Tôi nhận ra rằng, những dòng chữ mình viết ra giờ đây không chỉ đơn thuần là những tâm tư cá nhân, mà đã mang một tầm ảnh hưởng nhất định đến cộng đồng.
Trong lĩnh vực kinh doanh, điều này càng trở nên rõ ràng hơn bao giờ hết. Tại Saigon Books, nơi tôi đang công tác, có những cuốn sách đã tạo nên một “cơn sốt” thực sự nhờ sự chia sẻ của một nhân vật nổi tiếng. Số lượng bán ra lên đến 300.000 bản chỉ trong một năm – một con số gần như không thể đạt được nếu chỉ dựa vào các phương thức quảng cáo truyền thống.
Trong bối cảnh mạng xã hội đã trở thành một “không gian công cộng”, những người có sức ảnh hưởng (KOL – Key Opinion Leader) không chỉ có khả năng tạo ra các xu hướng tiêu dùng, mà còn đóng góp vào việc định hình các quan điểm xã hội.
Trong những năm gần đây, xã hội Việt Nam đã chứng kiến nhiều câu chuyện về những KOL tạo ra những làn sóng mạnh mẽ trong cộng đồng. Đôi khi đó là những làn sóng tích cực, nhưng cũng có khi lại là những “cơn sóng dữ”. Vào những mùa lũ ở miền Trung, chỉ với vài lời kêu gọi trên mạng xã hội, một số nghệ sĩ đã có thể quyên góp được hàng trăm tỷ đồng trong một thời gian ngắn để hỗ trợ người dân vùng thiên tai. Hình ảnh họ trực tiếp lội nước, trao quà đã lan tỏa tinh thần tương thân tương ái trên khắp cả nước. Tuy nhiên, khi vấn đề về tính minh bạch được đặt ra, niềm tin của cộng đồng đã bị lung lay đáng kể.
Câu chuyện này đã để lại một bài học sâu sắc: càng được tin tưởng, trách nhiệm càng lớn. Niềm tin có thể được xây dựng trong ba năm, nhưng cũng có thể sụp đổ chỉ trong ba giờ đồng hồ.
Một câu chuyện khác lại cho thấy sức mạnh tích cực của KOL trong việc tạo ra những xu hướng sống tốt đẹp hơn. Khi một MC truyền hình hoặc một ca sĩ trẻ chia sẻ hình ảnh sử dụng bình nước cá nhân thay vì chai nhựa, một hành động tưởng chừng nhỏ bé đó đã nhanh chóng trở thành một phong trào sống xanh. Rất nhiều bạn trẻ đã làm theo và dần hình thành một thói quen mới.
Sự thay đổi của xã hội đôi khi không bắt nguồn từ các chính sách, mà lại từ một bức ảnh đời thường được lan tỏa đúng thời điểm. KOL có khả năng tạo ra những “con sóng”. Tuy nhiên, việc “sóng” đó sẽ đưa con thuyền đi xa hơn hay nhấn chìm nó hoàn toàn phụ thuộc vào ý thức trách nhiệm của chính họ. Một lời kêu gọi thiện nguyện có thể cứu giúp nhiều người, một lời chia sẻ kiến thức có thể khơi dậy nguồn cảm hứng học tập, nhưng một phát ngôn thiếu kiểm chứng có thể gây ra sự chia rẽ và hoang mang trong dư luận.
Vấn đề đặt ra ở đây là: KOL không thể trốn tránh trách nhiệm của mình. Mỗi lời nói, mỗi phát ngôn công khai đều là một “hành động công dân”. Nó có thể giúp đỡ hàng ngàn người, truyền cảm hứng cho cả một thế hệ, hoặc phá hủy niềm tin của cộng đồng.
Tuy nhiên, nếu chỉ tập trung vào trách nhiệm của KOL mà bỏ qua trách nhiệm của Nhà nước thì chưa đủ. Một xã hội tiến bộ đòi hỏi sự song hành trách nhiệm từ cả hai phía. Nhà nước không chỉ đơn thuần yêu cầu KOL “nói những điều tốt đẹp”. Một chính sách đúng đắn cần phải đứng vững trước những ý kiến phản biện. Một chính phủ mạnh mẽ là một chính phủ biết lắng nghe, điều chỉnh và giải thích.
Phản biện từ KOL là một kênh thông tin phản hồi nhanh chóng và trực tiếp nhất từ cộng đồng. Khi một KOL trong lĩnh vực kinh tế phân tích về tình hình lạm phát, khi một KOL trong lĩnh vực giáo dục mổ xẻ các vấn đề về thi cử, hay khi một KOL trong lĩnh vực văn hóa lên tiếng về việc bảo tồn các giá trị truyền thống, tất cả những tiếng nói đó đều là những phản hồi quý giá từ xã hội cần được trân trọng.
Một xã hội thiếu đi sự tranh luận sẽ là một xã hội ngủ quên. Một đất nước cần có nhiều tiếng nói phản biện trung thực và có trách nhiệm, bởi chính những tiếng nói đó sẽ chỉ ra những bất cập cần được thay đổi và khơi gợi những hướng đi mới.
Trong mối quan hệ này, KOL và Nhà nước cần đồng hành và lắng nghe lẫn nhau. Mỗi bên đều có vai trò, giá trị và trách nhiệm riêng, nhưng điểm chung là cùng hướng đến một mục tiêu chung: xây dựng một Việt Nam giàu mạnh, công bằng và văn minh.
Khi KOL trung thực, tỉnh táo và có trách nhiệm, xã hội sẽ được hưởng lợi từ những tiếng nói phản biện. Khi Nhà nước cầu thị, lắng nghe và giải trình, niềm tin của cộng đồng sẽ được củng cố. Và khi cả hai cùng hành xử có trách nhiệm, sức mạnh đó sẽ trở thành động lực để đất nước vươn lên.
Nếu chúng ta chỉ xem KOL là những người nổi tiếng để quảng bá sản phẩm, thì chúng ta đã đánh giá thấp vai trò thực sự của họ. Và nếu chúng ta chỉ mong muốn KOL nói những lời hoa mỹ, thì chúng ta cũng đã đánh giá thấp sức mạnh của phản biện.
Một xã hội trưởng thành là một xã hội nơi những tràng pháo tay và những cuộc tranh luận có thể cùng tồn tại. Một quốc gia vững mạnh không phải là một quốc gia không có phản biện, mà là một quốc gia biết biến những phản biện thành tài sản để phát triển.
Bài học quan trọng nhất ở đây là: KOL không thể trốn tránh trách nhiệm và Nhà nước cũng không thể né tránh những phản biện. Mỗi bên cần phải hành xử một cách chuyên nghiệp, chấp nhận rằng quyền lực của mình luôn đi kèm với những nghĩa vụ đối với cộng đồng. Khi quyền lực mềm của KOL song hành cùng trách nhiệm công dân, và khi quyền lực quản trị của Nhà nước song hành cùng sự cầu thị và giải trình, niềm tin của xã hội sẽ trở nên vững chắc hơn bao giờ hết.
Nguyễn Tuấn Quỳnh
Admin
Nguồn: VnExpress
