Trong quá trình điều tra vụ án “Lừa dối khách hàng” liên quan đến nhóm “Chị Em Rọt” gồm Nguyễn Thúc Thùy Tiên (Hoa hậu Hòa bình quốc tế 2021), Nguyễn Thị Thái Hằng (Hằng Du Mục), Cơ quan Cảnh sát điều tra Bộ Công an (C01) đã chỉ ra nhiều bất cập trong các quy định hiện hành về quảng cáo và quản lý chất lượng sản phẩm.
**Quảng cáo trực tuyến của người nổi tiếng: Những biến tướng khó kiểm soát**
Theo C01, Nghị định 181/2013/NĐ-CP và các văn bản hướng dẫn thi hành Luật Quảng cáo đã quy định về việc cấm quảng cáo gian dối, gây hiểu lầm về sản phẩm và chế tài xử lý vi phạm. Luật cũng cấm quảng cáo thực phẩm chức năng có tác dụng chữa bệnh như thuốc, hoặc sử dụng người nổi tiếng để chứng thực công dụng chưa được kiểm chứng. Các quảng cáo phải minh bạch, rõ ràng về mối quan hệ tài trợ.
Tuy nhiên, thực tế cho thấy quảng cáo trực tuyến của người nổi tiếng thường “biến tướng” dưới hình thức giới thiệu sản phẩm như trải nghiệm cá nhân, không gắn nhãn quảng cáo hoặc tiết lộ việc được trả tiền, dễ khiến người tiêu dùng nhầm lẫn.
Hiện nay, vẫn chưa có cơ chế kiểm duyệt nội dung quảng cáo trên không gian mạng. Bất kỳ ai cũng có thể quảng bá thực phẩm trên mạng xã hội, gây khó khăn cho cơ quan chức năng trong việc phát hiện, kiểm tra và giám sát. Việc định danh người bán, kiểm soát quảng cáo và giao dịch trên mạng xã hội, sàn thương mại điện tử cũng gặp nhiều thách thức do tính ẩn danh và xuyên biên giới của Internet.
Chính những kẽ hở này đã tạo điều kiện cho Lê Thành Công và các KOL như Hằng Du Mục, Hoa hậu Thùy Tiên, Quang Linh Vlogs quảng bá sai sự thật về sản phẩm.
Ví dụ, kênh “Quang Linh Vlogs” đã đưa ra thông tin sai lệch về công dụng của sản phẩm, còn Hoa hậu Thùy Tiên quảng cáo kẹo Kera như một nguồn bổ sung chất xơ và dinh dưỡng dồi dào. Tuy nhiên, cơ quan điều tra xác định hàm lượng chất xơ trong kẹo rất thấp, không đủ để bổ sung đáng kể cho người kén ăn rau.
**Thiếu quy định đặc thù cho thương mại điện tử và livestream**
Nghị định 52/2013/NĐ-CP về thương mại điện tử (sửa đổi bởi Nghị định 85/2021/NĐ-CP) quy định về trách nhiệm của chủ sàn thương mại điện tử và người bán hàng online. Dù vậy, việc xác thực thông tin người bán, kiểm soát nguồn gốc và chất lượng hàng hóa (đặc biệt là thực phẩm) trên các nền tảng này vẫn còn hạn chế.
C01 cho rằng việc xử lý các website, tài khoản mạng xã hội vi phạm còn chậm trễ và chưa triệt để. Chưa có quy định đặc thù kiểm soát các giao dịch bán thực phẩm qua mạng, livestream, hoặc trên các sàn thương mại điện tử như TikTok, Shopee, Lazada.
Điều tra cho thấy, ngày 12/12/2024, Nguyễn Thúc Thùy Tiên, Nguyễn Thị Thái Hằng và Phạm Quang Linh đã livestream bán pre-order sản phẩm kẹo Kera, thu về hơn 4 tỷ đồng từ việc bán 3.109 hộp. Sau đó, Công ty Chị Em Rọt tiếp tục tổ chức nhiều buổi livestream khác để bán sản phẩm này.
Từ ngày 12/12/2024 đến ngày 14/3/2025, công ty này đã bán tổng cộng 129.617 hộp kẹo Kera, thu lợi hơn 17,5 tỷ đồng.
