Hội nghị thượng đỉnh giữa Tổng thống Mỹ Donald Trump và người đồng cấp Nga Vladimir Putin dự kiến diễn ra vào 11h30 ngày 15/8 (2h30 giờ Hà Nội ngày 16/8) tại bang Alaska, với trọng tâm thảo luận chính là vấn đề Ukraine. Sự kiện này được kỳ vọng sẽ tạo ra bước ngoặt, thúc đẩy Nga đạt được một thỏa thuận quan trọng về Ukraine, qua đó góp phần chấm dứt cuộc xung đột đã kéo dài hơn ba năm.
Đây là một cơ hội hiếm có để hai nhà lãnh đạo tìm kiếm tiếng nói chung, mặc dù cả ông Trump và ông Putin đều có những cách tiếp cận khác biệt trong việc giải quyết cuộc khủng hoảng Ukraine. Tổng thống Trump mong muốn tổ chức một cuộc gặp ba bên, bao gồm cả Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky, để Moskva và Kiev có thể trực tiếp đàm phán một thỏa thuận hòa bình. Ngược lại, Tổng thống Putin cho rằng các điều kiện hiện tại chưa đủ chín muồi cho một cuộc gặp với ông Zelensky và tuyên bố sẽ tiếp tục chiến dịch quân sự tại Ukraine cho đến khi đạt được các mục tiêu đã đề ra.
Sự khác biệt này khiến cho kết quả của cuộc gặp thượng đỉnh Trump – Putin trở nên khó đoán định. Tổng thống Trump bày tỏ hy vọng vào một kết quả tích cực, nhưng cũng lưu ý rằng khả năng thất bại vẫn ở mức khoảng 25%.
Các nhà phân tích nhận định rằng, kết quả tốt nhất mà hai nhà lãnh đạo có thể đạt được là việc thiết lập một thỏa thuận khung về việc chấm dứt xung đột, đồng thời nhận được sự ủng hộ rộng rãi từ cả Ukraine và NATO.
Giáo sư Charles A. Kupchan, một nhà nghiên cứu về các vấn đề quốc tế tại Hội đồng Quan hệ Đối ngoại (CFR), cho rằng đây sẽ là tiền đề quan trọng để Tổng thống Trump thảo luận với Tổng thống Zelensky và các nhà lãnh đạo NATO, nhằm thống nhất lập trường trước các cuộc đàm phán tiếp theo với Nga.
Một thỏa thuận tiềm năng như vậy có thể bao gồm các yếu tố như ngừng bắn tại chỗ, đóng băng xung đột, và có thể bao gồm cả việc trao đổi lãnh thổ nhỏ. Mặc dù Ukraine và phương Tây không công nhận việc Nga sáp nhập 20% lãnh thổ Ukraine, nhưng họ cũng không tìm cách giành lại các vùng này bằng vũ lực.
Đổi lại, Nga sẽ công nhận 80% lãnh thổ mà Ukraine đang kiểm soát là một quốc gia độc lập, có chủ quyền, đồng nghĩa với việc Kiev có quyền sở hữu năng lực quân sự để tự vệ và tự do lựa chọn đồng minh.
Một phần quan trọng khác của thỏa thuận tiềm năng này là NATO sẽ không tìm cách kết nạp Ukraine và đồng ý hạn chế sự hiện diện quân sự của khối tại quốc gia này. Khi thỏa thuận được thực thi, Mỹ và phương Tây sẽ dần dỡ bỏ các lệnh trừng phạt đối với Nga.
Chuyên gia về châu Âu, Liana Fix, cho rằng trong kịch bản tốt nhất, Tổng thống Trump sẽ tận dụng các lợi thế hiện có để thúc đẩy một lệnh ngừng bắn vô điều kiện. Lệnh ngừng bắn này không yêu cầu Ukraine phải nhượng bộ ngay từ đầu, mà sẽ là điểm khởi đầu cho các cuộc thương lượng và thiết lập lộ trình đàm phán trực tiếp, cấp cao giữa Nga và Ukraine, bao gồm cả một cuộc gặp giữa lãnh đạo hai nước. Sau hội nghị thượng đỉnh ở Alaska, châu Âu có thể đóng vai trò lớn hơn trong việc hỗ trợ Mỹ chấm dứt cuộc xung đột Nga – Ukraine.
Tuy nhiên, nhà phân tích Nick Paton Walsh của CNN nhận định rằng kịch bản này khó có khả năng xảy ra. Mỹ, châu Âu và Ukraine đã từng đề xuất một lệnh ngừng bắn toàn diện tương tự vào tháng 5, nhưng Nga đã không chấp thuận, bất chấp các đe dọa trừng phạt từ EU. Sau đó, Tổng thống Trump đã thay đổi chiến lược, ủng hộ các cuộc đàm phán cấp thấp giữa Nga và Ukraine tại Thổ Nhĩ Kỳ, nhưng nỗ lực này cũng không mang lại đột phá.
