Nhóm sinh viên đến từ Đại học Bách khoa TP.HCM vừa gây ấn tượng với sản phẩm RiceProtect, một giải pháp bảo vệ gạo khỏi mọt sử dụng tinh dầu bạc hà. Chế phẩm này đã giành giải nhì tại cuộc thi Bách khoa Innovation 2025 diễn ra hồi tháng 8. Nhóm nghiên cứu gồm 6 thành viên: Lê Tấn Phong, Lai Minh Nhật Ánh, Nguyễn Hoàng Đức Huy, Lê Minh Khôi, Bành Khánh Linh và Lê Thị Hiền Anh.
Lê Tấn Phong, trưởng nhóm, nhấn mạnh tính độc đáo của RiceProtect nằm ở khả năng diệt mọt gạo hiệu quả, đồng thời an toàn cho sức khỏe người tiêu dùng. Anh cho biết hiện tại trên thị trường chưa có sản phẩm tương tự.
Theo Tấn Phong, điểm khác biệt của RiceProtect so với các phương pháp diệt mọt truyền thống như dùng tỏi, ớt hay phơi nắng là khả năng tiêu diệt mọt ngay từ khi chúng mới nở, thay vì chỉ xử lý khi mọt đã sinh sôi. Nhóm nghiên cứu đã thử nghiệm thực tế và ghi nhận hiệu quả diệt gần như 100% mọt chỉ sau 24 giờ, ngay cả ở nồng độ thấp (khoảng 1 gram hạt trên 1 lít không khí).
Ý tưởng về RiceProtect bắt nguồn từ đồ án tốt nghiệp của Tấn Phong và Nhật Ánh, tập trung vào nghiên cứu thuốc trừ sâu sinh học từ tinh dầu. Trong quá trình này, Tấn Phong nhận thấy vấn đề mọt gạo khi bảo quản lâu ngày, đặc biệt là khi các biện pháp dân gian không mang lại hiệu quả triệt để, còn các công ty xuất nhập khẩu có thể chịu thất thoát lớn.
Các công ty thường sử dụng thuốc trừ sâu với hàm lượng cho phép để bảo quản gạo, nhưng giải pháp này tiềm ẩn rủi ro do yêu cầu kiểm tra gắt gao từ một số thị trường nhập khẩu khó tính.
Từ nền tảng lý thuyết của đồ án tốt nghiệp, Tấn Phong và Nhật Ánh đã tập hợp thêm các bạn cùng chí hướng để nghiên cứu chế phẩm diệt mọt an toàn, không gây hại cho sức khỏe. Nhóm đã tìm hiểu các nghiên cứu trong và ngoài nước, nhận thấy tiềm năng ứng dụng tinh dầu trong kiểm soát các loại côn trùng gây hại như mọt gạo và mọt đỏ.
Tấn Phong nhận thấy menthol có khả năng ức chế thần kinh của mọt gạo, mọt đỏ, khiến chúng giảm ăn và chết dần. Nghiên cứu sâu hơn, nhóm phát hiện tinh dầu Bạc Hà Á, một loại cây trồng phổ biến ở Việt Nam, chứa nhiều menthol và menthone, là các hoạt chất có độc tính mạnh đối với mọt gạo.
Tuy nhiên, do tinh dầu dễ bay hơi và kém bền trong không khí, nhóm đã được thầy hướng dẫn gợi ý hấp phụ tinh dầu vào một vật liệu “hạt rỗng”. Ban đầu, nhóm sử dụng bột sản xuất từ đất sét, nhưng phương pháp này khiến bột lẫn vào gạo, gây khó khăn trong quá trình loại bỏ.
Sau gần một năm nghiên cứu, nhóm đã phát triển thành công hạt pectin–zeolite có đường kính 3 mm, kết hợp bột đất sét với chất kết dính pectin (chiết xuất từ vỏ trái cây).
Khó khăn tiếp theo là tìm cách hấp phụ tinh dầu bạc hà vào hạt. Nhóm đã thử nhiều phương pháp như nhúng hạt trực tiếp vào dung dịch tinh dầu hoặc hóa hơi tinh dầu, nhưng hiệu quả lưu giữ tinh dầu đều không cao.
Cuối cùng, nhóm đã áp dụng thành công phương pháp bay hơi chân không, dựa trên một nghiên cứu về hấp phụ tinh dầu hoa oải hương vào zeolite.
Tấn Phong chia sẻ về giai đoạn thử nghiệm thực tế: “Chúng mình cần một số lượng lớn mọt gạo. Mình đã ra cửa hàng gạo xin gạo cũ có mọt về nhà và nhân giống lên gần 1000 con để thí nghiệm. Kết quả là gần 100% mọt bị tiêu diệt sau 24 giờ.”
PGS.TS Nguyễn Quang Long, Trưởng khoa Kỹ thuật Hóa học, trường Đại học Bách khoa TP HCM, đánh giá cao tiềm năng phát triển của sản phẩm. Ông cho rằng, ngoài việc bảo vệ gạo, hạt tinh dầu có thể được điều chỉnh mùi hương để bảo vệ các loại hạt và ngũ cốc khác, hoặc sử dụng làm thơm không gian.
PGS.TS Long cũng lưu ý nhóm cần nghiên cứu sử dụng vỏ trái cây và đất sét kaolin để giảm giá thành sản phẩm. Đồng thời, cần tối ưu hóa khả năng hấp phụ tinh dầu và nghiên cứu khả năng tái sử dụng của hạt pectin–zeolite.
Tấn Phong cho biết, ban đầu nhóm hướng đến thị trường hộ gia đình và nhà bán lẻ gạo. Tuy nhiên, sau khi tiếp xúc với một doanh nghiệp xuất khẩu nông sản, nhóm nhận thấy tiềm năng thay thế thuốc kiểm dịch của sản phẩm.
Nam sinh chia sẻ: “Đây là động lực để nhóm tiếp tục cải tiến sản phẩm”.
Hiện tại, túi 10g RiceProtect có giá khoảng 20.000 đồng, dùng cho thùng gạo 10 lít. Tấn Phong cho rằng mức giá này còn khá cao và nhóm đang nỗ lực tối ưu quy trình sản xuất để giảm giá thành xuống một nửa. Một hướng đi khác là giảm nồng độ mùi bạc hà mà vẫn giữ nguyên hiệu quả diệt mọt, đáp ứng sở thích của những người yêu thích hương vị gạo nguyên bản.
Admin
Nguồn: VnExpress
