Tương tự như những cơn bão trên Trái Đất, bão vũ trụ cũng mang hình dáng xoắn ốc khổng lồ với một vùng trung tâm tĩnh lặng, tựa như “mắt bão”. Tuy nhiên, thay vì mây và mưa, bão vũ trụ được tạo nên từ plasma, các hạt tích điện bị cuốn vào vòng xoáy bởi từ trường Trái Đất. Một nghiên cứu đăng trên tạp chí Space Weather số tháng 7/2025 cho thấy, dù hình thành trong điều kiện thời tiết không gian tương đối yên tĩnh, bão vũ trụ vẫn có khả năng gây ra những tác động tương tự như bão từ, làm xáo trộn từ trường Trái Đất và gây nhiễu sóng GPS.
Nhóm nghiên cứu do Sheng Lu từ Đại học Sơn Đông, Trung Quốc, dẫn đầu đã tiến hành phân tích dữ liệu thu thập từ vệ tinh và các trạm quan sát mặt đất trong quá trình diễn ra cơn bão vũ trụ đầu tiên được ghi nhận vào năm 2014. Kết quả cho thấy cấu trúc xoáy tưởng chừng như vô hại này thực chất là một cơn bão điện động học, có khả năng kích hoạt các hiện tượng thời tiết không gian gây rối loạn. Điều đáng chú ý là bão vũ trụ có thể hình thành ngay cả trong điều kiện hoạt động của Mặt Trời ở mức thấp và thời tiết không gian rất tĩnh lặng.
Cơn bão năm 2014 được phát hiện thông qua hình ảnh do Chương trình Vệ tinh Khí tượng Quốc phòng Mỹ (DMSP) cung cấp. Hình ảnh cho thấy một cấu trúc xoắn ốc lớn tập trung phía trên Cực Bắc từ, với các cánh tay cong và một vùng “mắt” tối ở trung tâm, phát ra ánh sáng cực quang mờ nhạt. Hai vệ tinh đã bay qua cơn bão này chỉ cách nhau vài phút. Vệ tinh DMSP F17 đi qua trung tâm, trong khi vệ tinh Swarm B của Cơ quan Vũ trụ châu Âu lướt qua rìa ngoài. Dữ liệu thu thập được cho thấy đây là một hệ thống xoáy hoạt động mạnh mẽ trong tầng điện ly của Trái Đất, đi kèm với các dòng plasma di chuyển nhanh, sự thay đổi mật độ và dòng điện hướng lên, tương tự như cơ chế đối lưu của một cơn bão thông thường.
Để hiểu sâu hơn về bão vũ trụ, các nhà khoa học đã phân tích dữ liệu từ Mạng lưới tầng điện ly Bắc Cực cao của Canada (CHAIN). Họ phát hiện ra rằng tín hiệu GPS khi đi qua vùng rìa của cơn bão bị ảnh hưởng bởi dao động pha, một hiện tượng xảy ra khi nhiễu loạn plasma làm xáo trộn tín hiệu vô tuyến. Theo IFL Science, những dao động này có thể làm giảm độ chính xác, tính liên tục và độ tin cậy của tín hiệu GPS, gây ra các vấn đề về định vị. Các máy đo từ trường đặt tại Greenland cũng ghi nhận những thay đổi cục bộ đáng kể trong từ trường Trái Đất, một dấu hiệu thường thấy trong các cơn bão từ nhỏ.
Một điểm đặc biệt của bão vũ trụ là khả năng hình thành trong điều kiện thời tiết không gian tĩnh lặng. Phần lớn các cơn bão từ và hiện tượng cực quang xảy ra khi từ trường liên hành tinh (IMF) hướng về phía nam, tạo điều kiện cho các hạt tích điện từ gió mặt trời xâm nhập vào Trái Đất. Tuy nhiên, bão vũ trụ lại hình thành khi IMF hướng về phía bắc, một tình huống ít được chú ý hơn. Điều này cho thấy bão vũ trụ có thể phổ biến hơn so với những gì chúng ta vẫn nghĩ.
Admin
Nguồn: VnExpress
