Gương mặt không chỉ là nơi thể hiện cảm xúc và cá tính, mà còn là yếu tố quan trọng tạo nên bản sắc của mỗi người. Những tổn thương trên khuôn mặt, vì vậy, không chỉ gây ra nỗi đau thể xác mà còn ảnh hưởng sâu sắc đến tinh thần và cảm nhận về bản thân.
Kể từ khi cuộc xung đột với Nga nổ ra vào năm 2022, hàng ngàn người dân Ukraine đã phải gánh chịu những vết thương nghiêm trọng ở vùng mặt.
Bác sĩ Andrii Kopchak, trưởng khoa phẫu thuật hàm mặt tại Đại học Y khoa Quốc gia Bogomolets ở Kiev, chia sẻ: “Một người lính mất đi đôi chân, xã hội tôn vinh anh ấy là người hùng. Nhưng nếu mất đi khuôn mặt, bạn sẽ trở thành một bóng ma vô hình.”
Trong bối cảnh đó, các bác sĩ phẫu thuật Ukraine đã đạt được những tiến bộ vượt bậc trong việc điều trị các thương binh bị tổn thương vùng mặt, đặc biệt là nhờ ứng dụng công nghệ in 3D tiên tiến.
Công nghệ này cho phép tạo ra các bộ phận cấy ghép tùy chỉnh, phù hợp với từng bệnh nhân, giúp tái tạo chính xác các xương hàm, xương gò má và hốc mắt bị tổn thương. Nhờ đó, không chỉ chức năng mà cả những đường nét nhận dạng đặc trưng của mỗi người đều được phục hồi.
Những thành tựu này là kết quả của một quá trình phát triển liên tục trong suốt một thế kỷ, từ ca phẫu thuật tiên phong của Harold Gillies nhằm phục hồi khuôn mặt cho những người lính bị thương trong Thế chiến I, đến công nghệ mô phỏng khuôn mặt kỹ thuật số hiện đại, giúp chữa lành những cơ thể bị tàn phá trong cuộc chiến khốc liệt ở Ukraine.
Mục tiêu cao cả của những công nghệ này là khôi phục chức năng và mang lại hy vọng sống cho những người bị thương.
Volodymyr Melnyk, 32 tuổi, bị thương vào năm 2023 trong một cuộc tấn công vào cứ điểm trên đồi của Nga. Mảnh đạn đã xé toạc khuôn mặt anh trong trận chiến ác liệt đó.
“Tất cả các dây thần kinh ở bên phải khuôn mặt tôi đều bị đứt”, anh kể lại. “Toàn bộ xương đều vỡ nát. Tôi không thể nhìn được bằng mắt phải.”
Đội cứu thương không thể tiếp cận anh ngay lập tức do pháo binh và máy bay không người lái của Nga liên tục tấn công. Anh đã phải chiến đấu trong đau đớn suốt gần 23 tiếng.
“Khi ở giữa chiến hào của đối phương, bạn chỉ có hai lựa chọn. Một là ngồi xuống, thương hại bản thân và chờ chết, hoặc là làm mọi thứ có thể để sống sót”, Melnyk chia sẻ.
Khi được đưa đến nơi an toàn, Melnyk mới nhận thức được mức độ nghiêm trọng của vết thương.
Anh kể rằng một số y tá đã tỏ thái độ thờ ơ, cho rằng anh không còn hy vọng sống và không quan tâm đến việc điều trị.
Theo các bác sĩ Ukraine, thái độ kỳ thị đối với những người lính bị thương ở mặt vẫn còn tồn tại đến ngày nay, tương tự như sự xa lánh mà những người lính sống sót với vết thương trên mặt phải đối mặt trong Thế chiến I.
Melnyk đã trải qua hàng loạt ca phẫu thuật liên tiếp. Các tấm nẹp bị đặt sai vị trí, ổ áp-xe hình thành và mảnh đạn vẫn còn sót lại bên trong. Mãi đến gần hai tháng sau, các tình nguyện viên từ dự án “Bác sĩ vì những người hùng” mới can thiệp, giúp anh chuyển đến một bệnh viện khác và tham gia một chương trình đặc biệt để tái tạo khuôn mặt.
Bác sĩ Kopchak cho biết: “Chúng tôi quét hộp sọ, tạo mô hình kỹ thuật số và in các tấm titan, từng lớp một. Giống như việc ghép lại một chiếc bình vỡ, mọi mảnh vỡ đều quan trọng.” Ông vừa nói vừa mở bản chụp CT khuôn hàm bị vỡ nát của một bệnh nhân.
