Công ty khởi nghiệp Heliospect Genomics đang đối mặt với làn sóng tranh cãi dữ dội khi cung cấp dịch vụ sàng lọc di truyền phôi thai, cho phép các cặp vợ chồng giàu có lựa chọn phôi có chỉ số IQ cao và các đặc điểm di truyền mong muốn khác.
Theo điều tra của tổ chức Hope Not Hate, được công bố trên tờ Guardian, Heliospect đã làm việc với hơn 10 cặp vợ chồng, sử dụng công cụ “điểm đa gen” để xếp hạng phôi thai dựa trên các tiêu chí như IQ, chiều cao và nguy cơ mắc bệnh. Chi phí cho việc phân tích 100 phôi có thể lên tới 50.000 USD. Tuy nhiên, nhiều nhà khoa học và chuyên gia đạo đức cảnh báo rằng công nghệ này chứa đựng nhiều rủi ro đạo đức.
Katie Hasson, Phó giám đốc Trung tâm Di truyền học và Xã hội California, bày tỏ lo ngại sâu sắc về việc dịch vụ này có thể bình thường hóa quan niệm về những bộ gene “cao cấp” và “thấp kém”. Bà cho rằng, công nghệ này có thể củng cố ý tưởng sai lầm rằng bất bình đẳng xã hội bắt nguồn từ sự khác biệt sinh học, thay vì các yếu tố kinh tế và xã hội.
Trong khi đó, Michael Christensen, Giám đốc điều hành của Heliospect, bảo vệ quan điểm rằng lựa chọn di truyền là chìa khóa mở ra một tương lai tốt đẹp hơn. Ông khẳng định mọi người đều có quyền sinh ra những đứa trẻ khỏe mạnh, thông minh và không mang bệnh tật. Tuy nhiên, sự tham gia của Jonathan Anomaly, một người ủng hộ lý thuyết “ưu sinh tự do”, càng làm gia tăng những chỉ trích. Quan điểm của Anomaly cho rằng cha mẹ nên có quyền “cải thiện” tiềm năng của con cái, nhưng các nhà phê bình lo ngại điều này có thể dẫn đến phân biệt đối xử.
Một trong những vấn đề gây tranh cãi nhất là việc Heliospect sử dụng dữ liệu từ UK Biobank, một kho lưu trữ di truyền công cộng chứa thông tin của 500.000 tình nguyện viên người Anh. Mặc dù UK Biobank được thành lập để phục vụ nghiên cứu vì lợi ích cộng đồng, việc sử dụng dữ liệu này để lựa chọn phôi thai đã làm dấy lên những lời kêu gọi xem xét lại các tiêu chuẩn đạo đức về chia sẻ dữ liệu. Giáo sư Hank Greely của Đại học Stanford đề xuất chính phủ Anh nên áp dụng các biện pháp kiểm soát mới, đặc biệt khi việc lựa chọn phôi dựa trên IQ là bất hợp pháp ở Anh nhưng lại không bị cấm ở Mỹ.
Một điểm mấu chốt khác của cuộc tranh luận xoay quanh bản chất phức tạp của trí thông minh. Các nghiên cứu khoa học chỉ ra rằng trí thông minh có yếu tố di truyền, nhưng nó là kết quả của sự tương tác phức tạp giữa hàng nghìn gene, mỗi gene chỉ đóng một vai trò nhỏ. Các cơ sở dữ liệu như UK Biobank đã giúp xác định mối liên hệ giữa các gene và trình độ học vấn, nhưng các chuyên gia cảnh báo rằng khả năng cải thiện IQ thông qua sàng lọc phôi vẫn còn nhiều tranh cãi. “Điểm đa gen” chỉ mang tính xác suất và không đảm bảo kết quả. Hơn nữa, các yếu tố môi trường như giáo dục và gia đình cũng đóng vai trò quan trọng, thậm chí có thể quan trọng hơn ảnh hưởng của gene.
Giáo sư Dagan Wells thuộc Đại học Oxford bày tỏ lo ngại về việc liệu chúng ta có thực sự nên thử nghiệm công nghệ này hay không, đồng thời nhấn mạnh rằng công chúng chưa có cơ hội tham gia một cách đầy đủ và dân chủ vào cuộc thảo luận về vấn đề này.
Câu chuyện về Heliospect gợi lên một viễn cảnh đáng lo ngại về một xã hội phân tầng dựa trên di truyền, tương tự như trong bộ phim khoa học viễn tưởng “Gattaca”, nơi những người có gene được chọn lọc có lợi thế vượt trội so với những người thụ thai tự nhiên.
Một số nhà phê bình còn so sánh việc sàng lọc này với việc chọn giống vật nuôi, một quá trình có thể mang lại những đặc điểm mong muốn nhưng cũng dẫn đến những hậu quả không lường trước được. Điều này cho thấy sự phức tạp và khó đoán khi áp dụng chọn lọc gene cho các đặc điểm phức tạp như trí thông minh.
Mặc dù Heliospect khẳng định tuân thủ pháp luật và cam kết minh bạch, công nghệ này vẫn tiềm ẩn những hệ quả xã hội và đạo đức sâu sắc. Điều này đòi hỏi xã hội phải có một cuộc đối thoại nghiêm túc về giới hạn của việc can thiệp di truyền, để đảm bảo rằng những tiến bộ khoa học không làm xói mòn các giá trị cơ bản của nhân loại.
Admin
Nguồn: VnExpress
