“Tiến Quân Ca,” một nhạc phẩm đi cùng năm tháng, đã trở thành biểu tượng không thể thiếu trong đời sống tinh thần của người Việt Nam. Văn Cao, tác giả của bài hát, từng gọi nó là “bài ca của nhân dân.” Từ những ngày đầu tiên cắp sách tới trường, bài hát đã đi vào tâm trí của mỗi người dân, vang lên trang trọng trong mọi nghi lễ và sự kiện trọng đại của quốc gia, khơi gợi niềm tự hào sâu sắc.
Hình ảnh xúc động của hơn 50.000 người cùng cất vang “Tiến Quân Ca” trong concert “Tổ quốc trong tim” ngày 10/8 vừa qua là minh chứng cho sức sống mãnh liệt của bài hát. Trước đó, vào dịp kỷ niệm 100 năm ngày sinh của nhạc sĩ Văn Cao, hàng nghìn nghệ sĩ và khán giả đã cùng hòa ca tại Quảng trường Cách mạng Tháng Tám, tái hiện khoảnh khắc lịch sử khi bài hát lần đầu tiên ra mắt công chúng trong cuộc mít tinh ủng hộ Việt Minh ngày 19/8/1945. Dù trải qua nhiều bản phối khác nhau, “Tiến Quân Ca” vẫn giữ nguyên âm hưởng hùng tráng, mạnh mẽ vốn có.
Ít ai biết rằng, “Tiến Quân Ca” ra đời vào mùa đông năm 1944, khi Văn Cao còn là một chàng thanh niên theo học dự thính tại Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương. Cuộc sống mưu sinh bằng nghề bán tranh và viết lách khi ấy vô cùng khó khăn. Ông phải sống nhờ sự giúp đỡ của bạn bè họa sĩ trong những ngày tháng ở Hà Nội.
Bước ngoặt đến khi ông gặp Vũ Quý, một cán bộ Việt Minh, người đã thuyết phục Văn Cao tham gia cách mạng. Thay vì giao cho chàng thanh niên trẻ cầm súng, Vũ Quý đã trao cho ông một nhiệm vụ đặc biệt: sáng tác một bản hành khúc để động viên tinh thần kháng chiến.
Trong hồi ký “Tại sao tôi viết Tiến quân ca,” Văn Cao kể lại buổi chiều sau khi nhận nhiệm vụ, ông lang thang trên các con phố Hà Nội. Hình ảnh những người dân đói khổ, đặc biệt là một em bé lang thang bên đường, gợi nhớ đến đứa cháu ba tuổi bị lạc của ông, khiến ông không kìm được nước mắt. Đêm đó, những nốt nhạc đầu tiên của “Tiến Quân Ca” đã ra đời trong căn gác hẹp trên phố Nguyễn Thượng Hiền, nơi mỗi ngày ông đều nghe thấy tiếng xe bò chở xác người chết đói.
“Tôi chưa được cầm một khẩu súng, chưa được gia nhập một đội vũ trang nào. Tôi chỉ đang làm một bài hát… Tôi chưa gặp các chiến sĩ cách mạng của chúng ta trong khóa quân chính đầu tiên ấy… Ở đây tôi đang nghĩ cách viết một bài hát thật giản dị cho họ hát được,” Văn Cao tâm sự.
Ông đã dành nhiều ngày để hoàn thiện ca khúc, với những câu hát đầu tiên đầy khí thế:
“Đoàn quân Việt Nam đi
Chung lòng cứu quốc
Bước chân rộn vang trên đường gập ghềnh xa”
Ở lời hai, hình ảnh lá cờ đỏ sao vàng phấp phới giữa núi rừng hiện lên đầy hào hùng:
“Ðoàn quân Việt Nam đi
Sao vàng phất phới
Dắt giống nòi quê hương qua nơi lầm than”
Văn Cao mong muốn ca khúc không chỉ dành riêng cho các chiến sĩ mà cho cả dân tộc, vì thế có câu “Tiến lên! Cùng tiến lên”. Sau khi hoàn thành, ông giao bài hát cho Vũ Quý, đồng thời nhận nhiệm vụ phụ trách nhà in bí mật Phan Chu Trinh, nơi ông trực tiếp viết và in “Tiến Quân Ca” trên báo Độc Lập số đầu tiên. Bài hát nhanh chóng lan tỏa khắp các chiến trường.
Tháng 8/1945, tại Quốc dân đại hội ở Tân Trào, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã quyết định chọn “Tiến Quân Ca” làm Quốc ca sau khi nghe Nguyễn Đình Thi trình bày ba ca khúc. Ngày 19/8/1945, trước khi nhân dân Hà Nội tiến vào giành chính quyền, Văn Cao đã chỉ huy Dàn hợp xướng Thiếu niên Tiền phong biểu diễn ca khúc tại Quảng trường Cách mạng Tháng Tám. Và ngày 2/9/1945, tại Quảng trường Ba Đình lịch sử, hàng chục nghìn người đã cùng hát vang “Tiến Quân Ca” trong lễ Tuyên ngôn độc lập, khai sinh ra nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa.
“Khi nghe tiếng hát của hàng vạn người cất lên, tôi vô cùng xúc động và nước mắt tôi trào ra. Và tôi hiểu rằng, bài Quốc ca tức là Tiến quân ca bây giờ không còn là của tôi nữa, Tiến quân ca đã thuộc về nhân dân,” Văn Cao xúc động nhớ lại.
Dù đã có những cuộc vận động sáng tác thay thế, “Tiến Quân Ca” vẫn được Quốc hội quyết định giữ lại, trở thành biểu tượng gắn liền với lịch sử dân tộc trong suốt 80 năm qua. Nhạc sĩ An Hiếu, con trai nhạc sĩ An Thuyên, khẳng định ca khúc là biểu tượng cho sức sống và cốt cách của người Việt Nam, với lời ca mộc mạc nhưng sâu sắc, giai điệu dễ nhớ và cấu trúc chặt chẽ.
Năm 2016, theo di nguyện của nhạc sĩ Văn Cao, gia đình ông đã hiến tặng “Tiến Quân Ca” cho Nhà nước, khẳng định giá trị trường tồn của một tác phẩm nghệ thuật đã vượt qua mọi giới hạn thời gian và không gian, trở thành tài sản vô giá của cả dân tộc. Văn Cao, người nghệ sĩ tài hoa sinh năm 1923 và mất năm 1995, đã để lại một di sản âm nhạc đồ sộ, trong đó “Tiến Quân Ca” mãi là khúc tráng ca vang vọng, khơi gợi niềm tự hào và tinh thần yêu nước trong mỗi người con đất Việt.
Admin
Nguồn: VnExpress
