Trong lần trở về thăm quê, điều khiến tôi trăn trở không phải là dòng xe cộ hối hả, mà là những chiếc xe đang “án binh bất động”.
Chúng xuất hiện dày đặc trên khắp các con đường, từ những đại lộ thênh thang đến những ngõ hẻm chật hẹp, dường như bóp nghẹt không gian sống. Tình trạng này không chỉ xuất phát từ ý thức cá nhân mà còn do sự thiếu hụt trầm trọng các bãi đỗ xe và những bất cập trong công tác quản lý. Việc dừng, đỗ xe diễn ra khá tùy tiện, ít khi tuân thủ theo quy định.
Huế, quê hương tôi, vốn nổi tiếng với vẻ đẹp thanh bình, những con đường rợp bóng cây, những lối nhỏ quanh co dẫn đến chùa chiền, nhà rường cổ kính, nay đã đổi khác nhiều. Những hàng cây xanh mát bị che khuất bởi những dãy xe ô tô chen chúc. Nhiều con đường trong thành nội, vốn dĩ nên thơ, trở nên chật chội bởi hàng dài xe nối đuôi nhau. Những ngõ hẻm yên bình cũng khó có chỗ cho người đi bộ vì xe ô tô đỗ chắn ngang. Không gian thoáng đãng của Huế dường như bị thu hẹp lại bởi những khối sắt vô tri.
Không gian công cộng không chỉ là khoảng trống giữa những tòa nhà bê tông mà còn là nơi nuôi dưỡng nhịp sống của một đô thị. Những con đường thông thoáng, công viên xanh mát hay vỉa hè rộng rãi tạo nên những khoảng “thở” cần thiết giữa nhịp sống hối hả của xe cộ và công việc. Nhịp thở của thành phố cũng chính là nhịp thở của cư dân: thoải mái, dễ chịu khi không gian chung được tôn trọng, và tù túng, mệt mỏi khi nó bị chiếm dụng.
Một khi đã đỗ, chiếc xe có thể “nằm” ở đó vô thời hạn cho đến khi chủ nhân cần dùng. Thậm chí, không ít xe còn được trùm bạt kín mít, như một lời tuyên bố rằng chúng sẽ chiếm giữ không gian công cộng này trong một thời gian dài.
Điều này hoàn toàn trái ngược với trải nghiệm đỗ xe của tôi ở nước ngoài, nơi thời gian đỗ xe được quy định rõ ràng và thực thi nghiêm túc. Tháng trước, khi đến một thành phố nhỏ ở New Zealand, tôi đã nhập biển số xe vào máy đỗ xe tự động trên vỉa hè trước khi đi uống cà phê. Hệ thống thông báo giờ đầu miễn phí, giờ tiếp theo tính phí. Vì chỉ cần một giờ, tôi không phải trả tiền. Tuy nhiên, trong suốt thời gian đó, tôi luôn để ý “đồng hồ đếm ngược” trong đầu và quay lại xe trước khi hết giờ. Không ai nhắc nhở, không có cảnh sát nào xuất hiện, nhưng sự minh bạch và nhất quán trong quy định đã khiến tôi tự giác tuân thủ.
Những con số thống kê tại Việt Nam càng cho thấy áp lực của xe ô tô và vấn đề đỗ xe. Theo Cục Hải quan, trong nửa đầu năm 2024, cả nước đã nhập khẩu hơn 102.817 ô tô nguyên chiếc, tổng doanh số bán đạt khoảng 254.293 chiếc, tăng 42% so với cùng kỳ năm trước. Dự báo đến cuối năm, Hà Nội sẽ có khoảng 1,3 triệu ô tô và 7 triệu xe máy, nhưng diện tích bãi đỗ chỉ đáp ứng được 8-10% nhu cầu. Tại TP.HCM, tỷ lệ này nhỉnh hơn một chút, khoảng 20%. Nếu không có biện pháp kiểm soát và quy định cụ thể, tình trạng chiếm dụng không gian công cộng sẽ ngày càng nghiêm trọng, ảnh hưởng trực tiếp đến cảnh quan, giao thông và sức khỏe cộng đồng.
Tôi hiểu rằng trong bối cảnh số lượng ô tô ngày càng tăng, việc tìm chỗ đỗ là một bài toán khó, và đây là vấn đề chung của nhiều quốc gia. Tuy nhiên, nhiều nơi đã tìm ra giải pháp để cân bằng giữa quyền được đỗ xe và quyền được sử dụng không gian công cộng.
Singapore áp dụng hệ thống Electronic Road Pricing (ERP) để thu phí đường bộ vào giờ cao điểm, giúp giảm lưu lượng giao thông từ 20-30%. Phí đỗ xe qua Electronic Parking System (EPS) được tính cố định theo phút. Doanh thu từ ERP được sử dụng để cải thiện cơ sở hạ tầng giao thông, bao gồm hỗ trợ giao thông công cộng. Nhật Bản yêu cầu người mua xe phải chứng minh có chỗ đỗ trước khi đăng ký xe, hạn chế tình trạng đỗ xe tràn lan. Nhiều thành phố ở châu Âu ưu tiên vé tháng giá rẻ cho cư dân nhưng kiểm soát điện tử nghiêm ngặt. Ở New Zealand, hội đồng thành phố tham khảo ý kiến người dân địa phương trước khi quyết định có cho phép đỗ xe trên một tuyến phố hay không, trong khoảng thời gian nào và vào khung giờ nào.
Việt Nam có thể thử nghiệm các mô hình này tại các đô thị. Cần đầu tư vào công nghệ để quản lý thời gian và vị trí đỗ xe. Bên cạnh các khu vực cấm đỗ, cần có quy định rõ ràng về thời gian đỗ tối đa và khung giờ được phép đỗ. Song song đó, cần triển khai các chiến dịch truyền thông để nâng cao ý thức và xây dựng văn hóa giao thông văn minh. Quan trọng hơn, mỗi người lái xe cần tập thói quen đỗ xe ở những vị trí phù hợp và sẵn sàng đi bộ một đoạn ngắn để đến nơi mình muốn, thay vì cố gắng đỗ xe ngay trước cửa.
Ở những nơi không có biển cấm, người lái xe có quyền đỗ xe, nhưng đó vẫn là không gian công cộng. Quyền được đỗ xe cần được cân bằng với quyền được hít thở, đi lại trong một không gian yên tĩnh, an toàn và dễ chịu. Phố phường không chỉ dành cho xe cộ mà còn dành cho những bước chân người đi bộ, cho những khung cảnh đẹp, văn minh và cho nhịp thở của tất cả mọi người.
Admin
Nguồn: VnExpress
