Bài toán hóc búa mà Motorola từng đối mặt đang tái hiện khi Tổng thống Donald Trump sử dụng thuế quan như một công cụ gây áp lực, buộc Apple và Samsung phải chuyển hoạt động sản xuất thiết bị di động về Mỹ. Theo đó, hàng hóa từ Ấn Độ, một trong những quốc gia xuất khẩu smartphone hàng đầu sang Mỹ, sẽ phải chịu mức thuế lên đến 50% kể từ ngày 27/8. Tương tự, hàng nhập khẩu từ Trung Quốc, nơi tập trung phần lớn hoạt động lắp ráp thiết bị điện tử, cũng sẽ đối mặt với mức thuế cao tại Mỹ từ ngày 12/8, trừ khi hai cường quốc này đạt được thỏa thuận thương mại mới.
Hiện nay, phần lớn các sản phẩm công nghệ, đặc biệt là smartphone, được lắp ráp chủ yếu ở các quốc gia châu Á và khu vực Nam Mỹ thay vì Mỹ. Điều này xuất phát từ hai yếu tố then chốt: chi phí nhân công rẻ và vị trí gần với chuỗi cung ứng toàn cầu. Ngoài ra, các doanh nghiệp còn gặp không ít khó khăn trong việc tuyển dụng công nhân lành nghề tại Mỹ cho các nhà máy sản xuất, một trong những nguyên nhân chính dẫn đến sự thất bại của Motorola trong quá khứ.
**Nỗ lực “Made in the USA” và bài học từ Motorola**
Vào năm 2013, Motorola đã nỗ lực giành lại thị phần smartphone trước sự thống trị của Apple và Samsung bằng chiến lược “Made in the USA” (sản xuất tại Mỹ). Dennis Woodside, cựu CEO của Motorola giai đoạn 2012-2014, từng chia sẻ: “Một bộ phận không nhỏ khách hàng cho biết họ sẽ cân nhắc mua sản phẩm của chúng tôi nếu nó được sản xuất tại Mỹ.”
Để hiện thực hóa chiến lược này, Motorola đã quyết định đặt cược lớn khi đưa dây chuyền sản xuất Moto X, mẫu smartphone hàng đầu của hãng thời bấy giờ, về Fort Worth, Texas. Động thái này không chỉ thu hút những người tiêu dùng Mỹ có xu hướng ủng hộ hàng nội địa mà còn cho phép công ty cung cấp nhiều tùy biến hơn so với các đối thủ như iPhone hay Samsung Galaxy. Thông qua trang web của Motorola, khách hàng có thể tùy chỉnh một số chi tiết thẩm mỹ như màu sắc nút bấm hay mặt lưng, một trong những điểm thu hút chính của sản phẩm.
Tuy nhiên, ván cược này chỉ tồn tại trong một thời gian ngắn. Mặc dù được lắp ráp tại Mỹ, các linh kiện quan trọng như pin, màn hình, bo mạch chủ vẫn phải nhập khẩu từ châu Á. Hơn nữa, doanh số của Moto X không đạt được như kỳ vọng. Theo báo cáo của công ty phân tích Strategy Analytics, chỉ có khoảng 500.000 chiếc được bán ra trong quý III/2013, không đủ để duy trì hoạt động lắp ráp tại Mỹ. Kết quả là, vào tháng 5/2014, nhà máy ở Texas đã phải đóng cửa.
Trong lịch sử ngành công nghiệp smartphone, Motorola là công ty duy nhất sản xuất smartphone quy mô lớn tại Mỹ, với sản lượng khoảng 100.000 chiếc mỗi tuần. Startup công nghệ Purism cũng từng lắp ráp điện thoại Liberty tại Mỹ, nhưng với quy mô nhỏ hơn đáng kể.
**Những yếu tố dẫn đến thất bại của chiến lược “Made in the USA”**
Theo ông Woodside, “Chi phí chắc chắn cao hơn, gây ra nhiều khó khăn lớn. Bên cạnh đó, bạn còn phải đối mặt với một chuỗi cung ứng rời rạc.”
Một trong những thách thức lớn nhất mà Motorola phải đối mặt là đào tạo và giữ chân công nhân. Người lao động Mỹ có nhiều lựa chọn hấp dẫn khác, chẳng hạn như làm trong lĩnh vực bán lẻ hoặc dịch vụ ăn uống. Trong khi đó, công việc lắp ráp điện thoại đòi hỏi kỹ năng chuyên môn cao vì có tới hàng trăm chi tiết nhỏ cấu thành nên sản phẩm.
“Chúng tôi đã không lường trước được rằng phần lớn người Mỹ chưa quen với công việc tỉ mỉ như vậy. Chúng tôi đã phải đào tạo họ từ đầu,” ông Woodside chia sẻ.
