Gói lương thưởng trị giá hàng chục tỷ đô la Mỹ của Elon Musk tại Tesla đang làm dấy lên một cuộc tranh luận gay gắt. Liệu đây có phải là phần thưởng xứng đáng cho một tài năng kiệt xuất, hay chỉ là biểu hiện của sự lũng đoạn trong quản trị doanh nghiệp?
Từ những phán quyết của Tòa án Chancery bang Delaware đến những động thái quyết liệt của các cổ đông Tesla, câu chuyện về khoản thù lao khổng lồ của Elon Musk không chỉ đơn thuần là một vấn đề tài chính, mà còn là một cuộc chiến quyền lực, nơi ông đã biến Tesla thành một “sân khấu” phụ thuộc vào “phép thuật” cá nhân.
Năm 2018, khi giá trị của Tesla chỉ ở mức 50 tỷ đô la, các cổ đông đã thông qua một gói lương thưởng đầy tham vọng cho Musk, gắn liền với các mục tiêu tăng trưởng vượt bậc về vốn hóa thị trường và lợi nhuận, theo ABC News. Với giá trị tiềm năng lên tới 55,8 tỷ đô la, đây được xem là khoản thù lao lớn nhất trong lịch sử các công ty đại chúng.
Đến tháng 1 năm 2024, khi Tesla đạt mức vốn hóa hơn 600 tỷ đô la, giá trị cổ phiếu thưởng của Elon Musk đã chạm ngưỡng 50 tỷ đô la. Tuy nhiên, Tòa án Chancery bang Delaware, dưới sự chủ trì của Thẩm phán Kathaleen McCormick, đã bác bỏ gói thưởng này, cáo buộc hội đồng quản trị Tesla thiếu minh bạch và chịu sự chi phối của Musk, theo Economist. Quyết định này đã đánh dấu một bước ngoặt quan trọng trong cuộc chiến pháp lý kéo dài, khi Musk và các cổ đông Tesla tìm cách bảo vệ khoản thù lao khổng lồ này.
Không dừng lại ở đó, vào tháng 6 năm 2024, các cổ đông Tesla đã bỏ phiếu tái đăng ký công ty tại Texas và phê duyệt lại gói lương thưởng. Tuy nhiên, đến cuối năm, Tòa án Chancery tiếp tục bác bỏ, nhấn mạnh rằng một cuộc bỏ phiếu không thể khắc phục những sai sót trong quy trình ban đầu.
Thẩm phán McCormick lập luận: “Một giao dịch kiểm soát xung đột không thể được hợp thức hóa chỉ bằng ý chí của cổ đông”. Đáp lại, vào ngày 3 tháng 8 năm 2025, hội đồng quản trị Tesla đã tung ra một “chính sách bảo hiểm” – một gói thưởng mới trị giá 23,7 tỷ đô la dưới dạng 96 triệu cổ phiếu hạn chế, nâng tỷ lệ sở hữu của Musk từ 13% lên 15%, theo WSJ. Mặc dù thấp hơn gói thưởng ban đầu, con số này vẫn vượt xa tổng lợi nhuận ròng của Tesla trong hai năm qua, làm dấy lên những tranh cãi về tính hợp lý của nó.
Vậy điều gì đã khiến các cổ đông Tesla sẵn sàng trao cho Musk những khoản thưởng khổng lồ, bất chấp những rào cản pháp lý và hiệu suất kinh doanh trồi sụt của công ty? Bí mật nằm ở sức hút khó cưỡng của Musk – một “Superstar CEO” với khả năng định hình tương lai của công ty thông qua những viễn cảnh táo bạo về xe tự hành và robot hình người.
Musk không chỉ là một nhà lãnh đạo, ông còn là linh hồn của Tesla, người đã biến một startup thua lỗ thành một gã khổng lồ công nghệ. Giáo sư Ann Lipton từ Đại học Tulane nhận định: “Các cổ đông Tesla tin rằng Musk là không thể thay thế. Họ sẵn sàng trả giá cao để giữ ông, ngay cả khi điều đó đồng nghĩa với việc bẻ cong các quy tắc quản trị”.
Tầm nhìn của Elon Musk đã định vị Tesla như một công ty công nghệ, chứ không chỉ là một nhà sản xuất ô tô, khiến giá trị thị trường của hãng phụ thuộc nhiều vào những lời hứa viễn tưởng hơn là các chỉ số tài chính cơ bản.
Tuy nhiên, sức hút này đi kèm với nỗi sợ hãi. Elon Musk không cần đe dọa chuyển sang một công ty đối thủ; ông chỉ cần chuyển hướng nguồn lực sang các dự án khác như SpaceX hay xAI. Vào tháng 6 năm 2025, SpaceX đã đầu tư 2 tỷ đô la vào xAI, trong khi Tesla được yêu cầu xem xét một khoản đầu tư tương tự.
