Giữa tháng Tám, những thước phim hào hùng từ tác phẩm “Sao tháng Tám” của đạo diễn Trần Đắc bất ngờ được lan tỏa mạnh mẽ trên mạng xã hội, khơi gợi ký ức về một thời kỳ lịch sử oanh liệt. Ra mắt chỉ một năm sau ngày thống nhất đất nước, bộ phim này được xem là một dấu son chói lọi trong dòng chảy điện ảnh cách mạng Việt Nam, một bản hùng ca về cuộc Tổng khởi nghĩa năm 1945.
Chuyển thể từ hồi ký “Nắng Hưng Yên” của nhà văn Hà Ân, “Sao tháng Tám” gồm hai tập, tái hiện bối cảnh đầu năm 1945 khi người dân cả nước phải chịu cảnh “một cổ hai tròng” dưới ách áp bức, bóc lột của thực dân Pháp và phát xít Nhật. Trong bối cảnh đó, Việt Minh trỗi dậy thành một lực lượng hùng mạnh, nắm bắt thời cơ tiến hành tổng khởi nghĩa, giành chính quyền từ tay quân Nhật.
Mở đầu phim là cuộc gặp gỡ giữa Nhu (Thanh Tú) và Kiên (Dũng Nhi), hai chiến sĩ Việt Minh, tại một triển lãm ở Hà Nội. Họ bí mật truyền đi những tờ đơn kháng Nhật, mở đầu cho hành trình xây dựng cơ sở cách mạng đầy gian nan. Bộ phim khắc họa chân thực hình ảnh những người lính cộng sản được giao nhiệm vụ bí mật, gắn bó mật thiết với tầng lớp lao động nghèo khổ, thấu hiểu cuộc sống lầm than của nhân dân.
Nhân vật chính Nguyễn Thị Nhu, do nghệ sĩ Thanh Tú thủ vai, là một điểm sáng của tác phẩm. Lấy cảm hứng từ nhà cách mạng Nguyễn Thị Hưng, Nhu là một cán bộ Việt Minh được cử về hoạt động ở ngoại thành Hà Nội, với nhiệm vụ kết nối nhân dân, chuẩn bị cho cuộc tổng khởi nghĩa giành độc lập.
Thanh Tú đã chinh phục khán giả bằng lối diễn xuất giàu cảm xúc. Để tuyên truyền cách mạng, Nhu xin vào làm công nhân trong một nhà máy điện, cam chịu sự hà khắc, đánh đập của cai thợ. Nữ nghệ sĩ đã khéo léo truyền tải những cung bậc cảm xúc khác nhau: từ nỗi đau xót khi Nhu hay tin chồng bị địch bắt, đến sự kiên định, gạt bỏ nỗi đau cá nhân để hoàn thành nhiệm vụ lớn lao.
Một trong những phân đoạn xúc động nhất là khi Nhu chứng kiến cảnh hai bà cháu đi đổi lương thực, không may bị ngã, phải nhặt nhạnh cả gạo lẫn đất lẫn vào thúng. Ánh mắt Nhu vừa căm phẫn trước sự tàn ác của kẻ thù, vừa phải cố gắng giữ vẻ hòa nhã để che giấu thân phận.
Dù thời lượng xuất hiện không nhiều, các nhân vật phụ vẫn để lại ấn tượng sâu sắc. Kiên, chàng trai trí thức yêu nước do Dũng Nhi thủ vai, chiếm được cảm tình của khán giả. Ở cuối phim, Kiên bị quân Nhật bắn chết ngay giữa cuộc biểu tình. Khoảnh khắc trước khi ngã xuống, ánh mắt anh nhìn về phía Kiều Trinh (Đức Hoàn), người chị Việt gian, thể hiện sự căm giận lẫn tuyệt vọng.
Mến (Thanh Hiền), cô gái nông thôn kiên cường, không chịu khuất phục trước cường hào ác bá, quyết tâm đi theo cách mạng. Trong bối cảnh “chứa cộng sản trong nhà sẽ mang trọng tội”, những chiến sĩ cách mạng vẫn chấp nhận hiểm nguy, kiên trì gây dựng lòng tin, thuyết phục người dân tin vào một tương lai tươi sáng.
Bên cạnh hình tượng người lính cộng sản, “Sao tháng Tám” còn tái hiện chân thực nạn đói năm Ất Dậu. Dù được thực hiện sau 30 năm, bộ phim vẫn gây ám ảnh cho người xem với những hình ảnh, chi tiết về cuộc sống cùng cực của người dân trong nạn đói.
