 chữ, sau nhiều lần cắt gọt và biên tập, cuối cùng còn khoảng 1.450 chữ. Tôi đếm từng chữ, cập nhật số lượng liên tục như giá vàng. Có lẽ hơi “khùng”, nhưng tôi thấy vui vì mình đã cố gắng hết sức.
Nhiều người cho rằng: “Tôi đâu phải nhà văn, viết sao cũng được”. Nhưng trước khi viết hay, hãy viết đúng. Không ai yêu cầu bạn phải xuống dòng như Trần Dần, chỉ cần chấm phẩy đúng quy tắc.
Muốn viết đúng, phải nghĩ cho rõ. Ngược lại, muốn nghĩ rõ, phải viết ra.
Nhà toán học Leslie Lamport từng nói: “Nếu bạn nghĩ mà không viết, bạn chỉ đang nghĩ là mình nghĩ thôi”.
Viết giúp tôi sắp xếp suy nghĩ, xem mình có thật sự hiểu vấn đề hay không. Đã nhiều lần, tôi ngỡ đã hiểu, cho đến khi viết ra.
Tự hiểu là một chuyện, giúp người khác hiểu lại là chuyện khác. Không giải thích được tức là chưa hiểu rõ. Viết cho người khác hiểu đưa ta đến tận cùng của sự thấu hiểu.
Trong thời đại AI, việc viết lách càng trở nên quan trọng. Nếu bạn để AI viết hết, bạn sẽ mất khả năng suy nghĩ độc lập. Bạn có thể hỏi AI, đọc phản hồi và tưởng mình hiểu, nhưng thực chất bạn đã bỏ qua quá trình tư duy và đúc kết.
Tuy nhiên, AI cũng mang đến cơ hội. Những bài viết do AI tạo ra thường na ná nhau, tạo ra cơ hội khác biệt cho những ai tự viết, tự nghĩ.
Tôi sử dụng AI như một biên tập viên khó tính. Tôi viết, sửa, đọc, viết lại, nhờ AI phê bình, và viết tiếp.
Tôi muốn giải thích và thuyết phục. Nhưng trên hết, tôi nhận ra rằng viết là nghĩ. Viết rõ là nghĩ rõ. Nghĩ rõ mới làm đúng. Làm tới nơi. Làm có chất.
Admin
Nguồn: VnExpress
