Trước thềm cuộc gặp dự kiến giữa Tổng thống Mỹ Donald Trump và Tổng thống Nga Vladimir Putin tại Alaska vào ngày 15/8, vấn đề xung đột Ukraine trở thành tâm điểm chú ý. Đáng chú ý, ông Trump đã gợi ý về khả năng Nga và Ukraine cần nhượng bộ lãnh thổ để đạt được hòa bình.
Theo đó, ông Trump cho rằng có thể có sự “trao đổi” và “thay đổi về đất đai” giữa hai bên.
Thông tin từ nhiều hãng tin cho biết Nga đã đề xuất Ukraine nhượng lại phần lãnh thổ còn lại ở tỉnh Donetsk để đổi lấy một lệnh ngừng bắn. Đề xuất này được cho là đã được chuyển đến Nhà Trắng thông qua đặc phái viên Mỹ Steve Witkoff sau chuyến thăm Điện Kremlin vào ngày 8/8.
Tuy nhiên, một thỏa thuận hòa bình mà trong đó Kiev phải nhượng bộ lãnh thổ cho Moskva sẽ vấp phải sự phản đối mạnh mẽ không chỉ ở trong nước mà còn bị xem là vi phạm Hiến pháp Ukraine.
Điều 2 của Hiến pháp Ukraine khẳng định chủ quyền của Ukraine bao trùm toàn bộ lãnh thổ, không thể bị chia cắt và không ai có quyền xâm phạm. Điều khoản này ngăn cấm bất kỳ hành động nào làm thay đổi toàn vẹn lãnh thổ mà không thông qua trưng cầu dân ý, kể cả Tổng thống, nội các hay quốc hội.
Giáo sư chính trị Ihor Reiterovych từ Đại học Quốc gia Taras Shevchenko ở Kiev nhấn mạnh: “Mọi thay đổi về lãnh thổ chỉ có thể do người dân quyết định, không phải Tổng thống hay chính phủ Ukraine. Nếu Tổng thống Volodymyr Zelensky đồng ý trao đổi lãnh thổ với Nga trong đàm phán, ông ấy sẽ lập tức trở thành tội phạm, vì đã từ bỏ đạo luật có giá trị cao nhất của Ukraine”.
Hiện tại, Nga đang kiểm soát khoảng 1/5 lãnh thổ Ukraine, kéo dài từ phía đông bắc đến bán đảo Crimea, nơi đã sáp nhập vào Nga từ năm 2014. Nga nắm giữ gần như toàn bộ tỉnh Lugansk và gần 2/3 tỉnh Donetsk, hai khu vực tạo nên trung tâm công nghiệp Donbass. Hơn một nửa tỉnh Kherson và một phần tỉnh Zaporizhzhia cũng đang nằm dưới sự kiểm soát của lực lượng Nga.
Ngoài ra, quân đội Nga còn nắm giữ một số khu vực nhỏ ở vùng Kharkov và Sumy, đông bắc Ukraine, cũng như một số làng tại tỉnh Dnipropetrovsk. Đây được cho là những khu vực mà Moskva có thể sẵn sàng trao đổi để lấy phần lãnh thổ quan trọng hơn tại Donetsk.
Trong khi đó, quân đội Ukraine đang hoạt động tại tỉnh biên giới Kursk của Nga, nhưng gần như không kiểm soát được phần lãnh thổ nào đáng kể. Điều này khiến khu vực này không thể trở thành “lá bài” thương lượng hiệu quả như kỳ vọng của các nhà lãnh đạo Ukraine khi phát động cuộc tấn công xuyên biên giới vào mùa hè năm ngoái.
Đại sứ Ukraine tại Mỹ Oksana Markarova, trong một cuộc phỏng vấn với đài CBS ngày 10/8, giải thích rằng Tổng thống chỉ là “người bảo vệ hiến pháp” và Điều 133 trong hiến pháp quy định rõ ông không có thẩm quyền nhượng lãnh thổ.