Đạo diễn Trần Đắc đã khắc họa bức tranh thảm họa bằng những chi tiết giàu giá trị biểu cảm. Những kẻ giàu có như mụ bán thóc (Ngọc Dậu) tích trữ lương thực, trả công cho dân nghèo bằng những chén cám. Những người già yếu gục ngã giữa chợ, đình, miếu mà không còn ai đủ sức than khóc. Trong cơn đói, người dân phải ăn cả khô dầu, thứ vốn chỉ dùng để bón ruộng.
Những câu thoại tuy thoáng qua nhưng đầy sức gợi, như lời van xin của một cụ già: “Đừng mang tôi đi chôn, đằng nào tôi chả chết, đi sớm cho mát mẻ”. Hay lời mụ bán thóc chì chiết Mến: “Thời buổi này, mất một con gà người ta còn tiếc, chứ mất cái giống mày chỉ tốn vài xẻng đất thôi con ạ”. Đạo diễn đã sử dụng thủ pháp tương phản, xen kẽ giữa cảnh lầm than của người dân và cuộc sống xa hoa của bọn tay sai, Việt gian.
Gần 50 năm trôi qua, “Sao tháng Tám” vẫn là một dấu mốc rực rỡ trong sự nghiệp của nghệ sĩ Thanh Tú. Bà chia sẻ rằng khi được đạo diễn Trần Đắc chọn vào vai chị Nhu, bà đã vấp phải sự phản đối của nhiều người, kể cả giám đốc hãng phim, vì cho rằng bà có vẻ ngoài “tiểu thư Hàng Đào, lúc nào cũng mặc quần loe, đi xe máy”. Tuy nhiên, đạo diễn Trần Đắc vẫn tin tưởng bà sẽ hóa thân trọn vẹn vào vai diễn.
Để chuẩn bị cho vai diễn, Thanh Tú đã dành thời gian học tập, quan sát nhiều số phận khác nhau để thấu hiểu nhân vật. Khi đóng vai công nhân, bà đã đến nhà máy điện để tìm hiểu công việc. Khi đóng vai ni cô, bà lên chùa nghe giảng kinh, học tụng kinh.
Nhiều phân đoạn bi kịch đã thử thách khả năng diễn xuất của Thanh Tú, đặc biệt là cảnh Nhu chứng kiến chồng bị bắn. Ánh mắt bà vừa thể hiện nỗi đau đớn, vừa chứa đựng sự căm thù. Theo bà, đây là một cảnh khó, bởi đạo diễn yêu cầu không được khóc nhưng vẫn phải khiến người xem cảm nhận được nỗi đau của nhân vật. Thời khắc đó, Nhu phải tạm gác lại nỗi đau mất chồng để thực hiện nhiệm vụ quan trọng: phá hai kho thóc, chia cho người nghèo.
Cảnh người dân cướp chính quyền ở Phủ Khâm sai Bắc Kỳ (Bắc Bộ Phủ) là một trong những phân đoạn cao trào, gợi nhiều cảm xúc cho Thanh Tú. Bà kể rằng, dù chỉ kéo dài vài phút, đoàn phim đã phải huy động hàng trăm diễn viên quần chúng, quay đi quay lại suốt cả ngày. Hình ảnh lá cờ đỏ sao vàng tung bay trên nóc Phủ, trên nền nhạc “Mười chín tháng Tám”, hay nụ cười trao nhau giữa Mến và Nhu giữa dòng người, đã trở thành một trong những khoảnh khắc biểu tượng của tác phẩm.
Đạo diễn Trần Đắc từng chia sẻ rằng, khi thực hiện bộ phim, đoàn làm phim chỉ mong muốn tái hiện một phần nhỏ của xã hội, trên một phạm vi hẹp ở nội, ngoại thành Hà Nội, từ tháng 2 đến tháng 8 năm 1945. Vượt xa những kỳ vọng ban đầu, “Sao tháng Tám” đã trở thành một tác phẩm điện ảnh nổi bật nhất về đề tài Cách mạng Tháng Tám, phản ánh một giai đoạn lịch sử khốc liệt nhưng vô cùng vinh quang của dân tộc.
Bộ phim đã đoạt giải Bông sen vàng (Phim hay nhất, Diễn viên xuất sắc – dành cho Thanh Tú) tại Liên hoan phim Việt Nam lần thứ tư (năm 1977). Bên cạnh đó, “Sao tháng Tám” còn được trình chiếu tại Liên hoan phim quốc tế Moskva năm 1977, và Thanh Tú vinh dự nhận được bằng khen đặc biệt từ Ủy ban Phụ nữ Toàn liên bang Soviet.
Admin
Nguồn: VnExpress