Đáng lo ngại hơn, một lô chip Nvidia dành cho Tesla đã bị chuyển sang xAI, làm dấy lên những câu hỏi về xung đột lợi ích. Nhà phân tích Dan Ives của Wedbush Securities cho biết: “Các cổ đông lo ngại rằng nếu không đáp ứng yêu cầu kiểm soát của Musk, ông có thể ưu tiên xAI hoặc SpaceX, khiến Tesla mất động lực tăng trưởng”.
“Yêu cầu sở hữu 25% cổ phần của Musk, so với 20% trong gói thưởng năm 2018, không chỉ là vấn đề tài chính, mà còn là cách ông đảm bảo quyền lực tuyệt đối để tránh bị lật đổ bởi các nhà đầu tư, giống như cách ông đã từng làm với Twitter năm 2022”, chuyên gia nói thêm, theo AInvest.
Cuộc chiến lương thưởng của Musk đã làm bùng nổ một cuộc tranh luận về bản chất của các gói bù đắp khổng lồ ở Mỹ. Những người ủng hộ cho rằng Musk xứng đáng vì đã đưa Tesla từ mức vốn hóa 3,2 tỷ đô la năm 2012 lên hơn 600 tỷ đô la vào năm 2024. Giáo sư Lawrence Hamermesh từ Trường Luật Delaware nhận xét: “Elon Musk là một trường hợp ngoại lệ. Tầm nhìn của ông đã định hình lại ngành công nghệ toàn cầu, và các cổ đông tin rằng giữ chân ông là điều kiện tiên quyết để Tesla dẫn đầu trong lĩnh vực AI”.
Tuy nhiên, phán quyết của Tòa án Chancery đã chỉ ra những “lỗ hổng” trong quản trị Tesla. Hội đồng quản trị, với nhiều thành viên có mối quan hệ cá nhân và tài chính với Elon Musk, bị cáo buộc thiếu độc lập. Giáo sư Lucian Bebchuk từ Đại học Harvard lập luận: “Gói lương thưởng của Elon Musk là minh chứng cho sự thất bại của quản trị doanh nghiệp, nơi CEO chi phối hội đồng quản trị để phục vụ lợi ích cá nhân”. Việc Musk không bị ràng buộc bởi cam kết thời gian cụ thể cho Tesla, trong khi điều hành nhiều công ty khác, càng làm sâu sắc thêm những hoài nghi này.
Vụ việc này không chỉ là một câu chuyện cá nhân mà còn có tác động sâu rộng đến quản trị doanh nghiệp. Phán quyết của Delaware đã làm lung lay danh tiếng của bang này như một trung tâm pháp lý cho các công ty Mỹ, nơi 68% công ty Fortune 500 đăng ký. Sau khi Tesla chuyển sang Texas, nhiều công ty khác, bao gồm Pershing Square và Meta, cũng đang cân nhắc rút lui.
Để đối phó, các nhà lập pháp Delaware đã đề xuất “Dự luật Thượng viện 21”, nhằm hạn chế các vụ kiện từ cổ đông thiểu số. Tuy nhiên, Dự luật này bị chỉ trích vì có thể làm suy yếu quyền lợi của các cổ đông nhỏ lẻ, ưu ái các CEO quyền lực như Elon Musk.
Hơn nữa, vụ việc này còn đặt ra câu hỏi về tương lai của lương thưởng CEO trong thời đại công nghệ cao. Theo Alvarez & Marsal, các công ty cần thiết lập quy trình minh bạch và thuê cố vấn độc lập để tránh các thách thức pháp lý tương tự.
Sự phụ thuộc của Tesla vào Elon Musk làm nổi bật rủi ro khi một công ty đặt toàn bộ giá trị vào một cá nhân. Như giáo sư Ann Lipton nhận định: “Khi một CEO trở thành trung tâm của giá trị công ty, các quy tắc quản trị thông thường dễ bị bẻ cong. Vụ việc của Musk là một lời cảnh báo cho các công ty công nghệ khác”.
Câu chuyện về tiền lương của Elon Musk không chỉ là vấn đề con số; nó còn là một cuộc chơi quyền lực, nơi một “Superstar CEO” biến công ty thành sân khấu của riêng mình. Bằng cách khiến Tesla phụ thuộc vào tầm nhìn và sự hiện diện của mình, Musk đã tạo ra một nghịch lý: công ty càng sa sút, ông càng nhận được nhiều tiền hơn.
Admin
Nguồn: VnExpress
