Trong cuốn sách “Giải mã hạnh phúc”, Jonathan Haidt sử dụng hình ảnh ẩn dụ về người cưỡi voi (lý trí) và con voi (bản năng, cảm xúc) để giải thích cách thức con người tìm kiếm hạnh phúc. Ông cho rằng, nếu người cưỡi không đủ khả năng dẫn dắt, con voi sẽ luôn chiếm ưu thế. Vì vậy, để đạt được hạnh phúc đích thực, mỗi người cần học cách thấu hiểu và hòa hợp cả hai phần này trong chính mình, thay vì cố gắng kiểm soát bản năng một cách cứng nhắc.
Từ đó, tác giả đi sâu vào những khía cạnh khác nhau của hạnh phúc và ý nghĩa cuộc sống, thông qua sự đối thoại giữa các chân lý cổ đại và những nghiên cứu khoa học hiện đại. Ông tiếp cận vấn đề bằng thái độ tôn trọng và tinh thần biện chứng, luôn xem xét sự phù hợp của các quan điểm với bối cảnh xã hội ngày nay.
Một điểm đáng chú ý trong cuốn sách là Haidt bàn về vai trò của nghịch cảnh trong quá trình phát triển nội tâm của mỗi người. Ông nhắc đến câu nói nổi tiếng của triết gia Friedrich Nietzsche: “Điều gì không giết chết tôi sẽ khiến tôi mạnh mẽ hơn”. Haidt chỉ ra rằng, các nhà tư tưởng cổ đại Đông – Tây và các nhà nghiên cứu tâm lý học hiện đại đều có chung một quan điểm: nghịch cảnh, nếu ở “liều lượng” vừa đủ và đúng thời điểm, có thể trở thành giai đoạn tái cấu trúc nội tâm, giúp con người nhận diện bản thân và làm mới hệ giá trị sống. Đây là một quá trình tái thiết sau những tổn thương, và nếu mỗi người có cơ hội suy tư, kết nối và điều chỉnh, họ có thể vượt qua nỗi đau và trở nên mạnh mẽ hơn.
Tuy nhiên, Haidt cũng lưu ý rằng, không phải mọi mất mát đều có thể phục hồi. Nếu nghịch cảnh “quá liều” hoặc thiếu sự hỗ trợ đúng cách, nó có thể gây ra những đổ vỡ không thể hàn gắn. Ông phân tích câu nói của Nietzsche dưới góc độ tâm lý học hiện đại và hội chứng PTSD (rối loạn căng thẳng sau sang chấn), để nhấn mạnh rằng khó khăn không tự động giúp con người trưởng thành. Lời giới thiệu của cuốn sách cũng khẳng định: “Ai cũng đã nghe qua ‘điều gì không giết được ta sẽ càng khiến ta mạnh mẽ hơn’, nhưng đó là một sự khái quát thái quá và nguy hiểm. Có rất nhiều thứ không giết chết bạn nhưng sẽ gây tổn hại cho bạn cả đời”.
Ngoài ra, Haidt đề cập đến một quan niệm phổ biến, được nhiều hệ tư tưởng lớn từ xưa đến nay ủng hộ, đó là “tìm hạnh phúc từ nội tâm”. Ông không khuyến khích lối sống phụ thuộc vào ngoại cảnh, nhưng cũng không hoàn toàn đồng ý với quan điểm chỉ cần thay đổi tư duy là có thể thay đổi cuộc sống. Haidt viết: “Tôi muốn gợi ý rằng giả thuyết hạnh phúc có thể được mở rộng – lúc này – thành một công thức âm-dương: hạnh phúc đến từ bên trong và hạnh phúc cũng đến từ bên ngoài”. Theo ông, niềm vui không chỉ đến từ sự an lạc tự thân và sự đủ đầy về vật chất, mà còn từ cảm giác gắn kết và đóng góp cho xã hội. Để đạt được điều này, Haidt khuyến khích mọi người mở rộng tư duy và tâm hồn để đón nhận những niềm tin khác biệt, miễn là chúng hướng đến một cuộc sống tốt đẹp và ý nghĩa.
Jonathan Haidt viết “Giải mã hạnh phúc” không chỉ với tư cách một nhà nghiên cứu, mà còn như một người đang học hỏi và tìm kiếm con đường giữa những triết lý sống khác nhau. Ông dành cuốn sách cho những ai còn nhiều hoài nghi nhưng vẫn tin vào khả năng làm chủ cuộc đời bằng kiến thức và hiểu biết.
Trên Goodreads, cuốn sách nhận được đánh giá trung bình 4.03/5 với hơn 43.000 lượt bình chọn từ độc giả trên toàn thế giới. Barry Schwartz, từ Đại học Swarthmore, tác giả của cuốn “The Paradox of Choice: Why More Is Less”, nhận xét: “Bằng bút pháp tài tình, Jonathan Haidt cho chúng ta thấy sự kết nối sâu sắc giữa những nghiên cứu tâm lý tiên tiến và sự thông thái của những bộ óc xa xưa. Thật hứng khởi khi thấy tâm lý học hiện đại đã giúp giải đáp những câu hỏi căn cơ và dai dẳng nhất của cuộc sống như thế nào”.
Jonathan Haidt, 52 tuổi, là giáo sư dự bị bộ môn tâm lý học tại Đại học Virginia, đồng thời là chuyên gia tâm lý học xã hội tại Trường Kinh doanh Stern, Đại học New York. Ông nổi tiếng với những nghiên cứu về cơ sở cảm xúc của luân lý và sự biến đổi của luân lý giữa các nền văn hóa khác nhau. Năm 2019, ông được bầu vào Viện Hàn lâm Khoa học và Nghệ thuật Mỹ và được tạp chí Prospect bình chọn là một trong 50 nhà tư tưởng hàng đầu thế giới. Các tác phẩm nổi tiếng của ông bao gồm “The Anxious Generation”, “The Righteous Mind: Why Good People are Divided by Politics and Religion”, và “The Coddling of the American Mind”.
Admin
Nguồn: VnExpress
