Theo điều dưỡng Nguyễn Thị Thu Hằng từ Khoa Y học cổ truyền, Bệnh viện Đại học Y Dược TP HCM – Cơ sở 3, mỡ máu cao, hay còn gọi là rối loạn lipid máu, có liên quan mật thiết đến chế độ ăn uống và sinh hoạt hàng ngày. Bệnh này thường diễn tiến âm thầm và khó phát hiện ở giai đoạn đầu.
Đáng chú ý, không chỉ những người có chế độ ăn uống thông thường mà cả người ăn chay cũng có thể mắc bệnh này nếu chế độ ăn chưa hợp lý hoặc thiếu cân bằng dinh dưỡng. Dưới đây là những sai lầm thường gặp trong chế độ ăn chay có thể dẫn đến mỡ máu cao:
Một trong những nguyên nhân là tiêu thụ quá nhiều đường phụ gia. Việc sử dụng thường xuyên các loại nước ngọt, kẹo, trà sữa và bánh ngọt chứa nhiều đường phụ gia có thể làm tăng nguy cơ béo phì, rối loạn chuyển hóa và tăng lượng triglycerid trong máu. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) khuyến cáo không nên cho trẻ dưới 2 tuổi sử dụng đường phụ gia. Đối với người trưởng thành, lượng đường tự do tiêu thụ không nên vượt quá 50g mỗi ngày, tương đương 10% năng lượng trong khẩu phần ăn 2.000 kcal, và lý tưởng nhất là dưới 5%.
Thói quen ăn nhiều tinh bột tinh luyện cũng góp phần làm tăng mỡ máu. Các món ăn như gạo trắng, mì trắng, bún, phở, bánh mì và khoai tây chế biến sẵn có thể gây dư thừa năng lượng ở người ăn chay. Cơ thể sẽ chuyển hóa lượng đường thừa này thành triglycerid, một yếu tố trực tiếp làm tăng mỡ máu. Do đó, nên ưu tiên các loại carbohydrate phức tạp như gạo lứt, yến mạch, khoai lang và ngũ cốc nguyên hạt, chiếm khoảng 45-65% tổng năng lượng khẩu phần ăn.
Việc lạm dụng đồ chay công nghiệp chế biến sẵn cũng là một vấn đề đáng lưu ý. Các sản phẩm như xúc xích chay, giò chay và lạp xưởng chay thường được làm từ tinh bột, đạm thực vật tinh chế, dầu cọ hoặc dầu dừa, cùng với nhiều muối và phụ gia. Tiêu thụ thường xuyên và quá mức các loại thực phẩm này có thể làm tăng cholesterol xấu và gây rối loạn mỡ máu. Ăn chay lành mạnh nên tập trung vào thực phẩm tươi, ít qua chế biến công nghiệp.
Sử dụng dầu ăn không đúng cách cũng có thể gây hại. Dầu thực vật thường được coi là lựa chọn lành mạnh hơn mỡ động vật, nhưng việc chiên đi chiên lại hoặc đun dầu quá nóng (trên 180 độ C) sẽ tạo ra các chất béo có hại. Đặc biệt, dầu dừa và dầu cọ chứa nhiều chất béo bão hòa, có thể làm tăng mức LDL-cholesterol. Vì vậy, không nên tái sử dụng dầu nhiều lần, không trữ dầu quá lâu và ngừng sử dụng khi dầu chuyển màu đen.
Chế độ ăn chay thiếu chất xơ và vitamin cũng ảnh hưởng đến mỡ máu. Việc thiếu rau xanh, trái cây và ngũ cốc nguyên hạt làm tăng cholesterol xấu và triglycerid, thúc đẩy hình thành mảng bám động mạch gây xơ vữa, từ đó tăng nguy cơ tim mạch và đột quỵ.
Ngoài ra, người ăn chay dễ bị thiếu vitamin B12, một dưỡng chất có nhiều trong thịt, trứng, sữa và hải sản. Thiếu vitamin B12 có thể dẫn đến tăng homocysteine trong máu, gây viêm nội mạc mạch và thúc đẩy xơ vữa động mạch.
Tương tự, thiếu omega-3 từ cá biển như cá hồi, cá thu và cá mòi cũng ảnh hưởng đến chức năng tim mạch và làm mất cân bằng mỡ máu. Người ăn chay thuần có thể bổ sung omega-3 thông qua dầu tảo, hạt chia, hạt lanh và quả óc chó.
Để kiểm soát mỡ máu và bảo vệ sức khỏe tim mạch, điều dưỡng Nguyễn Thị Thu Hằng khuyến nghị áp dụng chế độ ăn DASH (Dietary Approaches to Stop Hypertension), không chỉ giúp kiểm soát huyết áp mà còn hỗ trợ giảm cholesterol xấu (LDL) và cải thiện tình trạng mỡ máu. Kết hợp chế độ ăn này với việc ăn chay lành mạnh, đa dạng và cân bằng là một giải pháp bền vững.
Bên cạnh chế độ ăn uống, việc duy trì lối sống lành mạnh cũng rất quan trọng. Hãy vận động thể lực ít nhất 150 phút mỗi tuần, kiểm soát cân nặng, quản lý căng thẳng, bỏ thuốc lá và hạn chế rượu bia.
Cuối cùng, việc xét nghiệm máu định kỳ là cần thiết để theo dõi tình trạng mỡ máu. Người trưởng thành nên kiểm tra mỡ máu 3-5 năm một lần, và những người có yếu tố nguy cơ nên theo dõi thường xuyên hơn theo hướng dẫn của bác sĩ.
Admin
Nguồn: VnExpress