Đây cũng là vấn đề mà ngành sản xuất Mỹ đang phải đối mặt: thiếu hụt lao động có kỹ năng và mong muốn làm việc tại các nhà máy, gây khó khăn cho việc tuyển dụng và sản xuất các sản phẩm công nghệ phức tạp như smartphone.
Số liệu từ Cục Thống kê Lao động Mỹ cho thấy ngành sản xuất nước này đã giảm khoảng 11.000 việc làm từ tháng 6 đến tháng 7. Một cuộc khảo sát của Hiệp hội Nhà sản xuất quốc gia Mỹ (NAM) vào quý I/2025 cũng chỉ ra rằng việc thu hút và giữ chân nhân công chất lượng cao là một trong những thách thức hàng đầu. Trước đó, một khảo sát của Viện Cato vào tháng 8/2024 cho thấy đa số người Mỹ không cho rằng làm việc trong nhà máy tốt hơn công việc hiện tại của họ.
Ngược lại, thị trường lao động lắp ráp smartphone ở Trung Quốc lại vô cùng dồi dào. Năm 2023, nước này có tới 123 triệu người làm việc trong ngành sản xuất, con số cao nhất trong tất cả các lĩnh vực.
Theo Sujai Shivakumar, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Quốc tế và Chiến lược của Mỹ, Trung Quốc coi lực lượng lao động quan trọng như cơ sở hạ tầng giao thông và điện trong chiến lược sản xuất của mình. Quốc gia tỷ dân này dựa vào đó để xây dựng các kế hoạch phát triển nhân tài. Trong khi đó, tại Mỹ, việc đào tạo kỹ thuật và giáo dục nghề nghiệp lại phân tán theo từng bang và ngành, gây khó khăn cho việc phát triển lực lượng lao động lành nghề ở quy mô lớn.
Theo CNN, vào năm 1970, hơn 25% lực lượng lao động Mỹ làm việc trong ngành sản xuất, nhưng hiện nay con số này chỉ còn khoảng 8%. Chính quyền Trump đang nỗ lực đảo ngược sự suy giảm kéo dài hàng thập kỷ này bằng cách áp dụng các biện pháp thuế quan mạnh tay, nhưng đây là một nhiệm vụ không hề dễ dàng.
Các chuyên gia về chuỗi cung ứng tin rằng kế hoạch của Trump sẽ vấp phải những vấn đề tương tự như Motorola đã từng gặp phải. Theo Financial Times, lý do khiến Apple khó chuyển hoạt động sản xuất sang Mỹ không chỉ nằm ở đội ngũ công nhân mà còn ở việc dịch chuyển cả một chuỗi cung ứng đã được xây dựng trong nhiều thập kỷ. Các mẫu iPhone mới là một “trò chơi ghép hình” phức tạp gồm khoảng 2.700 bộ phận và Apple sử dụng tới 187 nhà cung cấp từ 28 quốc gia và vùng lãnh thổ khác nhau.
CNBC nhận định rằng cần nhiều năm để xây dựng các nhà máy và chuỗi cung ứng, bao gồm cả việc lắp đặt thiết bị và tuyển dụng nhân sự. Thậm chí, các bộ phận mà Apple nhập khẩu vào Mỹ để lắp ráp sản phẩm cũng có thể phải chịu thuế.
Nhà phân tích Dan Ives của công ty dịch vụ tài chính Wedbush Securities nhận định: “Chúng tôi tin rằng ý tưởng Apple sản xuất iPhone ở Mỹ là một câu chuyện cổ tích khó có thể trở thành hiện thực.” Nhiều chuyên gia khác cũng đồng tình với quan điểm này vì cho rằng chi phí sản xuất sẽ rất đắt đỏ.
Bên cạnh đó, khi trí tuệ nhân tạo (AI) và tự động hóa ngày càng phổ biến trong các nhà máy, nhiều công việc sản xuất mới sẽ đòi hỏi những kỹ năng mới như lập trình hay phân tích dữ liệu. Carolyn Lee, Giám đốc điều hành Viện Sản xuất thuộc NAM, nhấn mạnh rằng tương lai của ngành sản xuất sẽ thay đổi rất nhiều, đòi hỏi lực lượng lao động phải được trang bị những kỹ năng công nghệ cao.
Ông Woodside đưa ra lời khuyên cho các doanh nghiệp muốn sản xuất smartphone tại Mỹ hiện nay: “Đừng đánh giá thấp độ khó của việc tìm kiếm và giữ chân công nhân có trình độ cao.” Ông gợi ý rằng các doanh nghiệp cần đưa ra những đề xuất hấp dẫn cho nhân viên, áp dụng tự động hóa một cách hợp lý và tính toán kỹ lưỡng mọi yếu tố kinh tế để đảm bảo sản phẩm vẫn có thể cạnh tranh về giá trên thị trường.
Admin
Nguồn: VnExpress
