Đối với người Việt, vàng không chỉ là một kim loại quý, mà còn là biểu tượng của sự giàu có và là “vị vua” trong việc bảo toàn tài sản, đặc biệt là khi đối mặt với những rủi ro bất ngờ. Jame, một trưởng phòng kinh doanh người Anh, đã khám phá ra bí mật này khi mới đến Hà Nội vào năm 2023.
Khi hòa nhập hơn vào cuộc sống ở Việt Nam, Jame nhận thấy một điều thú vị trong cách người Việt quản lý tài chính. Anh kể về việc được mời đến nhà một người bạn và vô cùng ngạc nhiên khi thấy người này có một ngăn kéo chứa đầy những phong bì, mỗi phong bì được ghi chú rõ ràng cho từng mục đích khác nhau như tiền mừng tuổi, quỹ dự phòng, tiền biếu bố mẹ hay mua sắm đồ gia dụng. Anh ví đây là một hình thức lập ngân sách truyền thống, nhưng lại vô cùng kỷ luật và có mục tiêu rõ ràng. “Họ không cần đến bảng tính, nhưng vẫn biết chính xác từng đồng tiền của mình đi đâu,” James chia sẻ.
Sau đó, khi bắt đầu hẹn hò với một cô gái Việt Nam (sau này trở thành vợ anh), James dần hiểu sâu sắc hơn về văn hóa tài chính của người Việt. Anh nhận thấy rằng, nguyên tắc quan trọng nhất là sự thận trọng trong mọi chi tiêu. Những khoản chi lớn thường được cân nhắc kỹ lưỡng, lên kế hoạch từ trước và chỉ thực hiện khi đã tích lũy đủ tiền hoặc khi thực sự cần thiết. Vay mượn được xem là lựa chọn cuối cùng, và nếu có, thường là từ người thân hoặc bạn bè, chỉ khi không còn cách nào khác mới tìm đến ngân hàng. “Người Việt rất ngại việc mắc nợ,” James nhận xét.
Theo James, đây là một sự khác biệt lớn so với lối sống ở phương Tây, nơi việc vay nợ khá phổ biến. Nhiều người Anh thường sử dụng thẻ tín dụng, vay tiền mua xe hoặc mua trả góp để duy trì một cuộc sống vượt quá khả năng tài chính của mình, vì họ tin rằng mình xứng đáng có mọi thứ ngay lập tức.
Tuy nhiên, chính sự khác biệt trong quan điểm về tiền bạc này đã gây ra không ít tranh cãi giữa James và vợ. Trong khi vợ anh luôn thận trọng, thì James lại quen với tư duy mạo hiểm, thích vay vốn và đầu tư sớm để tận dụng các cơ hội. Anh từng cho rằng vợ mình quá cứng nhắc và thiếu tham vọng.
Một lần, James muốn đầu tư vào một startup ở Anh, vợ anh chỉ hỏi ba câu: “Nếu anh thất bại thì sao? Mất bao lâu để anh có thể thu hồi vốn? Và sau này, anh có đủ tự tin để kể lại chuyện này với các con của chúng ta không?”.
Sau cuộc tranh cãi đó, James bắt đầu chậm lại và suy nghĩ kỹ hơn. Những câu hỏi của vợ đã khiến anh quan sát và suy ngẫm nhiều hơn về cách người Việt quản lý tài chính. Anh tiếp tục ngạc nhiên khi nhận thấy nhiều người Việt có thể mua nhà, mua đất, chăm lo cho cha mẹ và đầu tư cho con cái, mặc dù thu nhập của họ không quá cao.
“Điều quan trọng không phải là bạn kiếm được bao nhiêu, mà là bạn giữ được bao nhiêu,” James rút ra một bài học quan trọng. Anh kể về việc từng có ý định mua một chiếc ô tô mới, nhưng sau khi nhìn thấy gia đình vợ vẫn sử dụng những chiếc xe máy cũ kỹ nhưng bền bỉ, anh đã thay đổi ý định. Anh nhận ra rằng ở Việt Nam, không ai quá quan tâm đến việc bạn lái xe gì, miễn là nó vẫn hoạt động tốt.
Cuối cùng, hai vợ chồng James đã quyết định dùng số tiền đó để mua một mảnh đất ở ngoại ô Hà Nội. Với James, đó là một quyết định hợp lý, ít phô trương và “rất Việt Nam”. Anh bắt đầu cân nhắc kỹ lưỡng hơn trước mỗi khoản chi tiêu. Việc phải trả 10 đô la cho một chiếc sandwich khiến anh so sánh với một tô phở chỉ có giá 2 đô la, nhưng lại vừa ngon miệng vừa no bụng.
Khi trò chuyện với bạn bè, James nhận ra rằng nhiều người nước ngoài khác cũng có những thay đổi tương tự trong tư duy về tiền bạc sau một thời gian sống ở Việt Nam.
