Ngày 5/8, Bộ trưởng Y tế Hoa Kỳ Robert F. Kennedy Jr. đã gây bất ngờ khi tuyên bố chấm dứt 22 hợp đồng tài trợ trị giá 500 triệu đô la Mỹ cho các “ông lớn” dược phẩm như Pfizer và Moderna. Mục đích của các khoản tài trợ này là để phát triển vaccine công nghệ mRNA phòng ngừa cúm mùa, COVID-19 và H5N1.
Ông Kennedy Jr. lý giải rằng vaccine mRNA “không đủ khả năng chống lại virus đường hô hấp” do nguy cơ bị vô hiệu hóa bởi một đột biến duy nhất. Thêm vào đó, ông cho rằng loại vaccine này “tiềm ẩn nhiều rủi ro hơn lợi ích”. Theo đó, chính phủ Mỹ sẽ chuyển hướng đầu tư sang các nền tảng truyền thống hơn như vaccine virus bất hoạt hoặc toàn phần, nhằm đảm bảo tính “an toàn và bao trùm hơn”.
**Sự gián đoạn đối với các dự án vaccine mRNA**
Quyết định đột ngột này của chính phủ Mỹ đã làm gián đoạn nhiều chương trình nghiên cứu vaccine mRNA đang ở giai đoạn quan trọng. Các báo cáo gần đây từ Moderna và Pfizer cho thấy các dự án của họ không chỉ tập trung vào COVID-19 mà còn mở rộng sang cúm, RSV, ung thư và các virus mới nổi.
Moderna hiện đang phát triển nhiều ứng viên vaccine cúm như mRNA-1010, mRNA-1020, mRNA-1030, và vaccine kết hợp cúm-COVID mRNA-1083. Trong đó, vaccine mRNA-1083 đã đạt được kết quả tích cực ở giai đoạn III và dự kiến sẽ được FDA đánh giá toàn diện vào năm 2026. Tuy nhiên, một ứng viên vaccine cúm khác là mRNA-1018, mặc dù cho thấy tín hiệu an toàn tốt ở giai đoạn đầu, đã bị cắt tài trợ theo quyết định mới của Bộ Y tế và Dịch vụ Nhân sinh (HHS).
Ngoài ra, Moderna cũng đang phát triển vaccine mRNA-1345 cho RSV và mRNA-1403 cho norovirus. Một số loại đã bước vào giai đoạn III, dù từng bị đình chỉ tạm thời do nghi ngờ tác dụng phụ, nhưng đã được nối lại sau đánh giá an toàn.
Không chỉ dừng lại ở các bệnh truyền nhiễm, các ứng viên vaccine mRNA cá nhân hóa để điều trị ung thư cũng đang được đẩy mạnh. Dự án mRNA-4157/V940, một sản phẩm hợp tác giữa Moderna và Merck, đã được cấp quy chế đột phá để điều trị ung thư hắc tố và đang mở rộng thử nghiệm trên các dạng ung thư khác như phổi và đầu cổ. Công nghệ này sử dụng dữ liệu di truyền từ khối u của từng bệnh nhân để tạo ra vaccine riêng biệt, kích thích phản ứng miễn dịch đặc hiệu.
Pfizer cũng đang đi theo hướng này, đặc biệt trong lĩnh vực ung thư đại trực tràng và ung thư phổi. Dự án BNT122 đang trong giai đoạn thử nghiệm lâm sàng pha I và II, kết hợp với thuốc điều trị miễn dịch hiện có để tăng hiệu quả. BioNTech cho biết họ đang xây dựng một hệ thống sản xuất linh hoạt để triển khai các vaccine mRNA cá nhân hóa chỉ trong vài tuần sau khi lấy mẫu sinh thiết của bệnh nhân.
Bên cạnh đó, Pfizer còn theo đuổi các dự án vaccine mRNA phòng bệnh zona thần kinh, cúm và RSV. Một số dự án đã hoàn tất thử nghiệm pha II và chuẩn bị mở rộng sang pha III, cho thấy tiềm năng của nền tảng mRNA ngoài các bệnh đại dịch. Nhiều dự án mRNA khác nhắm tới các virus mới nổi hoặc mục tiêu dài hạn như Zika, HIV, Epstein-Barr, Cytomegalovirus, virus Nipah và mpox.
**Phản ứng trái chiều từ giới khoa học**
Quyết định chấm dứt tài trợ của chính phủ Mỹ cho vaccine mRNA đã nhận được nhiều ý kiến khác nhau từ giới khoa học và y tế công cộng.