Ngoài vấn đề pháp lý, việc chấp nhận một thỏa thuận nhượng đất sẽ là một thảm họa chính trị đối với nhà lãnh đạo Ukraine, bởi nó có thể vấp phải làn sóng phản ứng giận dữ từ dư luận, đặc biệt là từ những người có quan điểm cứng rắn.
Một thỏa thuận nhượng đất đồng nghĩa với việc những người Ukraine vẫn bám trụ ở Donetsk sẽ phải rời bỏ nhà cửa, trong khi họ đã phải chịu đựng quá nhiều mất mát và đau khổ kể từ khi xung đột nổ ra vào cuối tháng 2/2022.
Đây là lý do Tổng thống Zelensky kiên quyết bác bỏ ý tưởng nhượng bộ lãnh thổ cho Nga. Ông tuyên bố: “Câu trả lời cho vấn đề lãnh thổ đã có trong hiến pháp Ukraine. Không ai sẽ đi chệch khỏi điều đó và cũng không ai có thể làm như vậy. Người Ukraine không nhượng đất cho những người chiếm đóng”.
Tổng thống Ukraine hiện đang nỗ lực lấy lại lòng tin của người dân sau khi ông ký một đạo luật có thể làm suy yếu tính độc lập của cơ quan giám sát tham nhũng. Động thái này đã vấp phải sự phản đối mạnh mẽ, vì nó được xem là lằn ranh đỏ đối với những người luôn muốn bảo vệ các thể chế của đất nước và hoài nghi một số thành viên trong nội các của ông Zelensky. Trước áp lực lớn trong nước, ông Zelensky đã phải rút lại quyết định này.
Đối với nhiều người Ukraine, yêu cầu từ bỏ lãnh thổ là điều không thể chấp nhận, vì nó đồng nghĩa với việc họ đang đầu hàng trước Nga. Dù truyền thông hiện tại đưa tin rằng Nga có thể chỉ yêu cầu Ukraine nhượng lại phần còn lại của tỉnh Donetsk, điều đó dường như cũng khó nhận được sự ủng hộ.
Oleksii Ladyka, một cư dân của thành phố Kramatorsk thuộc tỉnh Donetsk và hiện là binh sĩ trong lữ đoàn xung kích số 92 của Ukraine, cảnh báo: “Khi họ nói về tỉnh Donetsk như một chiếc bánh nóng hổi có thể cho đi, tôi muốn họ nhớ rằng mọi người ở đây đều có gia đình, có những người thân yêu, có hy vọng và mong muốn về cuộc sống bình yên cùng tương lai cho con cái họ. Việc coi nhẹ số phận của họ sẽ là hành động vô nhân đạo”.
Nhiều người Ukraine cũng lo ngại rằng Nga sẽ không dừng lại chiến dịch ngay cả sau khi Kiev nhượng bộ lãnh thổ.
“Tôi thực sự muốn chiến tranh kết thúc, nhưng liệu tôi có đánh đổi thành phố Kramatorsk quê hương của mình lấy hòa bình hay không? Tôi không biết liệu mình có tìm ra đáp án cuối cùng cho câu hỏi đó hay không, nhưng tôi biết người Nga sẽ không dừng lại. Nếu thỏa thuận chỉ bao gồm việc chúng tôi rút khỏi Donetsk, họ sẽ tiếp tục tiến công sau đó”, Ladyka nói.
Các nhà phân tích như Reiterovych nhận định rằng lựa chọn duy nhất mà người Ukraine có thể chấp nhận là đóng băng xung đột dọc theo tiền tuyến hiện tại. Tuy nhiên, đây cũng không phải là một giải pháp khả thi lâu dài.
“Đó chỉ là lựa chọn ít tệ hơn cho mọi người và nó sẽ không gây ra các cuộc biểu tình hay tuần hành trên đường phố”, Reiterovych nói, cho thấy sự phức tạp và bế tắc trong việc tìm kiếm một giải pháp hòa bình cho cuộc xung đột.
Admin
Nguồn: VnExpress
