Nhà khoa học Barran từ Đại học Manchester (Anh) nhớ lại một câu nói đáng chú ý: “Có lẽ bà ấy chỉ ngửi thấy mùi cơ thể người già rồi liên hệ với các triệu chứng Parkinson thôi.” Câu nói này xuất phát từ Joy Milne, một y tá 74 tuổi đã nghỉ hưu, người có khả năng đặc biệt trong việc nhận biết mùi hương.
Nhiều năm trước, bà Milne nhận thấy chồng mình có một mùi xạ hương lạ. Mười ba năm sau, ông được chẩn đoán mắc bệnh Parkinson. Trong một buổi gặp gỡ bệnh nhân Parkinson tại quê nhà, bà nhận ra tất cả những người này đều có chung một mùi xạ hương tương tự.
Tò mò trước khả năng này, nhóm nghiên cứu của Barran quyết định kiểm tra trực tiếp. Họ đưa cho bà Milne ngửi 12 chiếc áo thun, trong đó 6 chiếc thuộc về bệnh nhân Parkinson và 6 chiếc của người khỏe mạnh. Kết quả, bà Milne đã xác định chính xác cả 6 bệnh nhân Parkinson. Điều đáng ngạc nhiên hơn, bà còn chỉ ra một người chưa được chẩn đoán bệnh, và chưa đầy một năm sau, người này thực sự mắc Parkinson.
“Thật sự phi thường,” Barran nhận xét, “giống như cách bà ấy nhận ra ở chồng mình, bà đã chẩn đoán trước cả bác sĩ.”
Năm 2015, khả năng đặc biệt của bà Milne đã thu hút sự chú ý của nhiều tờ báo trên toàn thế giới. Nhờ bà, các nhà khoa học hiện đang nỗ lực hệ thống hóa việc phát hiện các dấu ấn mùi sinh học, với hy vọng đẩy nhanh quá trình chẩn đoán cho nhiều bệnh, từ Parkinson, chấn thương não đến ung thư. Khứu giác có thể là chìa khóa quan trọng trong lĩnh vực này.
Nhà vật lý học Andreas Mershin, đồng sáng lập RealNose.ai, một công ty công nghệ tiên phong trong lĩnh vực khứu giác máy móc kết hợp trí tuệ nhân tạo, bày tỏ: “Điều khiến tôi bực bội là tín hiệu đã ở ngay đó rồi, chó có thể ngửi thấy, vậy mà chúng ta vẫn phải dùng kim chọc vào mông người để xét nghiệm ung thư tuyến tiền liệt.”
Công ty RealNose.ai đang phát triển “mũi máy” có khả năng chẩn đoán bệnh dựa trên mùi. Công nghệ này hứa hẹn mang lại nhiều lợi ích, bởi rất ít người có khả năng ngửi được các chất sinh hóa ở giai đoạn đầu của bệnh.
Các chuyên gia cho biết một số bệnh có mùi mạnh đến mức người bình thường cũng có thể nhận ra. Ví dụ, bệnh nhân tiểu đường bị hạ đường huyết có thể có hơi thở hoặc da có mùi trái cây hoặc “táo thối”. Người mắc bệnh gan có thể có hơi thở hoặc nước tiểu có mùi ẩm mốc hoặc mùi lưu huỳnh. Hơi thở có mùi amoniac, mùi tanh cá hoặc mùi nước tiểu có thể là dấu hiệu của bệnh thận.
Một số bệnh truyền nhiễm cũng phát ra mùi đặc trưng. Phân có mùi ngọt có thể là dấu hiệu của bệnh tả hoặc nhiễm vi khuẩn. Bệnh lao có thể khiến hơi thở của người bệnh có mùi bia hỏng, còn da có mùi giống bìa carton ướt.
Tuy nhiên, để phát hiện những căn bệnh khác, cần đến khứu giác đặc biệt. Trước đây, các nhà khoa học đã sử dụng khứu giác của chó, vốn nhạy hơn con người tới 100.000 lần, để phát hiện bệnh. Chó đã được huấn luyện để phát hiện ung thư phổi, vú, buồng trứng, bàng quang và tuyến tiền liệt, tiểu đường, dấu hiệu báo trước cơn động kinh và cả những biểu hiện sớm của bệnh sốt rét.
Mặc dù vậy, không phải con chó nào cũng có thể trở thành chó chẩn đoán bệnh, và quá trình đào tạo những cá thể phù hợp đòi hỏi rất nhiều thời gian.
Về phần bà Milne, bà mắc chứng tăng khứu giác di truyền, khiến mũi của bà nhạy bén hơn người bình thường. Trên thế giới, chỉ một số ít người sở hữu “siêu khứu giác” như bà.
Từ những gợi ý của bà Milne, các nhà khoa học đang tìm cách nhân bản siêu khứu giác trong phòng thí nghiệm. Tại Mỹ, công ty RealNose.ai đang chế tạo “mũi máy” dựa trên thụ thể khứu giác người nuôi cấy từ tế bào gốc, kết hợp với trí tuệ nhân tạo. Thiết bị này được kỳ vọng sẽ phát hiện ung thư tuyến tiền liệt, căn bệnh nguy hiểm cướp đi sinh mạng của nhiều người.
Bà Joy Milne hiện đang tham gia nhóm nghiên cứu của Barran, hỗ trợ phát triển các phương pháp chẩn đoán Parkinson và các bệnh khác. Nhóm nghiên cứu đã có bước đột phá khi phát triển một xét nghiệm có thể xác định những người mắc bệnh Parkinson chỉ bằng cách dùng tăm bông quét dọc theo gáy.
“Chúng tôi không còn thường xuyên nhờ bà ấy ngửi mẫu nữa,” Barran cho biết. “Bà ấy chỉ có thể xử lý tối đa 10 mẫu mỗi ngày và việc đó tiêu tốn rất nhiều năng lượng.”
Nếu công nghệ của Barran có thể tái tạo khả năng của bà Milne để phát hiện Parkinson ngay từ giai đoạn đầu, đó sẽ là một di sản to lớn mà vợ chồng bà để lại cho nền y học thế giới.
Barran chia sẻ: “Tôi nghĩ điều tuyệt vời nhất cho vợ chồng bà Milne là cả hai đều có nền tảng y khoa, nên họ hiểu rõ ý nghĩa to lớn của phát hiện này.”
Admin
Nguồn: VnExpress