Chuyên gia Fix cho rằng kết quả tồi tệ nhất đối với Ukraine là việc Tổng thống Trump ủng hộ một thỏa thuận hoàn toàn có lợi cho Nga. Điều này có thể dẫn đến sự phản đối mạnh mẽ từ Ukraine và các đồng minh NATO, khiến cho các nỗ lực đàm phán tiếp theo rơi vào bế tắc.
Hồi tháng 6, Nga đã trao cho Ukraine một bản ghi nhớ, trong đó nêu ra các điều khoản để đạt được lệnh ngừng bắn hoàn toàn, bao gồm việc công nhận bán đảo Crimea và bốn tỉnh Lugansk, Donetsk, Zaporizhzhia và Kherson là lãnh thổ thuộc Nga, cũng như yêu cầu Kiev duy trì trạng thái trung lập và từ chối tham gia các liên minh quân sự.
Giáo sư Kupchan cảnh báo: “Tổng thống Trump sau đó sẽ hỏi Ukraine ‘chấp nhận hay không’. Nếu Ukraine bác bỏ, Washington có thể dừng mọi viện trợ cho Kiev. Kịch bản này sẽ gây ra một sự rạn nứt không thể hàn gắn trong quan hệ xuyên Đại Tây Dương”.
Kết quả mà các nhà phân tích cho là có khả năng xảy ra cao nhất tại hội nghị thượng đỉnh là một kịch bản nằm giữa hai thái cực trên. Theo đó, Tổng thống Trump và Tổng thống Putin sẽ “nhất trí rằng sẽ đạt được nhất trí” về cách chấm dứt xung đột, nhưng không đưa ra một thỏa thuận cụ thể nào.
Do hai bên có quá ít thời gian để chuẩn bị cho hội nghị thượng đỉnh, các chuyên gia nhận định rằng một thỏa thuận kiểu “hoãn binh” này là kết quả khả thi nhất. Nó sẽ giúp Tổng thống Trump tạo ấn tượng rằng ông đã “ghi điểm”, khẳng định khả năng “điều hướng” một sự kiện quan trọng như vậy.
Trong khi đó, Tổng thống Putin sẽ không phải đưa ra bất cứ cam kết vững chắc nào về việc chấm dứt xung đột. Nga đang duy trì đà tiến trên chiến trường và liên tiếp chọc thủng phòng tuyến đối phương, trong khi Ukraine gặp khó khăn về quân số và nguồn lực, tiếp tục hứng chịu tổn thất. Tổng thống Putin hoàn toàn có lý do để không ngừng giao tranh, thay vào đó tìm cách kéo dài thời gian thông qua con đường ngoại giao với Tổng thống Trump.
Nhà nghiên cứu Paul B. Stares tại CFR nhận định: “Cuộc gặp không tạo ra tiến triển, nhưng cũng không khiến nỗ lực hòa bình thụt lùi. Hai bên đều tuyên bố đàm phán diễn ra chân thành và hiệu quả. Họ có thể đề cập một lệnh ngừng bắn tạm thời áp dụng với các trung tâm đô thị như một tín hiệu ‘thiện chí’ hướng đến hòa bình”.
Tổng thống Putin có thể sẽ đón nhận kịch bản này, vì Nga và Ukraine đã từng ngừng bắn nhằm vào cơ sở hạ tầng năng lượng của nhau trong 30 ngày. Trong khi đó, Tổng thống Mỹ có thể tuyên bố đã giành được thắng lợi nhất định trước người đồng cấp Nga.
Giáo sư Kupchan đánh giá rằng kịch bản này đồng nghĩa với việc Tổng thống Trump phạm sai lầm khi tổ chức cuộc gặp thượng đỉnh quá sớm. Bản thân sự kiện này đã được giới quan sát coi là một thắng lợi cho Nga, vì nó giúp Moskva chấm dứt nhiều năm bị phương Tây cô lập về ngoại giao.
Cả Nga và Mỹ đều đã lên tiếng nhằm kiểm soát kỳ vọng về cuộc gặp thượng đỉnh. Điện Kremlin ngày 14/8 lưu ý rằng sẽ là “sai lầm lớn” nếu dự đoán kết quả của sự kiện và hai bên không có kế hoạch ký kết văn kiện nào. Hai ngày trước đó, thư ký báo chí Nhà Trắng Karoline Leavitt nói rằng Tổng thống Trump sẽ coi cuộc gặp như “một bài tập lắng nghe”, từ đó hiểu rõ hơn về cách có thể chấm dứt cuộc chiến.
Nhà nghiên cứu Olga Tokariuk tại Trung tâm Phân tích Chính sách châu Âu nhận định rằng cuộc gặp Trump – Putin được kỳ vọng lớn, nhưng khó đạt được đột phá, vì nó giống như “hai cường quốc định đoạt số phận của Ukraine, nhưng lại không có đại diện Kiev tham gia”. Hội nghị thượng đỉnh này, dù mang theo nhiều kỳ vọng về một giải pháp cho cuộc khủng hoảng Ukraine, vẫn tiềm ẩn nhiều rủi ro và thách thức, đòi hỏi sự cân nhắc kỹ lưỡng và nỗ lực từ cả hai phía để có thể đạt được một kết quả tích cực.
Admin
Nguồn: VnExpress