Melnyk đã phải trải qua hơn 50 ca phẫu thuật. Mùa thu năm ngoái, anh chuẩn bị cho ca phẫu thuật mà anh hy vọng sẽ là ca cuối cùng.
“Điều quan trọng nhất là tôi có thể nhai và ăn, vì đó là nguồn năng lượng của con người, đặc biệt là đối với một người lính”, anh nhấn mạnh.
Sau ca phẫu thuật cuối cùng, Melnyk đã có thể trở lại tiền tuyến, tiếp tục chiến đấu bảo vệ tổ quốc.
Artur Tkachenko, một công nhân nhà máy, không thuộc diện bắt buộc phải thực hiện nghĩa vụ quân sự. Tuy nhiên, anh đã tình nguyện nhập ngũ sau khi Nga phát động chiến dịch quân sự tại Ukraine và tham gia nhiều trận chiến ác liệt trước khi trở về nhà ở làng Novosofiivka.
Nhưng chỉ vài tuần sau, trong lúc anh cùng vợ, Julia, và cô con gái 20 tháng tuổi đến thăm bố mẹ, một quả tên lửa bất ngờ đánh trúng ngôi nhà của họ. Vụ nổ đã cướp đi sinh mạng của bố mẹ anh, làm bị thương vợ và con gái, hất cô bé văng xa hơn 20 mét.
Khi tỉnh lại, Tkachenko, 37 tuổi, không thể nhận ra khuôn mặt mình trong gương.
“Gương mặt tôi hoàn toàn biến dạng”, anh kể lại từ giường bệnh ở Kiev. “Tôi không còn cảm giác ở một vài phần trên mặt. Thậm chí, tôi còn không thể nói được.”
Anh bị tổn thương nghiêm trọng ở xương sọ và xương mặt. Bác sĩ Roman Kozak, người trực tiếp thực hiện ca phẫu thuật tái tạo ban đầu cho Tkachenko, cho biết: “Mảnh tên lửa găm sâu trong đầu anh ấy, một mảnh còn lòi ra ngoài khi anh ấy nhập viện.”
Các bác sĩ nhận định đây là một ca phẫu thuật vô cùng phức tạp. Bác sĩ Kozak và nhóm của ông đã phối hợp với các kỹ sư sinh học để tái tạo khuôn mặt bị vỡ nát bằng kỹ thuật số. Họ sử dụng công nghệ in 3D để tạo ra bộ phận cấy ghép phù hợp với cấu trúc khuôn mặt, giúp cố định các mảnh xương đúng vị trí.
Bác sĩ Kozak cho biết: “Chúng tôi đang chuẩn bị cho ca phẫu thuật thứ hai để tái tạo mí mắt dưới và loại bỏ những mảnh kim loại có nguy cơ gây nhiễm trùng do ở gần xoang mũi.”
Nelya Leonidova, 45 tuổi, nhớ lại cảm giác đầu tiên sau khi bị thương là một vật kim loại lạnh áp vào má. Cô không biết mình đang ở đâu, chỉ cảm nhận được bóng tối bao trùm và một mùi hôi nồng nặc, pha trộn giữa mùi thuốc sát trùng và tử khí.
Xung quanh cô là những thi thể. Leonidova đã bị nhầm với một người đã chết trong vụ pháo kích kinh hoàng xé toạc thị trấn nhỏ ở miền đông Ukraine của cô vào năm 2014.
Leonidova rơi vào hôn mê và tỉnh lại sau hai tháng. Mắt phải của cô không còn, hàm bị vỡ và cơ thể đầy sẹo.
“Tôi không hiểu chuyện gì đang xảy ra”, cô nói.
Trước cuộc xung đột, cuộc sống của Leonidova ở Zuhres, ngôi làng gần biên giới Nga, chỉ xoay quanh những niềm vui giản dị. Cô là một công nhân nhà máy, đã có con và dành thời gian rảnh rỗi để chăm sóc những luống hoa.
“Cả vùng quê tôi tràn ngập hoa hồng”, cô nhớ lại. “Hương thơm của hoa anh đào, hồ Xanh, những mỏ đá, dòng sông, tất cả đều truyền cảm hứng cho tôi.”
Đầu năm 2014, chiến sự nổ ra ở vùng Donbass, nơi cô sinh sống, khi phe ly khai được Nga hậu thuẫn đối đầu với quân đội chính phủ Ukraine.
Cô đang trên đường trở về từ một trang trại gà để phân phát thực phẩm cho người dân địa phương thì máy bay Nga dội bom.
“Suy nghĩ đầu tiên của tôi, nhói lên như một cơn đau, là ‘các con'”, Leonidova kể lại. “Cái chết không đáng sợ, giờ thì tôi đã hiểu điều đó. Nỗi sợ hãi lớn nhất là tôi phải bỏ lại các con một mình trên thế giới này.”
