Vào một ngày cuối tháng 8, tôi nhận được cuộc gọi từ hai cụ ông gần 80 tuổi, ông Phơ và ông Nuôi, cùng báo tin vui: người thân của họ đã được công nhận là liệt sĩ. Niềm vui vỡ òa trong hai gia đình sau bao năm chờ đợi.
Câu chuyện đau đáu bắt đầu từ 74 năm trước, ngày 3/9/1951, khi 5 du kích xã Ninh Hải, Ninh Giang, Hải Dương bị quân Pháp tra tấn dã man và sát hại trước sự chứng kiến của người dân. Sự kiện này đã được ghi lại trong lịch sử Đảng bộ xã và khắc ghi trên bia căm thù. Thế nhưng, chỉ vì sự sai lệch về tên họ, chú ruột của ông Phơ và cha của ông Nuôi mãi không được công nhận liệt sĩ, dù hai gia đình đã kiên trì gửi đơn từ năm 1996.
Điều trớ trêu là những người lính ấy đã ngã xuống ngay trên quê hương mình, nhưng người thân phải mòn mỏi chờ đợi gần 30 năm để đòi lại công bằng. Việc sử dụng bí danh hoặc khai tên khác khi hoạt động bí mật để bảo vệ gia đình là điều thường thấy trong thời chiến.
Hàng năm, cứ đến ngày 27/7 hoặc các dịp lễ Tết, ông Phơ và ông Nuôi lại dẫn con cháu ra nghĩa trang thắp hương cho người đã khuất. Nhìn những ngôi mộ vô danh, họ không khỏi xót xa khi người thân đã nằm xuống vì Tổ quốc nhưng chưa được ghi nhận xứng đáng. Hai ông còn dặn dò con cháu, nếu các ông qua đời, con cháu phải tiếp tục hành trình tìm lại danh dự cho các cụ.
“Muộn còn hơn không”, ông Phơ và ông Nuôi chia sẻ, cuối cùng, sự hy sinh của người thân họ đã được Tổ quốc ghi công.
Đảng, Nhà nước và nhân dân ta luôn dành sự quan tâm đặc biệt đến công tác đền ơn đáp nghĩa. Hàng triệu thương binh, liệt sĩ, thanh niên xung phong và nạn nhân chất độc da cam đã được công nhận và hưởng các chế độ ưu đãi. Tuy nhiên, vẫn còn những trường hợp như gia đình ông Phơ, ông Nuôi cần được giải quyết thấu đáo hơn. Việc đổi mới tư duy xây dựng pháp luật cho phù hợp với thực tiễn là vô cùng cần thiết. Bên cạnh những gia đình kiên trì theo đuổi, vẫn còn không ít người đã buông xuôi vì quá mệt mỏi với thủ tục hành chính rườm rà.
Một ví dụ điển hình khác là trường hợp liệt sĩ Hà Văn Thàm ở Mai Long, Cao Bằng. Ông Thàm nhập ngũ năm 1968 và từ đó bặt vô âm tín. Gia đình ông đã được Nhà nước trao tặng “Bảng gia đình vẻ vang”. Theo quy định, ông đủ điều kiện công nhận liệt sĩ theo diện quân nhân mất tích. Tuy nhiên, khi tìm hiểu, đồng đội cũ của ông Thàm cho biết ông chính là liệt sĩ Hà Văn Kiên, đang yên nghỉ tại Nghĩa trang Liệt sĩ Dương Minh Châu, Tây Ninh. Dù vậy, việc xác nhận danh tính thông qua xét nghiệm ADN giữa liệt sĩ Kiên và con gái ông Thàm lại vướng phải vô vàn thủ tục phức tạp, khiến ngay cả những người làm công tác pháp luật cũng phải ngao ngán. Vậy, một phụ nữ dân tộc thiểu số 60 tuổi ở vùng biên giới xa xôi có thể làm gì để minh oan cho cha mình?
Hai “liệt sĩ” Kiều Tùng Cương và Kiều Trí Trức, quê ở tỉnh Vĩnh Phú (cũ), cũng là những trường hợp khiến nhiều người trăn trở. Mộ của hai ông hiện nằm tại nghĩa trang liệt sĩ tỉnh Đồng Nai, nhưng ở quê nhà, các ông vẫn chưa được công nhận là liệt sĩ. Gia đình cho biết đã nhiều năm làm thủ tục nhưng không có kết quả. Họ mong muốn đưa hài cốt hai ông về quê hương, nhưng nếu vậy, các ông chỉ có thể nằm ở nghĩa trang nhân dân.