Một số chuyên gia lo ngại rằng việc này có thể làm suy yếu năng lực phản ứng nhanh trước các đại dịch trong tương lai. Rick Bright, cựu giám đốc BARDA, cho rằng mRNA là công nghệ tiềm năng và việc từ bỏ sớm có thể khiến Mỹ tụt hậu.
Giáo sư Andrew Pollard, Giám đốc Nhóm Vaccine Oxford, nhấn mạnh mRNA là nền tảng duy nhất có thể rút ngắn thời gian sản xuất vaccine xuống còn khoảng 6 tuần, thay vì 6 tháng như phương pháp truyền thống. Giáo sư Robin Shattock tại Đại học Imperial cũng bác bỏ quan điểm mRNA làm gia tăng đột biến của virus, khẳng định không có bằng chứng khoa học nào cho thấy điều này.
Tuy nhiên, một số chuyên gia khác cho rằng việc tạm ngừng tài trợ là cần thiết để đánh giá lại mức độ phù hợp của công nghệ mRNA trong điều trị bệnh nhiễm trùng đường hô hấp. Bộ trưởng Robert F. Kennedy Jr. cho biết quyết định được đưa ra sau khi tham khảo ý kiến từ NIH và FDA, nhấn mạnh chính phủ sẽ ưu tiên các nền tảng vaccine đã có lịch sử sử dụng lâu dài.
Một số tổ chức, như Tổ chức Bảo vệ Sức khỏe Trẻ em (CHD), ủng hộ quyết định này. Họ lập luận rằng công nghệ mRNA chưa có đủ dữ liệu dài hạn và cần được giám sát chặt chẽ hơn. Theo CHD, việc quay lại các nền tảng vaccine truyền thống có thể phù hợp hơn, đặc biệt khi các loại vaccine mới cần đảm bảo cả hiệu quả lẫn sự tin cậy của công chúng.
**Tác động lan rộng đến y tế toàn cầu**
Quyết định rút tài trợ liên bang của Mỹ cho vaccine mRNA được cộng đồng y tế toàn cầu nhìn nhận với nhiều quan điểm khác nhau. Một số ý kiến cho rằng việc Mỹ tạm dừng hỗ trợ có thể ảnh hưởng đến tiến trình nghiên cứu và triển khai các công nghệ vaccine tiên tiến.
Jennifer Nuzzo, Giám đốc Trung tâm Đại dịch tại Đại học Brown, cho rằng việc Mỹ rút lui có thể ảnh hưởng đến tiến độ phát triển công nghệ mRNA. Bà nhận định nền tảng này đang được đánh giá cao trong việc nâng cao năng lực ứng phó với các tình huống khẩn cấp. Việc thiếu đi một thị trường lớn như Mỹ có thể khiến các công ty dược phải cân nhắc lại chiến lược đầu tư dài hạn.
Tiến sĩ David Elliman tại UCL cũng cảnh báo rằng trong bối cảnh niềm tin vào vaccine đang lung lay, các thông điệp không nhất quán có thể gây ảnh hưởng tiêu cực đến tỷ lệ tiêm chủng, đặc biệt ở trẻ em.
Ngược lại, một số ý kiến khác cho rằng quyết định của Mỹ phản ánh một chính sách thận trọng, đặt niềm tin vào các nền tảng vaccine truyền thống với dữ liệu an toàn đã được kiểm chứng. Theo nhiều nhà hoạch định chính sách, việc đa dạng hóa nền tảng vaccine, bao gồm cả các công nghệ truyền thống như virus bất hoạt, có thể giúp tăng cường sự tin tưởng và dễ triển khai hơn ở các quốc gia thu nhập thấp.
Trong khi đó, các quốc gia khác vẫn tiếp tục đầu tư vào mRNA như một phần của chiến lược đổi mới y tế. Tại Anh, Kate Bingham, người đứng đầu Lực lượng Vaccine quốc gia, cho biết nước này đã đầu tư 26,4 triệu bảng vào Trung tâm RNA mới. Trung tâm này sẽ tập trung phát triển vaccine chịu nhiệt, khắc phục các hạn chế về chuỗi lạnh, từ đó giúp các nước có nguồn lực hạn chế tiếp cận công nghệ mới hiệu quả hơn.
Quyết định của Mỹ về việc tạm dừng tài trợ cho vaccine mRNA đã làm dấy lên một cuộc tranh luận toàn cầu về tương lai của công nghệ này. Liệu đây có phải là một bước lùi hay một sự điều chỉnh cần thiết để đảm bảo an toàn và hiệu quả trong công cuộc phòng chống dịch bệnh? Câu trả lời vẫn còn bỏ ngỏ và cần thời gian để kiểm chứng.
Admin
Nguồn: VnExpress
