Theo bác sĩ Hà Ngọc Đại, chuyên khoa Sản Phụ khoa tại Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh Hà Nội, độ tuổi mãn kinh tự nhiên ở phụ nữ thường dao động từ 45 đến 50. Tuy nhiên, tình trạng mãn kinh sớm có thể xuất hiện khi chu kỳ kinh nguyệt trở nên thất thường, kéo dài hoặc rút ngắn bất thường, thậm chí ngừng hẳn không rõ lý do. Nguyên nhân chính là do buồng trứng ngừng sản xuất trứng, dẫn đến sự suy giảm nồng độ estrogen trong cơ thể. Điều này gây ra các triệu chứng khó chịu như bốc hỏa, đổ mồ hôi đêm, khô âm đạo, tiểu nhiều lần, đau đầu, trầm cảm và lo âu.
Vậy, những yếu tố nào dẫn đến mãn kinh sớm?
**Yếu tố di truyền:** Nếu trong gia đình, mẹ, dì hoặc chị em gái ruột có tiền sử mãn kinh sớm, khả năng người phụ nữ gặp phải tình trạng này sẽ cao hơn. Một số hội chứng di truyền hiếm gặp như Turner, Fragile X, Digeorge, hoặc các rối loạn liên quan đến nhiễm sắc thể X cũng có thể ảnh hưởng đến chức năng buồng trứng và gây ra mãn kinh sớm. Trong trường hợp gia đình có tiền sử mãn kinh sớm, phụ nữ nên thăm khám sức khỏe sinh sản định kỳ để được tư vấn và có hướng điều trị dự phòng nếu cần.
**Rối loạn tự miễn:** Các bệnh lý tự miễn, đặc biệt là bệnh tuyến giáp, quai bị, cường giáp, Addison, Lupus ban đỏ hệ thống, thấp khớp, có thể là nguyên nhân gây mãn kinh sớm. Trong một số trường hợp, hệ miễn dịch nhận diện nhầm tế bào buồng trứng là “kẻ xâm lược” và tấn công, gây tổn thương buồng trứng và ảnh hưởng đến quá trình sản xuất hormone.
**Phẫu thuật:** Việc cắt bỏ cả hai buồng trứng do các vấn đề bệnh lý sẽ gây ra mãn kinh do cơ thể không còn khả năng sản xuất estrogen và progesterone. Phẫu thuật cắt tử cung cũng có thể dẫn đến suy giảm chức năng buồng trứng sớm hơn bình thường, khiến phụ nữ mất kinh nguyệt và không còn khả năng mang thai. Bác sĩ Đại cho biết, phụ nữ cắt bỏ tử cung có thể mãn kinh sớm hơn gần 4 năm so với tuổi mãn kinh tự nhiên.
**Hóa trị và xạ trị:** Các phương pháp điều trị ung thư, đặc biệt là xạ trị vùng chậu, có thể gây tổn thương hoặc phá hủy buồng trứng, khiến buồng trứng ngừng hoạt động vĩnh viễn hoặc tạm thời. Tuy nhiên, không phải tất cả phụ nữ trải qua hóa trị hoặc xạ trị đều bị mãn kinh sớm, và người trẻ tuổi có nguy cơ thấp hơn.
**Rối loạn chuyển hóa và bệnh lý:** Các bệnh như đái tháo đường type 1, galactosemia hoặc thiếu enzyme có thể gây tổn thương buồng trứng, làm tăng nguy cơ mãn kinh sớm. Ngoài ra, động kinh và HIV/AIDS cũng có thể ảnh hưởng đến chức năng nội tiết và rút ngắn tuổi sinh sản.
**Lối sống và môi trường:** Lối sống không lành mạnh và môi trường ô nhiễm cũng là những yếu tố làm tăng nguy cơ mãn kinh sớm ở phụ nữ. Hút thuốc lá, với nicotine và các hóa chất độc hại, gây tổn hại đến các nang noãn trong buồng trứng. Bác sĩ Đại nhấn mạnh, thói quen hút thuốc thường xuyên có thể làm giảm tuổi mãn kinh trung bình từ 1-2 năm so với người không hút thuốc, đồng thời làm trầm trọng hơn các triệu chứng mãn kinh. Thường xuyên tiếp xúc với hóa chất độc hại, thuốc trừ sâu, kim loại nặng hoặc làm việc trong môi trường ô nhiễm cũng làm tăng nguy cơ mãn kinh sớm. Stress kéo dài, đau cơ, đau khớp, nhức đầu, mất trí nhớ, ngủ không sâu giấc… tác động lên trục hạ đồi – tuyến yên – buồng trứng, gây gián đoạn quá trình phóng noãn và chu kỳ hormone.
**Chế độ ăn uống:** Chế độ ăn nghèo nàn dinh dưỡng, thiếu hụt vitamin và khoáng chất, đặc biệt là vitamin D, B12, sắt và folate, hoặc chỉ số BMI quá thấp, có thể ảnh hưởng tiêu cực đến chu kỳ kinh nguyệt và sức khỏe nội tiết. Ngược lại, thừa cân cũng có thể khiến thời kỳ mãn kinh đến sớm hơn do estrogen được lưu trữ trong mô mỡ, ảnh hưởng đến hoạt động của buồng trứng.
**Điều trị và phòng ngừa:**
Bác sĩ Đại lưu ý rằng mãn kinh sớm có thể gây ra nhiều vấn đề sức khỏe do thiếu hụt estrogen, lâu dài có thể dẫn đến vô sinh, loãng xương, tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch hoặc đột quỵ.
Phác đồ điều trị mãn kinh sớm được cá nhân hóa tùy theo nguyên nhân gây bệnh. Bác sĩ có thể chỉ định sử dụng thuốc tránh thai kết hợp hoặc liệu pháp hormone thay thế (HRT) để bù đắp lượng hormone thiếu hụt, thường kéo dài đến khoảng 51 tuổi (tuổi mãn kinh tự nhiên), nhằm giảm nguy cơ loãng xương và các bệnh lý hậu mãn kinh.
Tuy nhiên, với phụ nữ mắc các bệnh ung thư như ung thư vú, liệu pháp hormone thay thế có thể không phù hợp và sẽ được thay thế bằng phác đồ điều trị khác. Nếu bệnh nhân có mong muốn sinh con, bác sĩ có thể tư vấn về phương pháp thụ tinh trong ống nghiệm (IVF) bằng trứng được trữ đông trước khi điều trị ung thư hoặc các bệnh lý ảnh hưởng đến buồng trứng.
Để giảm thiểu nguy cơ mãn kinh sớm, phụ nữ nên xây dựng một lối sống lành mạnh, bao gồm việc không hút thuốc lá, hạn chế tiếp xúc với hóa chất độc hại, ăn uống đầy đủ dinh dưỡng, tập thể dục đều đặn để duy trì cân nặng hợp lý, ngủ đủ giấc và quản lý căng thẳng hiệu quả.
Admin
Nguồn: VnExpress
