Trước đây, cuộc sống của một người bạn tôi khá ổn định: cơ quan cách nhà chưa đầy mười cây số, sáng đưa con đi học, trưa về chăm sóc cha mẹ già, chiều đến cơ quan làm việc. Dù không dư dả, bạn vẫn hài lòng với vai trò một công chức điển hình, luôn cố gắng “giỏi việc nước, đảm việc nhà”.
Tuy nhiên, mọi thứ đã thay đổi hoàn toàn kể từ khi địa phương thực hiện sáp nhập hành chính.
Cơ quan của bạn chuyển về trung tâm hành chính mới của tỉnh, cách nhà gần cả trăm cây số. Hàng ngày, xe đưa đón cán bộ công chức phải khởi hành từ 5 giờ sáng để kịp đến nơi làm việc trước 7 giờ 30. Bạn tôi gọi đùa những người như bạn là “đội xe chuyên cần”, bao gồm các cán bộ tư pháp, địa chính, văn phòng, mặt trận… Họ phải dậy sớm, tranh thủ chợp mắt trên xe, rồi làm việc cả ngày dài với tâm trí luôn nặng trĩu nỗi lo gia đình.
Buổi tối, nếu gặp phải kẹt xe hoặc mưa lớn, có khi gần 10 giờ bạn mới về đến nhà. Lúc đó, con đã ngủ say, cơm canh cũng đã nguội lạnh trên bàn. Bạn tôi tâm sự rằng, cảm giác bất lực nhất là khi làm cha mẹ mà không thể chăm sóc con cái, làm con mà không thể ở bên cạnh cha mẹ già. Một số đồng nghiệp của bạn đã phải xin thôi việc vì không thể chịu nổi cảnh “đi làm mà như đi du lịch xa nhà”. Nhưng bạn tôi thì không thể, vì con cái và cha mẹ già đều trông chờ vào đồng lương công chức ít ỏi. Ở tuổi gần 40, việc rời bỏ môi trường nhà nước để tìm một công việc khác bên ngoài không hề dễ dàng.
Sáp nhập hành chính là một chủ trương lớn, được đông đảo người dân đồng tình ủng hộ. Mục tiêu là để bộ máy nhà nước tinh gọn hơn, hiệu quả hơn và hiện đại hơn, đáp ứng tốt hơn nhu cầu phát triển của xã hội. Nhưng câu chuyện của bạn tôi khiến tôi trăn trở: liệu những hoàn cảnh khó khăn như vậy đã được quan tâm, lắng nghe và tính đến trong quá trình xây dựng và hoàn thiện chính sách hay chưa?
Tôi tin rằng, chỉ khi cán bộ, công chức yên tâm về gia đình, họ mới có thể toàn tâm toàn ý cống hiến cho công việc.
Tham khảo kinh nghiệm của các nước khác, tôi thấy ở Nhật Bản, khi sáp nhập địa phương, chính quyền vẫn duy trì các “văn phòng vệ tinh” tại khu vực cũ, cho phép cán bộ làm việc luân phiên. Tại Pháp, công chức làm việc xa nhà được hỗ trợ chi phí xăng xe, thậm chí là tiền thuê nhà trọ tạm. Canada khuyến khích làm việc từ xa đối với những công việc không nhất thiết phải có mặt tại văn phòng.
Chính sách phải hướng đến phục vụ con người. Ở Việt Nam, những cơ chế hỗ trợ như vậy còn rất hạn chế, trong khi ước tính có hàng nghìn cán bộ cấp xã, huyện đang phải đối mặt với tình cảnh “sáng đi tối về” hàng trăm cây số mỗi ngày.
Cải cách hành chính là một bước tiến quan trọng. Tuy nhiên, nếu cải cách khiến cho những người thực thi rơi vào cảnh sống tạm bợ, thiếu kết nối với gia đình, suy kiệt cả về thể chất lẫn tinh thần, thì khó có thể đạt được hiệu quả như mong đợi.
Để những chuyến xe công vụ mỗi sáng sớm bớt nặng nhọc hơn, để các công chức không còn phải lựa chọn giữa gia đình và công việc, chúng ta cần có những giải pháp đồng bộ và nhân văn hơn.
Trước hết, nên xem xét cho phép cán bộ, công chức làm việc từ xa nếu công việc của họ không đòi hỏi phải thường xuyên có mặt tại trụ sở. Đây là mô hình đã được nhiều quốc gia như Canada, Đức áp dụng thành công, đặc biệt là đối với các vị trí chuyên môn như văn phòng, tư pháp, kế hoạch hoặc nghiên cứu chính sách. Tại Việt Nam, các chuyên gia cũng đã khuyến nghị cần sớm hoàn thiện hành lang pháp lý và đầu tư vào hạ tầng số để có thể thí điểm triển khai mô hình làm việc từ xa cho cán bộ công chức phải đi làm xa nhà.
Thứ hai, cần chuyển đổi chức năng của các trụ sở hành chính cũ sau sáp nhập thành nhà ở công vụ hoặc nhà lưu trú với đầy đủ tiện nghi cơ bản như căn hộ chung cư mini. Đây là một cách hiệu quả để tận dụng tài sản công, đồng thời giúp cán bộ luân chuyển từ xa có chỗ ở ổn định trong giai đoạn đầu công tác. Một số địa phương đã thí điểm chuyển đổi nhà tái định cư hoặc ký túc xá dư thừa thành khu nhà công vụ tập thể cho cán bộ.
Thứ ba, chính sách hỗ trợ tài chính cần thiết thực hơn. Có thể cấp phụ cấp xăng xe, hỗ trợ tiền thuê nhà, vé xe tháng hoặc hỗ trợ chi phí gửi trẻ, học phí cho con của cán bộ công tác xa nhà. Một số tỉnh như Lâm Đồng hay Đắk Lắk đã triển khai các chính sách hỗ trợ từ 2-3 triệu đồng/tháng cho cán bộ chuyển công tác đến địa bàn mới.
Nếu chúng ta coi cán bộ, công chức là tài sản quý giá của bộ máy nhà nước, thì việc chăm lo cho họ chính là chăm lo cho hiệu quả của công cuộc cải cách.
Cải cách hành chính không thể tách rời với cải cách điều kiện làm việc. Năng suất quốc gia bắt đầu từ năng suất của mỗi cá nhân, mà năng suất của cá nhân lại phụ thuộc vào chất lượng cuộc sống của họ. Việt Nam đang bước vào giai đoạn nâng cấp mạnh mẽ bộ máy hành chính – nơi những con số và biểu đồ không thể thay thế cho những câu chuyện đời thực, và nơi tiếng nói của những người trong cuộc cần được lắng nghe một cách nghiêm túc.
Nguyễn Tuấn Anh
Admin
Nguồn: VnExpress
