Ở TP.HCM, nhiều người dân gắn bó cả đời với nghề vớt trùn chỉ, một công việc nhọc nhằn mưu sinh trên những dòng kênh ô nhiễm. Ông Sơn là một trong số đó. Cứ mỗi sáng sớm, người đàn ông này lại hì hục đãi bùn để kiếm vài ký trùn, bán với giá 100.000 đồng/kg.
Trước đây, khúc sông này tấp nập cảnh mua bán trùn chỉ, với hàng trăm ghe thuyền neo đậu. Nhưng giờ đây, “xóm trùn” chỉ còn lác đác vài ba người. Ông Sơn kể, trước kia ông thường vớt trùn ở sông Vàm Thuật, sông Sài Gòn và các kênh rạch quanh TP.HCM. Nhưng giờ, những chuyến đi vớt trùn của ông ngày càng xa hơn.
Theo kinh nghiệm hơn 30 năm ngụp lặn vớt trùn, ông Sơn đúc kết: “Con trùn chỉ có thể chịu được nước dơ, nhưng hễ nước có hóa chất là nó chết sạch”. Người vớt trùn vớt bùn có trùn lẫn trong đó, đổ lên ghe, đắp lớp bùn non lên trên. Qua đêm, trùn trồi lên, họ đãi sạch rồi bán cho người nuôi cá kiểng. Trùn chỉ được xem là chỉ dấu về môi trường, chúng sống được trong nước thải ô nhiễm hữu cơ, nhưng chết sạch nếu nước nhiễm hóa chất công nghiệp.
Thực tế, tình trạng ô nhiễm kênh rạch ở TP.HCM đang ở mức báo động. Kết quả quan trắc cho thấy hầu hết các kênh rạch đều ô nhiễm, những dòng kênh xanh ở ngoại thành cũng đã chuyển màu đen đặc quánh vì chất thải công nghiệp. Theo Sở Tài nguyên và Môi trường TP.HCM, mỗi ngày thành phố thải ra khoảng 1,6 triệu m3 nước thải, nhưng chỉ 1/3 được xử lý, phần còn lại xả thẳng ra môi trường.
Chất lượng nước tại nhiều khu vực vượt quá tiêu chuẩn cho phép về các chỉ tiêu Coliforms, BOD, COD, amoni, nitrat… Các kênh Nhiêu Lộc – Thị Nghè, Tàu Hủ – Bến Nghé, sông Sài Gòn đoạn chảy qua thành phố ô nhiễm nặng, ảnh hưởng đến hệ sinh thái và sức khỏe người dân, đồng thời đe dọa nguồn cung cấp nước sạch cho thành phố.
Trên sông Vàm Thuật, nơi ông Sơn đậu ghe, nước ngày càng đen và bốc mùi. Mấy năm nay, ông phải ngược dòng sông Sài Gòn, chạy ghe qua địa bàn Bình Dương (cũ), nơi nước ít ô nhiễm hơn, mới vớt được trùn. So với TP.HCM, Bình Dương (cũ) kiểm soát chất lượng nước tốt hơn nhờ xây dựng hệ thống thoát nước tách riêng nước mưa và nước thải. Trong khi đó, TP.HCM vẫn dùng chung hệ thống thoát nước, nên cần xây dựng hệ thống cống bao khổng lồ để cải thiện chất lượng nước thải, một việc làm vô cùng tốn kém.
Cách chỗ ông Sơn đậu ghe không xa là Nhà máy xử lý nước thải An Phú Đông (thuộc dự án Tham Lương – Bến Cát – Rạch Nước Lên, công suất thiết kế 131.000 m³/ngày đêm). Nhà máy khánh thành từ năm 2017 nhưng gần như “trùm mền” vì tuyến cống bao thu gom nước trên lưu vực chưa khởi công. Dự án cải tạo kênh Tham Lương – Bến Cát – Rạch Nước Lên với tổng mức đầu tư hơn 9.000 tỷ đồng, được kỳ vọng làm xanh lại sông Vàm Thuật khi nhà máy vận hành. Tuy nhiên, đến nay, công trình làm đường hai bên kênh vẫn còn ngổn ngang.
Kịch bản tương tự cũng xảy ra ở dự án cải tạo kênh Tân Hóa – Lò Gốm. Từ năm 2015, bờ kè, cống hộp đã hoàn thành nhưng nước kênh vẫn đen kịt vì chưa có nhà máy thu gom xử lý. Trước đó, dự án cải thiện chất lượng nước lưu vực Nhiêu Lộc – Thị Nghè (hoàn thành từ năm 2012) cũng chưa xây dựng xong nhà máy xử lý nước thải.
Theo quy hoạch, đến năm 2030, TP.HCM cần 11 nhà máy xử lý nước thải đô thị. Tuy nhiên, ngoài trạm xử lý nước thải Bình Hưng Hòa công suất nhỏ, thành phố mới chỉ có Nhà máy Bình Hưng lớn đi vào hoạt động (tổng công suất 469.000 m3/ngày đêm). Tình cảnh ô nhiễm nguồn nước ở TP.HCM cũng tương tự sông Tô Lịch ở Hà Nội, sau mưa lớn nước sạch hơn nhưng chỉ được một thời gian ngắn rồi lại đen.
Gần đây, TP.HCM dự tính chuyển đổi xe hai bánh từ xăng sang điện cho tài xế công nghệ và giao hàng, đồng thời có lộ trình chuyển đổi xe buýt xăng dầu sang xe điện trước năm 2030 để kiểm soát khí thải. Nhưng với những dòng kênh đen, chưa biết đến khi nào nguồn nước thải ra mới được kiểm soát. Nước ô nhiễm từ các khu đô thị cứ xả ra kênh rạch, đổ vào sông rồi thông ra biển, tạo thành một vòng luẩn quẩn.
Ông Sơn, gần cả đời gắn bó với sông Vàm Thuật, vẫn đậu ghe ở đó sau mỗi chuyến đi vớt trùn. Chỉ khác là những chuyến đi ngày càng xa hơn, tốn nhiều nhiên liệu hơn, nhưng thu nhập ngày càng giảm. Có lúc ông tính bỏ nghề để chạy xe ôm công nghệ. Nhưng chiếc xe máy cà tàng của ông, nếu kiểm tra khí thải, chắc khó đảm bảo các thông số về bảo vệ môi trường. Nếu phải đổi sang xe điện, ông không biết phải tích góp bao lâu.
Đã gần 60 tuổi, ông Sơn vẫn phải bám nghề vớt trùn, nhọc nhằn mưu sinh. Ước mơ được nhìn thấy nước sông Vàm Thuật xanh trở lại để con trùn chỉ sinh tồn, sao quá xa xôi.
Admin
Nguồn: VnExpress
