Sáu năm sau cái bắt tay tại một sự kiện lớn ở Texas, mối quan hệ giữa Tổng thống Mỹ Donald Trump và Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi đang trở nên căng thẳng do những bất đồng về vấn đề dầu mỏ Nga.
Ngày 6/8, Tổng thống Trump thông báo áp thêm 25% thuế, nâng tổng mức thuế lên 50% đối với hàng hóa nhập khẩu từ Ấn Độ. Động thái này diễn ra sau khi ông Trump kêu gọi New Delhi ngừng mua dầu của Nga, một yêu cầu mà Thủ tướng Modi đã không chấp nhận.
Trong bối cảnh nhiều quốc gia tìm cách đàm phán các thỏa thuận thương mại với chính quyền Trump, Ấn Độ, nền kinh tế lớn thứ năm thế giới, đã phản ứng mạnh mẽ, chỉ trích các mức thuế của Mỹ là “bất công” và khẳng định sẽ tiếp tục mua dầu Nga. Ấn Độ chỉ ra rằng Mỹ và châu Âu vẫn nhập khẩu các mặt hàng như phân bón và hóa chất từ Nga, bất chấp các lệnh trừng phạt.
Giới quan sát cho rằng có nhiều lý do khiến ông Modi không dễ dàng từ bỏ nguồn cung dầu Nga theo yêu cầu của Mỹ, bất chấp áp lực lớn từ ông Trump.
Với dân số hơn 1,4 tỷ người, Ấn Độ là nước tiêu thụ dầu lớn thứ ba trên thế giới và dự kiến sẽ vượt Trung Quốc vào năm 2030, theo Reuters. Nhu cầu về dầu thô của Ấn Độ là rất lớn để duy trì động lực tăng trưởng kinh tế và đáp ứng nhu cầu của người dân.
Nga là nhà sản xuất dầu thô lớn thứ ba thế giới, với sản lượng 11 triệu thùng mỗi ngày, chỉ sau Mỹ và Ả Rập Saudi, theo Cơ quan Thông tin Năng lượng Mỹ. Sau khi xung đột ở Ukraine nổ ra vào tháng 2/2022, nhiều nước châu Âu đã cắt giảm nhập khẩu dầu Nga và áp đặt các lệnh trừng phạt đối với Moscow. Dòng dầu của Nga đã chuyển hướng sang châu Á, với Trung Quốc và Ấn Độ là những khách hàng lớn.
Trước năm 2022, Ấn Độ chỉ nhập khẩu 0,2% dầu từ Nga. Tuy nhiên, theo Muyu Xu, nhà phân tích dầu mỏ cấp cao tại công ty tình báo thương mại Kpler, dầu thô Nga hiện chiếm tới 36% tổng kim ngạch nhập khẩu của Ấn Độ trong nửa đầu năm nay, biến Moscow trở thành nhà cung cấp hàng đầu của New Delhi.
Amitabh Singh, phó giáo sư tại Trung tâm Nghiên cứu Nga và Trung Á thuộc Đại học Jawaharlal Nehru (JNU) ở New Delhi, cho biết một trong những yếu tố thúc đẩy xu hướng tăng mua dầu Nga là Ấn Độ nhận được mức chiết khấu lớn từ Moscow, “điều mà các nhà cung cấp dầu khí truyền thống khó có thể đưa ra”.
Ông Singh nhấn mạnh: “Việc Ấn Độ tiếp tục mua dầu Nga là một quyết định thuần túy về kinh tế hoặc thương mại.”
Theo Pramit Pal Chaudhuri, trưởng bộ phận Nam Á tại tổ chức Eurasia Group ở Mỹ, các nhà máy lọc dầu của Ấn Độ tiết kiệm khoảng một tỷ USD mỗi tháng nhờ mua dầu thô của Nga.
Ấn Độ không chỉ cần nguồn dầu thô giá rẻ của Nga để đáp ứng nhu cầu năng lượng trong nước mà còn sử dụng chúng để thu về lợi nhuận từ các sản phẩm lọc hóa dầu như dầu diesel và nhiên liệu máy bay. Châu Âu là một trong những thị trường lớn nhất của Ấn Độ về những mặt hàng này.
Mặc dù Ấn Độ đã đa dạng hóa nguồn cung dầu trong những năm qua, việc từ bỏ hoàn toàn nguồn dầu thô Nga sẽ tạo ra một khoảng trống khó có thể bù đắp. New Delhi nhập khẩu tới 80% nhu cầu dầu mỏ của mình do sản lượng dầu trong nước không thể đáp ứng.