Sau đó, các con cô đã rời khỏi vùng lãnh thổ do Nga kiểm soát và đoàn tụ với cô, ban đầu ở Kharkov và hiện tại ở miền tây Ukraine.
Leonidova đã trải qua vô số ca phẫu thuật, nhiều trong số đó là để chỉnh sửa những ca mổ trước. Các bác sĩ từ tổ chức từ thiện Canada “Face the Future” đã sử dụng một bộ phận cấy ghép bằng titan được thiết kế riêng để tái tạo hốc mắt bị vỡ của cô.
Leonidova hiện mong muốn theo học ngành tâm lý học và mở một trung tâm để giúp đỡ những người bị thương trong chiến tranh. Những suy nghĩ tiêu cực đã không còn ám ảnh cô. Leonidova và bạn trai, Nazar Zhurba, đã đính hôn và cùng nhau xây dựng một tương lai tươi sáng.
Cô tự tin nói: “Tôi là một người phụ nữ mạnh mẽ, mặt bằng titan, hàm bằng thép, mang ánh mắt của một con pitbull sau trận chiến và tạo ra những phép màu như Medusa Gorgon. Ánh mắt của tôi có thể biến người khác thành đá.”
Sau khi một quả mìn phát nổ xé nát khuôn mặt, Bohdan Poplavskyi, 40 tuổi, không muốn các con trai nhìn thấy mình.
Theo các bác sĩ, những bệnh nhân bị chấn thương mặt nghiêm trọng thường có xu hướng khép kín, xa lánh thế giới bên ngoài và gặp khó khăn trong việc tái hòa nhập cộng đồng.
Quá trình hồi phục của Poplavskyi diễn ra chậm chạp. Anh chưa thể nói và thị lực rất kém.
Gia đình Poplavskyi cho biết điều khiến anh đau khổ nhất là việc mất đi thị lực. Dù cuối cùng anh đã được đoàn tụ với các con, nhưng anh đau lòng vì không thể nhìn thấy gương mặt chúng hay chứng kiến chúng lớn lên.
Bác sĩ Kopchak chia sẻ: “Đối với những bệnh nhân như vậy, áp lực tâm lý luôn đè nặng lên họ. Hãy tưởng tượng bạn soi gương và không nhận ra chính mình. Bây giờ, hãy tưởng tượng vợ hoặc con bạn trông thấy bạn như vậy.”
Ông cũng cho biết đã chứng kiến nhiều cuộc hôn nhân tan vỡ và nhiều gia đình ly tán vì những vết thương từ chiến trường.
“Chúng tôi có một nhà tâm lý học hỗ trợ hàng trăm người lính. Anh ấy là một chuyên gia giỏi, nhưng những gì anh ấy được đào tạo vẫn là chưa đủ để đối phó với những vấn đề này”, bác sĩ Kopchak giải thích.
Theo ông, những hỗ trợ từ quốc tế là vô cùng quan trọng, như các bác sĩ phẫu thuật Phần Lan đã đến Kiev để thực hiện những ca ghép dây thần kinh phức tạp, hay các chuyên gia Pháp chia sẻ phác đồ tái tạo hốc mắt.
Ca phẫu thuật đầu tiên của Poplavskyi vào năm ngoái kéo dài 17 tiếng.
“Chúng tôi đã vượt qua được nhờ các bác sĩ”, Dina Yakubenko, em gái của Poplavskyi, chia sẻ.
Các đội y tế đang chuẩn bị áp dụng liệu pháp tế bào gốc với hy vọng cải thiện thị lực cho anh.
Mặc dù phải chịu đựng nhiều đau khổ, gia đình Poplavskyi cho biết anh vẫn giữ được tinh thần ổn định và điều quan trọng nhất là họ vẫn luôn ở bên nhau.
“Chúng tôi chính là chỗ dựa tinh thần cho anh ấy”, Yakubenko nói. “Cả gia đình là chỗ dựa tinh thần của nhau.”
Những câu chuyện về Melnyk, Tkachenko, Leonidova và Poplavskyi là minh chứng cho sức mạnh phi thường của ý chí và tinh thần con người trước những thử thách khắc nghiệt của chiến tranh. Đồng thời, chúng ta cũng thấy được sự tận tâm và những nỗ lực không ngừng nghỉ của các y bác sĩ Ukraine, những người đang ngày đêm chiến đấu để trả lại cuộc sống trọn vẹn cho những nạn nhân của cuộc xung đột.
Admin
Nguồn: VnExpress
