Trong ba năm từ 2009 đến 2012, nhiếp ảnh gia người Uruguay, Christian Rodriguez, đã dành thời gian theo sát cuộc sống của các nghệ sĩ thuộc hai đoàn xiếc ở Hà Nội và TP.HCM. Từ đó, bộ ảnh “Xiếc” ra đời, ghi lại một cách chân thực những khoảnh khắc đời thường, những khó khăn, niềm vui và cả những ước mơ ẩn sau ánh đèn sân khấu.
Rodriguez chia sẻ: “Dù có một công việc đặc biệt, dường như khác biệt với mọi người, họ vẫn trải qua những khó khăn và niềm vui giống như bất kỳ ai trong chúng ta.”
Hành trình khám phá thế giới xiếc của Christian bắt đầu từ một cuộc gặp gỡ tình cờ trong chuyến đi đầu tiên đến Việt Nam vào năm 2009. Khi dạo bước gần công viên Thống Nhất ở Hà Nội, anh đã bị thu hút bởi một rạp xiếc nhỏ ven đường. Tại đây, anh may mắn gặp được Cao, một người có thể nói tiếng Tây Ban Nha, người đã trở thành phiên dịch viên và cầu nối giúp anh tiếp cận với thế giới đầy màu sắc của các nghệ sĩ tại Rạp xiếc Trung ương.
Sự kỳ diệu của sân khấu xiếc đã chinh phục Christian, khiến anh quyết định gác lại kế hoạch du lịch ban đầu và ở lại Hà Nội lâu hơn để ghi lại những câu chuyện đời, chuyện nghề của họ. Anh tâm sự: “Xiếc là một câu chuyện xứng đáng được kể, nhưng nó cần thời gian và sự tận tâm.”
Trong số những câu chuyện được kể, có lẽ không thể bỏ qua câu chuyện của cặp nghệ sĩ uốn dẻo Ma Hoàng An và Nguyễn Thị Thu Hiệp. Họ là thành viên của đoàn xiếc TP.HCM, bén duyên khi cùng tập huấn tại Hà Nội và kết hôn vào năm 2012. Một bức ảnh ghi lại khoảnh khắc họ đang tập luyện tiết mục đu dây trên không tại nhà mẹ vợ, cách thành phố khoảng ba giờ di chuyển. Để có được những màn trình diễn điêu luyện, cả hai duy trì lịch tập luyện hai buổi mỗi ngày.
Christian kể rằng anh đã dành phần lớn thời gian tại Rạp xiếc Trung ương, nơi mà với nhiều nghệ sĩ, đó không chỉ là sân khấu mà còn là mái nhà. Một bức ảnh được chụp bên trong rạp xiếc cạnh công viên Thống Nhất, ghi lại khoảnh khắc một nghệ sĩ đang tranh thủ chợp mắt ngủ trưa sau buổi sáng luyện tập vất vả. Một bức ảnh khác cho thấy không gian rạp xiếc huyền ảo trong làn khói mờ và ánh sáng tím trước giờ biểu diễn.
Mỗi khi buổi tập kết thúc, Christian lại tiếp tục hành trình trên chiếc xe máy của mình, đến những căn nhà nhỏ ở ngoại ô Hà Nội, nơi anh được những gia đình nghệ sĩ khác chào đón, mời ở lại qua đêm và chia sẻ những câu chuyện của họ.
Một trong những ký ức sâu sắc nhất của Christian là những ngày tháng anh theo chân đoàn xiếc rong ruổi khắp các miền quê. Rời xa sân khấu quen thuộc ở thành phố, họ mang theo những màn trình diễn diệu kỳ đến các làng xã, nơi anh cảm nhận được sự háo hức và niềm vui thuần khiết nhất. “Thật tuyệt vời khi thấy cả cộng đồng cùng nhau tụ họp, chào đón các nghệ sĩ bằng vòng tay rộng mở. Họ được tôn vinh như những người tài năng, mang đến niềm vui và sự kỳ diệu”, anh chia sẻ. Phía sau sự chào đón nồng nhiệt ấy là những khoảnh khắc lặng lẽ trong cánh gà, như bức ảnh chụp một nữ nghệ sĩ tên Nguyễn đang chờ đến lượt mình biểu diễn trên sân khấu ở Ninh Bình.
