Bài hát “Năm anh em trên một chiếc xe tăng,” phổ nhạc bởi Doãn Nho từ thơ của Hữu Thỉnh, đã trở thành một tượng đài âm nhạc cách mạng trong hơn nửa thế kỷ qua. Bài hát này không chỉ là ký ức hào hùng về một thời chiến tranh khốc liệt mà còn là biểu tượng của tinh thần đoàn kết dân tộc.
Trong các sự kiện trọng đại của đất nước và những buổi gặp gỡ của cựu chiến binh, giai điệu quen thuộc này lại vang lên, khơi gợi những ký ức về một thời lửa đạn. Ngay cả thế hệ 7x và 8x cũng thường ngân nga ca khúc này trong những dịp hội ngộ, thể hiện sự gắn bó keo sơn. Đặc biệt, gần đây, “Năm anh em trên một chiếc xe tăng” đã được giới trẻ (Gen Z) đón nhận qua những bản phối mới mang hơi thở đương đại.
Trong một đêm nhạc hồi tháng 4, ca khúc đã được thể hiện bởi Jun Phạm, BB Trần cùng đông đảo người hâm mộ. Tiếp đó, vào ngày 10/8, liên khúc “Năm anh em trên một chiếc xe tăng” và “Tiến về Sài Gòn” trong chương trình “Tổ quốc trong tim” đã mang đến nhiều cảm xúc cho khán giả. Bản phối mới bắt đầu bằng phong cách acapella, sau đó đẩy nhịp điệu lên cao trào, tạo nên không khí hào hùng, thôi thúc. Hàng chục nghìn khán giả đã cùng hòa giọng theo những câu hát quen thuộc.
Bài thơ gốc của “Năm anh em trên một chiếc xe tăng” được nhà thơ Hữu Thỉnh sáng tác vào năm 1971, khi ông đang công tác tại Binh chủng Tăng thiết giáp. Trong chiến dịch Đường 9 – Nam Lào, ông đảm nhận nhiệm vụ viết báo, đồng thời phụ trách đội chiếu phim và thuyết minh. Một lần, khi đến Đại đội 6, Tiểu đoàn 397, ông dùng bữa tối cùng đơn vị của người bạn thân, trung đội trưởng Lê Đức Tuân. Chứng kiến cảnh năm người lính nhanh chóng trèo lên xe tăng T-34 để lấy đồ ăn đãi khách khi nghe tiếng hô của trung đội trưởng, hình ảnh đó đã khắc sâu vào tâm trí nhà thơ.
Từ khoảnh khắc ấy, những vần thơ đầu tiên dần hình thành trong tâm trí Hữu Thỉnh, bắt đầu với câu “Năm anh em trên một chiếc xe tăng”. Ông đã sử dụng những hình ảnh gần gũi, bình dị như “năm bông hoa nở cùng một cội”, “năm ngón tay trên một bàn tay” để diễn tả sự gắn bó mật thiết của những người lính. Từ những con người xa lạ, họ đã trở thành một khối thống nhất, cùng chung mục tiêu chiến đấu và bảo vệ Tổ quốc. Không chỉ có chung chí hướng, họ còn đồng điệu về tâm hồn, chia sẻ mọi buồn vui trong cuộc sống.
Bài thơ được Hữu Thỉnh đặt tên là “Trên một chiếc xe tăng” và ký bút danh Vũ Hữu. Sau khi được đăng trên báo Nhân Dân, tác phẩm nhanh chóng lan tỏa và được đông đảo chiến sĩ, người dân yêu thích. Những lời thơ chân thực, giàu cảm xúc đã chạm đến trái tim của nhiều người, trong đó có nhạc sĩ Doãn Nho. Vốn là một nhạc sĩ quân đội, ông luôn có sự đồng cảm sâu sắc với những gì thuộc về người lính. Năm 1972, sau khi đọc bài thơ trên báo, nhạc sĩ đã phổ nhạc chỉ trong một buổi sáng. Ông đã sử dụng chất liệu âm nhạc dân ca Nghệ Tĩnh, với nhịp điệu mạnh mẽ, thúc đẩy tinh thần chiến đấu.
