Hệ thống chống bó cứng phanh (ABS) là một phần không thể thiếu trên hầu hết các loại xe hơi hiện đại. Tuy nhiên, trên xe điện và xe hybrid, cách thức hoạt động của ABS có những điểm khác biệt quan trọng so với xe sử dụng động cơ đốt trong truyền thống.
Trên xe ô tô thông thường, hệ thống ABS phối hợp với phanh cơ khí sử dụng dầu thủy lực. Khi người lái đạp phanh, lực tác động lên bàn đạp sẽ đẩy dầu đến các cùm phanh, tạo áp lực ép má phanh vào đĩa, làm chậm vòng quay của bánh xe. Lúc này, ABS có vai trò theo dõi tốc độ quay của bánh xe, ngăn chặn tình trạng bó cứng phanh khi phanh gấp.
Nếu cảm biến ABS phát hiện bánh xe nào có dấu hiệu bị khóa cứng, hệ thống sẽ tự động giảm áp lực phanh lên bánh đó, rồi nhanh chóng siết lại. Quá trình này lặp đi lặp lại liên tục cho đến khi bánh xe không còn nguy cơ bị khóa. Cơ chế này giúp xe giảm tốc hiệu quả, đồng thời hạn chế tối đa nguy cơ mất lái do bánh xe bị bó cứng.
Điểm khác biệt lớn nhất nằm ở xe hybrid và xe điện, khi chúng thường được trang bị thêm hệ thống phanh tái sinh, bên cạnh hệ thống phanh thông thường. Khi xe giảm tốc, do người lái nhả chân ga hoặc đạp phanh, động cơ điện sẽ đảo chiều và hoạt động như một máy phát điện, kéo ngược rô-to của mô-tơ. Quá trình này tạo ra dòng điện nạp lại vào pin, đồng thời sinh ra một lực cản điện từ. Lực cản này giúp bánh xe giảm tốc, tạo ra hiệu ứng phanh tái sinh.
Phanh tái sinh và phanh cơ khí trên xe điện không hoạt động độc lập mà phối hợp nhịp nhàng dưới sự điều khiển của mô-đun trung tâm (ECU). Khi người lái tác động lên bàn đạp phanh, tín hiệu sẽ được gửi về bộ điều khiển để tính toán tỷ lệ phân bổ lực phanh, thay vì tác động trực tiếp lên dầu thủy lực như ở xe xăng.
Trong điều kiện phanh nhẹ ở tốc độ cao, hoặc khi pin còn dung lượng để tiếp nhận điện, hệ thống sẽ ưu tiên sử dụng phanh tái sinh để giảm tốc và đồng thời sạc lại năng lượng cho pin. Phanh cơ khí chỉ can thiệp ở mức tối thiểu để duy trì sự ổn định. Ngược lại, khi xe cần phanh gấp, di chuyển ở tốc độ thấp hoặc khi pin đã đầy, phanh cơ khí sẽ được ưu tiên sử dụng. Trong các tình huống khẩn cấp, cả hai cơ chế phanh này có thể hoạt động đồng thời. Nếu hệ thống phát hiện nguy cơ khóa bánh, ABS sẽ tự động giảm lực phanh tái sinh và điều chỉnh áp suất phanh thủy lực, giúp xe giữ được độ bám đường và dừng lại một cách an toàn.
Như vậy, hệ thống ABS trên xe hybrid hoặc xe điện về cơ bản không khác biệt nhiều so với xe xăng. Điểm khác biệt chính là phanh cơ khí sẽ hoạt động song song với phanh tái sinh. Mức độ can thiệp của phanh tái sinh và sự phân bổ lực phanh giữa hai hệ thống sẽ khác nhau tùy thuộc vào từng hãng xe, dòng xe và chế độ lái, nhằm tạo ra trải nghiệm lái xe đặc trưng mà nhà sản xuất hướng đến.
Một điểm đáng chú ý khác là sự hao mòn của má phanh trên xe điện có sự khác biệt so với xe xăng, và còn phụ thuộc vào cấu hình dẫn động của xe. Trên xe điện dẫn động cầu trước (FWD), phần lớn quá trình giảm tốc được thực hiện bởi mô-tơ đặt ở trục trước thông qua phanh tái sinh, do đó má phanh cơ khí phía trước ít khi phải hoạt động nhiều, dẫn đến tình trạng má phanh sau lại mòn nhanh hơn. Ngược lại, trên xe dẫn động cầu sau (RWD), mô-tơ đặt phía sau đảm nhận phần lớn lực phanh tái sinh, khiến má phanh sau ít hao mòn hơn, trong khi má phanh trước phải chịu nhiều tải hơn khi cần phanh cơ khí hỗ trợ. Trên các mẫu xe điện dẫn động bốn bánh (AWD), mức độ hao mòn giữa má phanh trước và sau thường được cân bằng hơn, nhưng vẫn phụ thuộc vào cách nhà sản xuất điều chỉnh hệ thống phân bổ lực phanh.
Sự khác biệt này đòi hỏi người sử dụng xe điện cần lưu ý hơn trong quá trình bảo dưỡng, bởi tình trạng hao mòn của má phanh không còn dễ đoán như trên xe ô tô truyền thống. Thông thường, trên xe xăng/dầu, má phanh trước thường mòn nhanh hơn má phanh sau do trọng lượng xe dồn về phía trước khi phanh, khiến cầu trước phải chịu phần lớn lực hãm. Đồng thời, hệ thống phanh cũng được thiết kế ưu tiên cho bánh trước để giữ xe ổn định và hạn chế trượt đuôi.
Admin
Nguồn: VnExpress