Lý do khiến ông Cương và ông Thức chưa được công nhận liệt sĩ là vì giấy báo tử ghi nhận hai ông “từ trần” do tai nạn rủi ro. Đau xót hơn, ông Cương hy sinh đúng vào ngày 30/4/1975, khi mới 21 tuổi. Mẹ ông đã khóc ngất khi nhận giấy báo tử của con. Bà kiên quyết không nhận chế độ “tử sĩ” vì con bà cùng đồng đội vào Nam chiến đấu theo tiếng gọi của Tổ quốc. Vậy mà đồng đội của con được công nhận là liệt sĩ, còn con bà thì không.
Từ những trường hợp trên, tôi nhận thấy cần có một sự đổi mới trong tư duy và cách tiếp cận:
Thứ nhất, cần lập danh sách những quân nhân phản bội, đầu hàng, chiêu hồi, đào ngũ hoặc tự sát trong chiến tranh để đối chiếu. Những trường hợp mất tích hoặc thiếu sót giấy tờ như ông Thàm, nếu không nằm trong danh sách này, nên được chủ động công nhận là liệt sĩ. Thân nhân của họ sẽ không phải vất vả gõ cửa từng cơ quan, đơn vị để hoàn thiện hồ sơ như hiện nay.
Thứ hai, cần xem xét mở rộng đối tượng được công nhận liệt sĩ. Không nên chỉ dựa vào nguyên nhân cái chết của ông Cương, ông Thức để trì hoãn việc ghi nhận công lao của họ. Những người lính ấy đã cống hiến, vào sinh ra tử cùng đồng đội, góp phần làm nên chiến thắng. Bom đạn vô tình, tai nạn là điều không ai mong muốn. Hơn nữa, cần xét đến chí nguyện, tinh thần bất khuất vì nước, vì dân của những người đã ngã xuống, cùng những mất mát, đau thương của gia đình họ. Những quân nhân đã hy sinh trong các cuộc chiến tranh chống Mỹ, chiến tranh biên giới Tây Nam và chiến tranh bảo vệ biên giới phía Bắc, nếu không vi phạm kỷ luật quân đội, cũng xứng đáng được xem xét công nhận liệt sĩ như những đồng đội hy sinh vì bom đạn.
Thứ ba, cần bãi bỏ những quy phạm pháp luật mâu thuẫn, không thấu đáo. Điều 71, Nghị định 131 quy định không xem xét công nhận thương binh, liệt sĩ đối với những trường hợp bị thương, chết trước ngày 31/12/1994 đã được cơ quan có thẩm quyền kết luận không đủ điều kiện xác nhận. Quy định này đang gây khó khăn cho nhiều hồ sơ thương binh, liệt sĩ.
Ngày 24/12/1972, tại Ga Lưu Xá, Thái Nguyên, 60 thanh niên xung phong đã hy sinh do bom Mỹ và được công nhận là liệt sĩ. Nhưng 98 thanh niên xung phong hy sinh trên công trường cống thủy lợi Hiệp Hòa, Nghệ An năm 1978 lại không được như vậy. Cùng thực hiện nhiệm vụ Nhà nước giao, cùng góp phần xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, cùng ngã xuống ở tuổi mười tám đôi mươi, nhưng hy sinh vì bom đạn thì được công nhận liệt sĩ, còn hy sinh vì tai nạn thì không? Trong khi đó, Pháp lệnh ưu đãi người có công hiện nay còn mở rộng phạm vi công nhận liệt sĩ đối với cả những người dân dũng cảm cứu người, cứu tài sản hoặc ngăn chặn, bắt giữ tội phạm.
Việc xây dựng chính sách cho những người đã hiến dâng xương máu vì độc lập tự do của Tổ quốc chưa bao giờ là dễ dàng. Nhưng nếu chúng ta có cái nhìn toàn diện, nhân văn và phù hợp với thực tiễn, những người xứng đáng sẽ được tôn vinh đúng với sự hy sinh của họ, và thân nhân của họ sẽ được an ủi phần nào. Dù muộn, nhưng vẫn còn hơn không.
Admin
Nguồn: VnExpress