Nhạc sĩ Doãn Nho kể lại rằng, ca khúc lần đầu tiên được phát trên sóng Đài Tiếng nói Việt Nam trong một chương trình do cố nhạc sĩ Thanh Phúc phụ trách. Do không nhớ tên tác phẩm, nhạc sĩ Thanh Phúc đã đọc luôn câu đầu tiên của bài thơ để giới thiệu. Kể từ đó, ca khúc được khán giả thuộc nhiều thế hệ biết đến với tên gọi “Năm anh em trên một chiếc xe tăng”. Bài hát gắn liền với giọng ca của Nghệ sĩ Nhân dân Quang Thọ, người đã thể hiện một cách rõ nét khí thế hào hùng của một thời, tôn vinh tinh thần đoàn kết và ý chí của người lính.
Trong một buổi trao tài liệu của nhạc sĩ Doãn Nho cho Trung tâm Lưu trữ Quốc gia III vào năm ngoái, ông đã đề cập đến việc nhiều người hát sai lời bài hát. Ví dụ, câu “Cái nết ở, ăn mỗi người một tính” bị hát thành “Cái nết ở anh mỗi người một tính”. Hoặc, một số khán giả thắc mắc về sự khác biệt giữa lời thơ và lời nhạc khi nhạc sĩ Doãn Nho chuyển câu “Năm quả tim chung nhịp đập dồn” thành “Năm quả tim chung nhịp đập rộn ràng”. Theo nhạc sĩ Doãn Nho, sự thay đổi này chỉ nhằm phục vụ giai điệu, trong khi “đập dồn” mới là từ ngữ phản ánh đúng bối cảnh thời chiến. Sự thay đổi này của nhạc sĩ cũng nhận được sự ủng hộ của nhà thơ Hữu Thỉnh, với mong muốn âm nhạc trở nên bay bổng hơn.
Nhà thơ Hữu Thỉnh, năm nay 83 tuổi, tốt nghiệp trường Viết văn Nguyễn Du khóa đầu tiên. Ông đã tham gia Ban chấp hành Hội Nhà văn Việt Nam từ khóa thứ ba đến khóa thứ tám, và giữ chức Chủ tịch Hội trong bốn nhiệm kỳ liên tiếp, từ năm 2000 đến 2020. Ông cũng là Đại biểu Quốc hội khóa 10 và 11. Bên cạnh đó, nhà thơ từng là Chủ tịch Liên hiệp các Hội Văn học Nghệ thuật Việt Nam. Mặc dù sáng tác ở nhiều thể loại như thơ, truyện ký, tiểu luận phê bình, nhưng thơ vẫn là lĩnh vực mà ông thành công nhất, với gần 20 tập thơ đã xuất bản. Tác phẩm nổi tiếng nhất của ông là “Sang thu,” đã được đưa vào chương trình giảng dạy ngữ văn phổ thông.
Nhạc sĩ Doãn Nho, 92 tuổi, nhập ngũ từ năm 1950, nổi tiếng với những ca khúc như “Sóng cửa Tùng” (hợp xướng), “Tiến bước dưới quân kỳ”, “Người con gái sông La” (lời Phương Thúy), “Chiếc khăn Piêu”. Ngoài các sáng tác thanh nhạc, ông còn viết thanh xướng kịch và một số tác phẩm khí nhạc như “Thơ giao hưởng số 1 Tháng Tám lịch sử”, “Thơ giao hưởng số 2 Thánh Gióng”. Sự nghiệp của nhạc sĩ còn được ghi dấu ấn với nhiều bài tiểu luận, tham luận, phê bình âm nhạc. Đầu thập niên 1980, ông nhận bằng Tiến sĩ lý luận tại Nhạc viện Kiev thuộc Liên Xô cũ. Ông đã được trao Giải thưởng Nhà nước về văn học nghệ thuật (2001) và Giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật (2017).
“Năm anh em trên một chiếc xe tăng” không chỉ là một bài hát, mà còn là một phần của lịch sử, một biểu tượng văn hóa, và một nguồn cảm hứng bất tận cho các thế hệ người Việt Nam.
Admin
Nguồn: VnExpress