**Doanh nghiệp tự công bố sản phẩm: Kẽ hở lớn trong quản lý**
Luật An toàn thực phẩm 2010 và Nghị định 15/2018/NĐ-CP cho phép doanh nghiệp tự công bố sản phẩm và tự chịu trách nhiệm. Tuy nhiên, C01 nhận định quy định này thiếu cơ chế sàng lọc, tiền kiểm. Các cơ quan quản lý gần như không chịu trách nhiệm cụ thể khi tiếp nhận hồ sơ, phó mặc cho doanh nghiệp. Việc kiểm tra thường chỉ diễn ra sau khi sản phẩm đã lưu hành, dẫn đến tình trạng nhiều sản phẩm kém chất lượng vẫn được bán ra thị trường.
Nhiều cá nhân, tổ chức đã lợi dụng kẽ hở này để giảm bớt thành phần chính, thay thế bằng nguyên liệu rẻ tiền, không rõ nguồn gốc, nhằm thu lợi bất chính.
Trong vụ án, Nguyễn Phong (Chủ tịch HĐQT Công ty CP Asia Life) và Nguyễn Phạm Hồng Vy đã biết rõ công thức sản xuất thực tế của kẹo Kera chỉ có 0,747% thành phần rau củ quả, nhưng vẫn chỉ đạo lập hồ sơ tự công bố sai lệch, nâng khống hàm lượng lên 28,13%.
Cơ chế tự công bố hiện không yêu cầu doanh nghiệp phải kiểm nghiệm đầy đủ tiêu chuẩn, chất lượng hay tác dụng trước khi lưu hành, thiếu “chốt chặn” kỹ thuật để loại bỏ hồ sơ bất thường.
Việc công khai dữ liệu tự công bố cũng chưa đầy đủ, hồ sơ bị phân tán, gây khó khăn cho việc kiểm soát. Nhiều doanh nghiệp chỉ kiểm nghiệm qua loa, thậm chí mua bán phiếu thử nghiệm “đẹp”. Cơ quan quản lý thường chỉ phát hiện sai phạm khi sản phẩm đã bán ra và có phản ánh từ người dân, gây rủi ro cho sức khỏe người tiêu dùng.
Cơ chế hậu kiểm cũng còn lỏng lẻo, lực lượng thanh tra mỏng, tần suất thấp, chưa bao quát được các cơ sở nhỏ lẻ và kinh doanh online. Việc quản lý phân tán cho nhiều bộ ngành nhưng thiếu phối hợp chặt chẽ, thiếu cơ sở dữ liệu chung để theo dõi và chia sẻ thông tin vi phạm.
**Chế tài chưa đủ sức răn đe**
Trước khi vụ án được khởi tố, Công ty Asia Life từng bị xử phạt hành chính hơn 224 triệu đồng và đình chỉ hoạt động hai tháng. Mức phạt này được đánh giá là quá nhẹ so với số tiền thu lợi bất chính lên tới hàng chục tỷ đồng.
Theo C01, Nghị định 38/2021/NĐ-CP quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực văn hóa, quảng cáo, nhưng mức phạt tiền hiện hành chưa đủ sức răn đe, không tương xứng với thiệt hại gây ra cho người tiêu dùng và lợi ích bất chính mà doanh nghiệp thu được. Nhiều cá nhân, tổ chức vi phạm coi việc nộp phạt như một “chi phí kinh doanh” và tiếp tục tái phạm.
C01 kiến nghị cần sửa đổi, bổ sung quy định pháp luật để tăng mức phạt, thậm chí áp dụng chế tài mạnh hơn như tịch thu sản phẩm, cấm kinh doanh trong thời hạn dài, hoặc chuyển hồ sơ sang xử lý hình sự nếu đủ căn cứ.
Bộ Công an đề xuất các cơ quan quản lý cần sửa đổi chính sách, bổ sung chế tài mạnh để xử lý hành vi lợi dụng quảng cáo trực tuyến, sử dụng KOL để lừa dối khách hàng; hoàn thiện quy định quản lý chất lượng nguyên liệu, hồ sơ kỹ thuật, kiểm nghiệm thành phần trước khi lưu hành. Cần siết chặt quảng cáo thực phẩm bổ sung trên mạng xã hội, xây dựng cơ chế phối hợp với các nền tảng để kịp thời ngăn chặn thông tin sai sự thật về sản phẩm.
Liên quan đến hành vi Sản xuất hàng giả là thực phẩm của Nguyễn Phong và một số bị can khác, cơ quan điều tra còn phát hiện các dấu hiệu tội phạm khác trong việc tiêu thụ, quảng bá sản phẩm và đã tách thành một vụ án khác để điều tra triệt để.
Admin
Nguồn: VnExpress