Theo một báo cáo của Navigos Group, khoảng 50% người nước ngoài từng trải qua “sốc văn hóa” khi sống ở Việt Nam, trong đó sự khác biệt liên quan đến tài chính chiếm khoảng 20%. Sự khác biệt này xuất phát từ hệ thống tài chính và thói quen tiêu dùng khác nhau. Theo số liệu của Statista năm 2023, chỉ có khoảng 7% người Việt trưởng thành sở hữu thẻ tín dụng, thuộc nhóm thấp nhất trong khu vực. Một khảo sát của World Bank cũng cho thấy rằng 64% người Việt cố gắng tránh vay nợ, ngay cả khi gặp khó khăn về tài chính.
William Gray, một cố vấn tài chính tại Infinity Financial Solutions, một công ty chuyên tư vấn tài chính và đầu tư cho người nước ngoài tại Việt Nam, cho rằng sự khác biệt trong hành vi tài chính này bắt nguồn từ yếu tố lịch sử và văn hóa.
Với người Việt, mạng lưới gia đình đóng một vai trò vô cùng quan trọng. Mọi người thường có một khoản tiền tích lũy nhất định và sẵn sàng giúp đỡ người thân để tránh phải vay ngân hàng với lãi suất cao. Họ thường chi tiêu trong khả năng của mình và xem tiết kiệm là một cách để đảm bảo an toàn tài chính. Theo chuyên gia William, điều này bắt nguồn từ ký ức về thời kỳ tem phiếu và khan hiếm, hình thành tâm lý tránh rủi ro và ưu tiên các tài sản hữu hình như vàng hoặc bất động sản. Họ cũng thường đặt lợi ích và tương lai của con cái lên trên việc chuẩn bị cho giai đoạn hưu trí của bản thân.
Sau 8 năm sống ở Việt Nam, William Gray đã từng rất ngạc nhiên khi thấy người dân tiết kiệm ngay cả khi thu nhập không cao, và cho rằng sự thận trọng này ảnh hưởng đến cả cách họ tiếp cận đầu tư, kể cả với những tài sản có rủi ro thấp.
Nhiều người nước ngoài dần điều chỉnh cách tiêu tiền của mình khi sống lâu ở Việt Nam. “Việc khó tiếp cận tín dụng buộc họ phải tiêu trong khả năng, đặc biệt là khi kết hôn với người Việt và cùng nhau đưa ra các quyết định tài chính,” anh nói.
Thay vì dựa vào vay nợ, họ bắt đầu ưu tiên tích lũy, mua nhà và giữ tiền mặt. Bối cảnh kinh tế buộc người Việt phải tiết kiệm để mua nhà, trả học phí, trong khi việc tiếp cận các công cụ tài chính có tính thanh khoản cao lại khá khó khăn.
Tuy nhiên, tâm lý sợ vay nợ hoặc ngại rủi ro cũng có thể gây bất lợi cho các kế hoạch tài chính dài hạn. Tiền mặt chỉ phù hợp cho các nhu cầu tức thời và khẩn cấp, còn nguồn vốn dài hạn nên được phân bổ vào các tài sản có khả năng tăng giá hoặc tạo ra thu nhập. Ở Việt Nam, phần lớn mọi người chỉ biết dồn tiền vào bất động sản, một thị trường dễ biến động và có tính đầu cơ cao.
Giữa năm ngoái, Liam Ward, 30 tuổi, và bạn gái người Việt ở TP.HCM đã có một cuộc tranh cãi gay gắt về quỹ tiết kiệm khi họ lên kế hoạch sống chung. Liam cho rằng tiết kiệm là để đi du lịch, trong khi bạn gái anh lại xem đó là một “lớp đệm” để phòng thân nếu chẳng may bị ốm đau, mất việc hoặc gặp phải những rủi ro khác.
“Có một sự khác biệt rõ rệt trong tư duy tài chính giữa hai nền văn hóa,” anh nói. Cuối cùng, họ đã chọn cách “mua vàng cất tủ”, một điều mà Liam cho là khá kỳ quặc trong văn hóa phương Tây. Anh nghĩ rằng vàng sẽ khó bán khi cần tiền gấp, ví dụ như khi bị ốm đau hoặc gặp rủi ro.
Tuy nhiên, sau đó anh đã nhận ra mình đã sai lầm. Vàng có thể dễ dàng và nhanh chóng được quy đổi thành tiền mặt. Đặc biệt, sau vài đợt sốt giá vào nửa cuối năm 2024 và đầu năm 2025, Liam nhận ra rằng đây là một kênh đầu tư ổn định và hiệu quả, không hề thua kém các kênh đầu tư khác.
“Hóa ra đây cũng là cách mà nhiều người Việt tích lũy và gia tăng tài sản,” anh nói.
Admin
Nguồn: VnExpress