Các lựa chọn thay thế Nga của Ấn Độ cũng bị hạn chế. Trước đây, Ấn Độ đã phải ngừng mua dầu từ Iran và Venezuela sau khi ông Trump áp đặt các lệnh trừng phạt và đe dọa áp thuế đối với các bên giao dịch với hai nước này. Trước khi ngừng mua, Ấn Độ từng là một trong những khách hàng lớn nhất của Iran.
Ông Singh nhận định: “Chúng tôi đang bị trói tay. Nền kinh tế hoặc thị trường dầu mỏ Ấn Độ có rất ít không gian để có thể hoạt động.”
Ngoài các yếu tố kinh tế, các nhà phân tích cho rằng chính quyền ông Modi còn có những lý do khác để tiếp tục mua dầu Nga.
Manjari Chatterjee Miller, thành viên cấp cao tại tổ chức Hội đồng Quan hệ Đối ngoại ở Mỹ, cho biết: “Việc mua dầu thô từ Nga và tinh chế để xuất khẩu không chỉ mang lại lợi nhuận cho Ấn Độ mà còn giúp duy trì quan hệ chính trị – kinh tế với Moscow.”
Ấn Độ và Nga đã duy trì hợp tác nhiều mặt trong nhiều thập kỷ, điều này khiến New Delhi khó lòng cắt đứt hoàn toàn quan hệ với Moscow, bất chấp áp lực từ Washington, theo các nhà phân tích. Ấn Độ cũng là nước nhập khẩu vũ khí lớn nhất của Nga.
Ngoài ra, Ấn Độ dường như tin rằng những đe dọa liên quan đến dầu Nga chỉ là một cái cớ để ông Trump tăng áp lực lên New Delhi nhằm đạt được một mục tiêu khác, đó là muốn Ấn Độ giảm các mức thuế cao và mở cửa thị trường nông sản, sữa cho Mỹ.
Tiến sĩ Chietigj Bajpaee, chuyên gia về Nam Á tại Chatham House, nhận định: “New Delhi tin rằng những lời đe dọa về thuế quan của ông Trump đang được sử dụng như một đòn bẩy để đổi lấy những nhượng bộ, nhằm đảm bảo một thỏa thuận thương mại có lợi cho Mỹ.”
Zac Weisz, nhà phân tích của GZERO, cũng nhận định rằng do Ấn Độ coi động thái của ông Trump là “chiêu trò đàm phán”, Thủ tướng Modi sẽ không có lý do gì để nhượng bộ.
Những lời đe dọa của ông Trump cũng khiến một số người Ấn Độ cảm thấy khó chịu, đặc biệt là khi ông nói rằng New Delhi có “nền kinh tế chết”. Tuyên bố này đã vấp phải phản ứng mạnh mẽ từ dư luận và giới chính trị Ấn Độ.
Bộ trưởng Thương mại và Công nghiệp Ấn Độ Piyush Goyal khẳng định rằng Ấn Độ là một trong những nền kinh tế tăng trưởng nhanh nhất thế giới và có tiềm năng trở thành nền kinh tế lớn thứ ba. Các tổ chức quốc tế như IMF vẫn dự báo tăng trưởng GDP của Ấn Độ trong khoảng 6,2-6,8% cho năm tài chính 2025-2026.
Ashok Malik, thành viên công ty tư vấn The Asia Group và từng là cố vấn chính sách tại Bộ Ngoại giao Ấn Độ, cho rằng những phát biểu của ông Trump “mang tính xúc phạm và chắc chắn đã làm xấu đi hình ảnh của Tổng thống Mỹ trong mắt công chúng Ấn Độ”. Ông nói thêm rằng Thủ tướng Modi có thể cảm thấy cần phải “đáp trả”.
Chuyên gia Miller đánh giá rằng thái độ kiên quyết của Ấn Độ thể hiện lập trường lâu nay của New Delhi rằng họ không muốn có sự can thiệp từ bên ngoài, đề cao chính sách “không liên kết” với bất kỳ cường quốc nào.
“Việc Ấn Độ nhượng bộ trước những lời đe dọa thuế quan của Mỹ và giảm hợp tác với Nga chắc chắn sẽ làm mất lòng công chúng, điều này sẽ làm suy yếu hình ảnh của Thủ tướng Modi,” Miller kết luận.
Admin
Nguồn: VnExpress
