Theo Thạc sĩ Nguyễn Minh Hiếu từ Trung tâm Cấp cứu A9, Bệnh viện Bạch Mai, say nắng và say nóng là những tình trạng nguy hiểm do rối loạn điều hòa thân nhiệt, thường xảy ra khi cơ thể tiếp xúc quá lâu với môi trường nóng ẩm hoặc trải qua sự thay đổi nhiệt độ đột ngột. Nếu không được xử trí kịp thời, cả hai tình trạng này đều có thể dẫn đến suy đa tạng, suy gan, suy thận và tổn thương não. Bệnh viện Bạch Mai đã từng tiếp nhận nhiều trường hợp bệnh nhân nặng phải thở máy và lọc máu để hồi sức do biến chứng của say nắng, say nóng.
Các triệu chứng của say nắng, say nóng rất đa dạng, tùy thuộc vào độ tuổi và mức độ nghiêm trọng. Ở mức độ nhẹ, người bệnh có thể cảm thấy mệt mỏi, khát nước, chóng mặt, tim đập nhanh, thở gấp, đánh trống ngực và bị chuột rút. Ở mức độ nặng hơn, có thể xuất hiện đau đầu dữ dội, khó thở, buồn nôn hoặc nôn mửa, liệt nửa người, co giật, bất tỉnh, hôn mê, thậm chí trụy tim mạch.
Say nóng xảy ra khi cơ thể không kịp thải nhiệt do hoạt động quá lâu trong môi trường nóng, ẩm ướt, thiếu thông gió hoặc khi vận động thể lực quá sức. Trong khi đó, say nắng xảy ra khi ánh nắng mặt trời chiếu trực tiếp vào đầu, cổ, gáy, gây rối loạn trung tâm điều hòa thân nhiệt ở não. Say nắng thường có diễn tiến nhanh hơn so với say nóng.
Trẻ em, người cao tuổi và những người có bệnh mạn tính hoặc bệnh nền là những đối tượng có nguy cơ cao bị say nắng, say nóng. Bên cạnh đó, những người làm việc ngoài trời như công nhân xây dựng, bộ đội, vận động viên và những người làm việc trong môi trường nóng bức, kín gió cũng dễ bị ảnh hưởng.
Việc nhận biết các dấu hiệu say nắng, say nóng ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ có thể gặp nhiều khó khăn do trẻ chưa thể diễn tả và các triệu chứng dễ bị nhầm lẫn. Biểu hiện ban đầu thường là sốt cao, sau đó là tình trạng mất nước, da nhăn nheo, khát và đòi bú liên tục. Trong những trường hợp nặng hơn, trẻ có thể bị co giật và hôn mê.
Ở trẻ lớn và người lớn, các triệu chứng phổ biến bao gồm sốt cao trên 40°C, nôn mửa, buồn nôn, hoa mắt, chóng mặt. Tình trạng nặng hơn có thể dẫn đến rối loạn ý thức, co giật và hôn mê. Các triệu chứng khác bao gồm thở nhanh, tim đập nhanh, da khô nóng và chuột rút do mất nước.
Bác sĩ Hiếu khuyến cáo: “Khi đang ở trong môi trường nắng nóng mà đột nhiên cảm thấy mệt mỏi, khát nước hoặc buồn nôn, cần nhận biết đây là dấu hiệu sớm của say nóng, say nắng. Lúc này, hãy lập tức ngừng hoạt động, di chuyển đến nơi mát mẻ và bù nước sớm để tránh các triệu chứng trở nên nghiêm trọng hơn”. Ngay cả trong môi trường có độ ẩm cao, nhiệt độ không quá cao (khoảng 30°C), việc vận động nặng cũng có thể gây say nóng nếu cơ thể sinh nhiệt quá nhiều mà không kịp giải phóng.
Khi gặp trường hợp say nắng, sốc nhiệt, cần thực hiện ngay các bước sơ cứu sau:

1. **Đưa người bệnh ra khỏi nơi nắng nóng:** Di chuyển đến nơi thoáng gió hoặc phòng có điều hòa.
2. **Hạ nhiệt cơ thể:** Cởi bớt quần áo, dùng khăn ẩm đắp lên các vị trí có nhiều mạch máu như cổ, nách, bẹn và sử dụng quạt để tăng tốc độ thải nhiệt.
3. **Bù nước:** Nếu người bệnh còn tỉnh táo, cho uống nước oresol (pha theo đúng hướng dẫn), nước mát hoặc nước ép trái cây. Nếu người bệnh bất tỉnh, hãy đặt nằm nghiêng ở tư thế an toàn và gọi cấp cứu ngay lập tức.
4. **Lưu ý quan trọng:** Tuyệt đối không dùng thuốc hạ sốt, không cho uống nước đá lạnh, không tự pha nước muối hoặc cho uống các loại đồ uống thể thao không rõ thành phần. Không chườm đá lạnh vì có thể gây co mạch, cản trở quá trình thải nhiệt.
Để phòng tránh say nắng, say nóng, mọi người cần hạn chế hoạt động quá lâu ngoài trời nắng nóng, đặc biệt là vào giữa trưa. Uống đủ nước và điện giải trước, trong và sau khi vận động. Nên mặc quần áo rộng rãi, sáng màu, thấm mồ hôi, đội mũ rộng vành và sử dụng kem chống nắng. Bổ sung thực phẩm giàu carbohydrate, đảm bảo đủ năng lượng và giảm lượng protein. Tránh uống rượu vì rượu có thể gây mất nước. Trẻ nhỏ, người già và người có bệnh nền cần đặc biệt chú ý bù nước đầy đủ, đảm bảo môi trường sống mát mẻ và hạn chế ra ngoài khi trời nắng nóng.
Admin
Nguồn: VnExpress