Tại TP.HCM, Christian cũng nhận được sự đón tiếp nồng nhiệt từ các nghệ sĩ. Tấm lòng rộng mở của họ ở cả hai thành phố khiến anh cảm thấy mình như một phần của đoàn xiếc, mở ra một cái nhìn chân thực về con người Việt Nam. “Đó là điều mà du khách ngày nay khó có thể biết được”, anh nói. Khi ở TP.HCM, anh đã sống cùng đoàn xiếc trong một nhà hát bỏ hoang suốt bốn tháng. Các nghệ sĩ phải tự dựng phòng riêng bằng những tấm gỗ và nhựa. Một bức ảnh ghi lại hình ảnh tầng thượng của nhà hát bỏ hoang, nơi mà theo Christian, hiện không còn nghệ sĩ xiếc nào sinh sống.
Trong thời gian này, cuộc sống của Christian cũng diễn ra tương tự như ở Hà Nội. Từ sáng đến tối, anh theo chân đoàn xiếc để ghi lại cảnh luyện tập, biểu diễn và đời sống thường nhật của họ. Nhóm nghệ sĩ Việt và nhiếp ảnh gia Uruguay đã trở thành những người bạn thực sự, họ mời anh về quê và thậm chí tham dự đám cưới của họ.
Christian cho biết bộ ảnh “Xiếc” được truyền cảm hứng từ nhiếp ảnh gia Mary Ellen Mark, người từng chụp một bộ ảnh về xiếc Việt Nam từ đầu những năm 1990. Anh nhận thấy nhiều thứ đã thay đổi theo thời gian, nhưng tinh thần của người nghệ sĩ thì vẫn luôn trường tồn. “Sự kỳ diệu khiến trẻ em tin tưởng, sự ngạc nhiên biến các nghệ sĩ trở thành những con người phi thường, gần như siêu anh hùng. Đó là vẻ đẹp thực sự của xiếc: một không gian mà trí tưởng tượng được bay bổng, người xem chìm đắm trong ảo ảnh”, anh nói.
Anh cũng nhấn mạnh rằng thành công của bộ ảnh không đến từ thiết bị hiện đại mà từ mối quan hệ mà anh đã xây dựng được với các nghệ sĩ xiếc. Sự gần gũi và hòa mình vào cuộc sống hàng ngày của họ một cách cởi mở đã giúp Christian tạo nên một bộ ảnh ưng ý ở cả Hà Nội và TP.HCM.
Một bức ảnh ghi lại hình ảnh một đứa trẻ đang chịu đựng những cơn đau trong quá trình tập luyện để đạt được độ dẻo dai cần thiết cho các màn trình diễn xiếc. Theo Christian, xiếc đòi hỏi nỗ lực rất lớn từ các nghệ sĩ để đổi lấy thành công cho một vài phút biểu diễn. Anh cho rằng những nghệ sĩ này không khác gì các vận động viên chuyên nghiệp, họ phải chăm sóc cơ thể, tập luyện khắt khe và làm việc vất vả như những vận động viên Olympic. “Tôi muốn thể hiện sức mạnh, tính kỷ luật và sự tận tâm ẩn sau mỗi màn biểu diễn, bởi khán giả chỉ thấy được những phút cuối cùng của một quá trình thường kéo dài hàng tháng, thậm chí hàng năm để hoàn thiện”, anh chia sẻ.
Ngày nay, khi các hình thức giải trí hiện đại ngày càng phổ biến, xiếc không còn là một loại hình giải trí chủ đạo. Các nền tảng kỹ thuật số đã thay đổi cách mọi người tiếp nhận nghệ thuật, và ngày càng ít người đến nhà hát hay xem nhạc sống. “Tôi vẫn say mê xiếc, thích đến nhà hát, xem các buổi diễn và sẽ tiếp tục như vậy. Thật đáng tiếc khi mọi người không còn ủng hộ loại hình nghệ thuật này nhiều như trước”, Christian bày tỏ.
Theo Christian, bộ ảnh “Xiếc” và thời gian sống ở Việt Nam đã thay đổi cuộc đời anh rất nhiều. Sau 16 năm, nhiếp ảnh gia người Uruguay muốn gửi lời cảm ơn đến những nghệ sĩ xiếc đã chỉ lối và chăm sóc anh trong suốt thời gian thực hiện bộ ảnh. “Bộ ảnh này cho tôi thấy mình đã thành công trong việc khắc họa tinh hoa của đời sống thường nhật bằng sự trân trọng và tận tâm”, anh nói.
Admin
Nguồn: VnExpress
