Trong bối cảnh các tiêu chuẩn về phát thải ngày càng khắt khe và mục tiêu Net Zero đang được chú trọng, ngành xi măng Việt Nam đang tìm kiếm các giải pháp công nghệ để giảm thiểu tác động môi trường, trong đó có việc sử dụng rác thải làm nhiên liệu thay thế.
Theo Hiệp hội Xi măng Việt Nam, hiện có 15 trên tổng số 65 nhà máy xi măng đã áp dụng công nghệ sử dụng nhiên liệu thay thế, với tỷ lệ thay thế đạt 30-40%. Tuy nhiên, tính trên toàn ngành, tỷ lệ này mới chỉ đạt khoảng 3-4%, cho thấy tiềm năng phát triển còn rất lớn.
Một trong những đơn vị đi đầu trong xu hướng này là Xi măng Lam Thạch (Quảng Ninh), với chương trình “đổi rác lấy tiền” được triển khai từ tháng 4/2022. Theo đó, người dân và công nhân trong khu vực có thể mang rác thải đến nhà máy để đổi lấy điểm, tương ứng với giá trị từ 3.000 đến 11.000 đồng/kg tùy loại rác. Lượng rác thu gom được sử dụng làm nhiên liệu đốt trong lò nung clinker, thay thế một phần than cám, giúp giảm 10-15% chi phí nguyên liệu đầu vào và xử lý đáng kể lượng rác thải tại địa phương. Nhờ đó, doanh nghiệp này tiết kiệm được khoảng 13,2 tỷ đồng mỗi năm.
Tập đoàn Xi măng Việt Nam (Vicem) cũng đã bắt đầu áp dụng công nghệ này từ năm 2020, thông qua hợp tác với Tập đoàn FLSmidth (Đan Mạch) để phát triển công nghệ “Zero emission – Natural cycle” (Không phát thải – Tuần hoàn tự nhiên). Mục tiêu của công nghệ này là tận dụng rác thải đô thị làm nhiên liệu, qua đó giảm thiểu ô nhiễm không khí và cải thiện môi trường.
Đến nay, Vicem đã triển khai công nghệ bán tự động tại 6 nhà máy của 4 đơn vị thành viên. Chỉ tính riêng 6 tháng đầu năm 2025, các nhà máy này đã sử dụng 185.639 tấn rác thải, đạt tỷ lệ thay thế nhiệt năng 28,18%, giúp tiết kiệm hơn 416 tỷ đồng trong năm 2023.
Tại Vicem Sông Thao (Phú Thọ), các loại rác thải như vải vụn, nhựa, nilon, cao su, vỏ cây, trấu, dầu thải… được sử dụng làm nhiên liệu thay thế than trong lò đốt. Năm 2024, nhà máy này đã xử lý 31.254 tấn rác thải, đạt tỷ lệ thay thế nhiệt 24,2%, mang lại hiệu quả kinh tế 30,9 tỷ đồng. Trong 6 tháng đầu năm 2025, con số này đạt 16.241 tấn, tương ứng với 15,6 tỷ đồng.
Kinh nghiệm từ các quốc gia khác cho thấy tiềm năng của việc sử dụng rác thải làm nhiên liệu trong sản xuất xi măng còn rất lớn. Ví dụ, nhà máy Cemex Rudniki (Ba Lan) đã thay thế tới 92% nhiên liệu bằng rác thải, giúp giảm 17% lượng khí thải CO₂ trên mỗi tấn xi măng. Tương tự, LafargeHolcim (Ba Lan) cũng đạt mức 80% nhờ sử dụng các loại rác thải như nhựa, giấy, vải, lốp nghiền…
PGS.TS Lương Đức Long, Phó chủ tịch kiêm Tổng thư ký Hiệp hội Xi măng Việt Nam, cho biết nhiệt độ lò nung xi măng từ 1.450°C đến 1.800°C có thể xử lý triệt để các loại rác khó tái chế mà không phát sinh dioxin, furan. Ông cũng nhấn mạnh đây là hệ thống khép kín, khí thải được thu hồi và xử lý, tro đốt hòa nhập hoàn toàn vào sản xuất clinker. Nhờ đó, không cần chôn lấp, giảm chất thải tồn dư và hạn chế phát thải thứ cấp.
Mặc dù mang lại nhiều lợi ích về kinh tế và môi trường, số lượng nhà máy xi măng áp dụng công nghệ này vẫn còn hạn chế. Theo ông Long, nguyên nhân chính là do thiếu chuỗi cung ứng ổn định. Rác thải chưa được coi là một nguồn tài nguyên, chưa có các chính sách hỗ trợ, và khâu thu gom, xử lý sơ bộ còn yếu. Bên cạnh đó, các lò nung hiện tại được thiết kế chủ yếu cho than cám mịn, do đó việc sử dụng rác thải đòi hỏi đầu tư thêm hệ thống tiếp nhận và cấp liệu mới, gây tốn kém chi phí.
Ngành xi măng hiện chiếm khoảng 17% tổng lượng phát thải CO₂ của Việt Nam. Theo chiến lược phát triển vật liệu xây dựng, mục tiêu đến năm 2030 là sử dụng 15% nhiên liệu thay thế, và tăng lên 30% trong giai đoạn 2031-2050. Các nhà máy xi măng đang được thí điểm phân bổ hạn ngạch khí thải trong giai đoạn 2025-2026, điều này buộc các doanh nghiệp phải tìm kiếm các giải pháp công nghệ, trong đó có việc tận dụng rác thải làm nhiên liệu.
Hiệp hội Xi măng Việt Nam đã thành lập ban đồng xử lý để thúc đẩy mô hình này. Tuy nhiên, theo ông Long, cần có một chương trình hành động quốc gia đồng bộ mới có thể tạo ra sự đột phá. Việc triển khai rộng rãi mô hình đồng xử lý rác trong sản xuất xi măng không chỉ góp phần vào mục tiêu Net Zero, mà còn giúp ngành xi măng đáp ứng các tiêu chuẩn phát thải và truy xuất nguồn gốc ngày càng khắt khe từ thị trường quốc tế.
Admin
Nguồn: VnExpress
