“Công nghệ nhanh” đang trở thành một vấn đề nhức nhối về môi trường khi vòng đời sản phẩm ngày càng ngắn và lượng rác thải điện tử không ngừng gia tăng. Những thiết bị điện tử nhỏ gọn, giá rẻ, từ vài chục đến vài trăm nghìn đồng, đang được tiêu thụ mạnh mẽ qua các kênh mua sắm trực tuyến. Tuy nhiên, phần lớn chúng lại nhanh chóng bị vứt bỏ sau một thời gian ngắn sử dụng, gây ra những hệ lụy không nhỏ cho môi trường.
Minh Phương, một sinh viên 20 tuổi, chia sẻ rằng cô thường xuyên mua các sản phẩm công nghệ nhanh trên các sàn thương mại điện tử vì giá cả phải chăng và mẫu mã đa dạng. Tuy nhiên, tuổi thọ của chúng thường không kéo dài. “Tai nghe của tôi thường chỉ dùng được khoảng hai năm là hỏng. Lúc đó, tôi đành vứt đi vì chúng rất khó tái chế,” Phương nói.
Tương tự, Ngọc Anh, 31 tuổi, cũng thường mua quạt mini cầm tay và bộ sạc giá rẻ để phục vụ nhu cầu sử dụng ngắn hạn. “Chiếc quạt mini tôi dùng vài lần trong ba tháng hè, đến năm sau thì không sạc được nữa. Tôi đành bỏ vào thùng rác vì không biết mang đi đâu để tái chế,” cô cho biết.
Ông Hoan, một thợ sửa chữa điện tử đã về hưu ở Hà Nội, thường tự sửa chữa các thiết bị hỏng hóc trong nhà. Đối với những món đồ không thể phục hồi, ông thường bán cho những người thu mua phế liệu. “Tôi tin rằng họ sẽ phân loại và bán cho các cơ sở xử lý phù hợp. Họ sẽ biết bán dây đồng cho ai, nhựa cho ai,” ông chia sẻ.
Theo báo cáo của Liên Hợp Quốc, Việt Nam đã thải ra 516.000 tấn rác thải điện tử vào năm 2022, gấp đôi so với hai năm trước đó. Sự bùng nổ của công nghệ số và giá thành rẻ là những nguyên nhân chính dẫn đến sự gia tăng này.
Trên phạm vi toàn cầu, tình trạng này cũng diễn ra tương tự. Báo cáo Giám sát Rác thải Điện tử Toàn cầu của Liên Hợp Quốc cho thấy lượng rác thải điện tử năm 2022 đã tăng 82% so với năm 2010 và dự kiến sẽ tăng thêm 32% vào năm 2030, đạt mức 82 triệu tấn. Đáng chú ý, chỉ có khoảng 22,3% lượng rác thải điện tử được thu gom và tái chế. Tuy nhiên, việc tái chế kim loại từ rác thải điện tử đã giúp giảm đáng kể lượng khí thải nhà kính, ước tính khoảng 52 triệu tấn.
Từ năm 2010, tốc độ gia tăng của rác thải điện tử đã vượt xa tốc độ phát triển của các hoạt động thu gom và tái chế chính thức, gần gấp 5 lần. Phần lớn rác thải điện tử được đưa đến các bãi rác hoặc các hệ thống tái chế không chính thức, gây ra nguy cơ ô nhiễm môi trường và ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe con người. Báo cáo cũng chỉ ra rằng các thiết bị nhỏ như đồ chơi và máy hút bụi có tỷ lệ tái chế đặc biệt thấp, chỉ khoảng 12%, mặc dù chúng chiếm tới một phần ba tổng lượng rác thải điện tử.
Nhà khoa học môi trường Laura Young từ Đại học Dundee cảnh báo rằng công nghệ nhanh đại diện cho một mối đe dọa môi trường mới, không chỉ vì các hóa chất độc hại bên trong mà còn vì khối lượng lớn và vòng đời ngắn của chúng. “Những thiết bị điện tử nhỏ này thúc đẩy việc vứt bỏ bừa bãi các vật liệu quý giá của Trái Đất và tạo ra một lượng rác thải điện tử khổng lồ,” bà nhấn mạnh.
Tại Anh, theo một khảo sát của công ty Opinium, chi tiêu cho công nghệ nhanh đã tăng mạnh từ 2,8 tỷ bảng Anh năm 2023 lên 11,6 tỷ bảng Anh năm 2025. Ước tính có khoảng 22 triệu sản phẩm công nghệ nhanh chứa các kim loại có giá trị như lithium, đồng, vàng bị bỏ xó chỉ sau một tháng sử dụng. Tổ chức phi lợi nhuận Material Focus ước tính rằng hơn 1,14 tỷ thiết bị điện tử nhỏ được mua và khoảng một nửa trong số đó (589 triệu) bị vứt bỏ mỗi năm, tương đương với 19 thiết bị mỗi giây.
Để giải quyết vấn đề này, bà Young khuyến khích mọi người thu gom các thiết bị điện tử đã qua sử dụng và tìm kiếm các điểm tái chế gần nhất. Các giải pháp khác bao gồm sửa chữa, tái sử dụng hoặc thuê thay vì mua.
Tại Anh, người dân có thể sử dụng công cụ trực tuyến Recycling Locator để tìm kiếm các địa điểm thu gom tái chế gần nhất. Tại Mỹ, Bộ Năng lượng đã khởi động một chương trình trị giá 14 triệu USD để tài trợ cho hơn 1.000 điểm thu gom pin trên khắp cả nước, giúp người dân dễ dàng tái chế pin hơn.
Tại Việt Nam, các đơn vị như Tagom và Việt Nam Tái Chế thường xuyên tiếp nhận rác thải điện tử, tuy nhiên, mỗi đơn vị có những quy định riêng về loại rác được thu gom, phụ thuộc vào năng lực tái chế trong chuỗi hợp tác. Tagom hiện chỉ hoạt động tại Hà Nội và giới hạn số lượng thu gom. Việt Nam Tái Chế có 8 điểm thu gom tại Hà Nội và TP HCM, tiếp nhận điện thoại, tivi, màn hình, pin điện thoại/laptop, tai nghe.
Mặc dù đã hoạt động nhiều năm, các đơn vị này vẫn gặp nhiều thách thức. Việt Nam Tái Chế cho biết nhận thức của cộng đồng về tác hại của rác thải điện tử còn thấp, dẫn đến tình trạng vứt lẫn rác thải điện tử vào thùng rác thông thường hoặc bán lại cho các hệ thống thu gom không chính thức.
Nguyễn Thành, một người thường xuyên mua đồ công nghệ giá rẻ trên mạng, cho biết anh thường dùng các sản phẩm này trong khoảng 6-12 tháng rồi đem cho hoặc bán lại. Nếu không thể, anh sẽ cất chúng vào một hộp riêng để xử lý sau. “Tôi không muốn vứt chúng vào thùng rác vì biết sẽ gây ô nhiễm,” anh chia sẻ.
Anh Thành cho biết chung cư anh đang ở có thùng gom pin cũ, nên anh luôn bỏ pin cũ và hỏng vào đó. Trong khi đó, Minh Phương và Ngọc Anh cũng bày tỏ sự sẵn sàng tham gia tái chế nếu có thông tin và quy trình rõ ràng, cũng như mang lại lợi ích cho cộng đồng. Rõ ràng, để giải quyết vấn nạn rác thải công nghệ nhanh, cần có sự chung tay của cả cộng đồng, từ nâng cao nhận thức đến xây dựng các hệ thống thu gom và tái chế hiệu quả.
Admin
Nguồn: VnExpress
