Vụ kiện kéo dài gần một thập kỷ, tiêu tốn hàng triệu bảng Anh, đã trở thành vụ kiện phỉ báng dài nhất trong lịch sử tư pháp Anh. Cuối cùng, tòa tuyên McDonald’s thắng kiện về mặt pháp lý, mặc dù thừa nhận nhiều điểm trong tờ rơi phản đối là đúng sự thật, từ điều kiện lao động đến tác động môi trường.
McDonald’s chỉ nhận được khoản bồi thường tượng trưng 60.000 bảng Anh, nhưng dư luận lại đứng về phía hai nhà hoạt động không có luật sư, tự bào chữa cho mình. Báo chí gọi đây là “thảm họa PR tồi tệ nhất lịch sử”. Tòa án Nhân quyền châu Âu sau đó còn kết luận rằng phiên tòa vi phạm quyền phản biện và quyền được xét xử công bằng của các bị cáo.
Điều trớ trêu là trước khi vụ kiện diễn ra, tờ rơi chỉ được phát vài trăm bản. Sau vụ kiện, nó đã trở thành biểu tượng toàn cầu chống lại McDonald’s.
Đây là một ví dụ điển hình của “hiệu ứng Streisand”. Thuật ngữ này xuất phát từ vụ việc liên quan đến ca sĩ Barbra Streisand năm 2003, khi bà kiện một nhiếp ảnh gia để yêu cầu gỡ bỏ bức ảnh chụp ngôi nhà của bà ở Malibu khỏi bộ sưu tập ảnh về xói mòn bờ biển California. Trước khi vụ kiện nổ ra, bức ảnh chỉ có sáu lượt tải xuống, hai trong số đó là từ luật sư của Streisand. Sau khi vụ kiện được công khai, sự việc đã thu hút sự chú ý lớn, khiến hàng trăm nghìn người tìm kiếm và chia sẻ bức ảnh. “Hiệu ứng Streisand” được giới truyền thông dùng để mô tả hiện tượng càng cố gắng dập tắt thông tin, nó càng lan rộng.
Phản biện xã hội là nền tảng của mọi xã hội hiện đại, cho phép mọi người lên tiếng, đóng góp ý kiến, thậm chí chỉ trích những điều họ cho là chưa tốt, từ chính sách của nhà nước đến chất lượng sản phẩm của doanh nghiệp. Nếu thiếu đi sự phản biện, xã hội sẽ thiếu tiếng nói cảnh báo, trở nên bưng bít và trì trệ.
Tuy nhiên, quyền phản biện không có nghĩa là ai cũng có thể nói bất cứ điều gì mà không chịu trách nhiệm. Quyền này đi kèm với giới hạn, đó là không được bịa đặt, vu khống hoặc gây tổn hại đến lợi ích hợp pháp của người khác.
Một khách hàng có quyền chia sẻ trải nghiệm tiêu cực về sản phẩm, góp phần giúp doanh nghiệp cải thiện. Nhưng nếu khách hàng bịa đặt thông tin như “công ty này sắp phá sản” hoặc “sản phẩm chứa chất độc hại” mà không có bằng chứng, thì đó là hành vi bôi nhọ, gây thiệt hại không chỉ cho chủ doanh nghiệp mà còn cho hàng nghìn nhân viên và nhà đầu tư.
Ranh giới giữa quyền tự do ngôn luận và hành vi bôi nhọ, tung tin sai lệch rất mong manh. Do đó, doanh nghiệp thường xuyên phải đối mặt với các tình huống bị tổn hại uy tín, và nhiều trường hợp dẫn đến kiện tụng thay vì giải quyết bằng thương lượng hoặc hòa giải.
Tuy nhiên, kiện tụng cũng là con dao hai lưỡi, đặc biệt khi thông tin phản biện có chứng cứ xác thực và doanh nghiệp sử dụng chiến tranh pháp lý để che đậy sự thật. Trong những trường hợp như vậy, doanh nghiệp có thể thắng về mặt pháp lý nhưng lại thua nặng nề về mặt dư luận, như trường hợp của McDonald’s.
Một ví dụ khác là Nestlé. Tập đoàn này nhiều lần bị các nhà hoạt động và tổ chức phi chính phủ cáo buộc sử dụng lao động trẻ em trong chuỗi cung ứng cacao ở Tây Phi. Nestlé đã phản ứng bằng cả truyền thông và pháp lý, kiện một số cá nhân, nhóm hoạt động hoặc blogger vì tung tin sai lệch và kêu gọi tẩy chay.
Kết quả pháp lý của các vụ kiện rất khác nhau: có vụ bị bác bỏ, có vụ rút đơn, có vụ hòa giải. Nhưng trên phương diện dư luận, Nestlé gần như luôn là bên thua cuộc. Mỗi lần kiện, các cáo buộc về lao động trẻ em lại được nhắc đi nhắc lại, khắc sâu vào tâm trí công chúng. Mặc dù Nestlé đã có nhiều nỗ lực cải thiện chuỗi cung ứng, nhưng hình ảnh “Nestlé = lao động trẻ em” vẫn còn ăn sâu trong tâm trí người tiêu dùng.
Điểm chung giữa McDonald’s và Nestlé là các doanh nghiệp lớn có thể đúng về mặt pháp luật, nhưng lại bị xem là “cá lớn bắt nạt cá bé”. Công chúng thường đồng cảm với những cá nhân bị kiện, đặc biệt khi họ không có nhiều nguồn lực để tự bảo vệ.
Ở Việt Nam, không ít doanh nghiệp và tổ chức đã phải chịu tổn thất nặng nề do tin giả và tin đồn thất thiệt. Trong kỷ nguyên mạng xã hội, nơi một tin đồn có thể lan truyền đến hàng triệu người chỉ trong vài giờ, hậu quả của chúng càng trở nên khôn lường. Thông thường, các doanh nghiệp Việt Nam sử dụng công cụ truyền thông để xử lý khủng hoảng hoặc đề nghị cơ quan quản lý xử phạt hành chính.
Trong bối cảnh đó, Vingroup vừa tuyên bố đệ đơn kiện 68 cá nhân, tập trung vào bốn chủ đề chính: tình hình tài chính của tập đoàn, chất lượng và nguồn gốc xuất xứ sản phẩm, vấn đề pháp lý liên quan đến sản phẩm và thông tin cá nhân của lãnh đạo. Đây là một động thái mạnh mẽ, cho thấy doanh nghiệp không còn muốn “nhẫn nhịn” trước các tin đồn. Từ góc độ pháp lý, hành động này là cần thiết. Thị trường chứng khoán, niềm tin của khách hàng và uy tín của doanh nghiệp đều là những tài sản vô hình quan trọng.
Tuy nhiên, những câu chuyện trên đặt ra câu hỏi: làm thế nào để bảo vệ quyền chia sẻ trải nghiệm, đồng thời bảo vệ doanh nghiệp và xã hội trước tin giả, tin đồn ác ý?
Câu trả lời nằm ở tính công bằng của luật pháp, thể hiện trong quá trình thu thập bằng chứng, xét xử và phán quyết cuối cùng đối với từng vụ kiện. Khởi kiện dân sự chỉ là một hành động pháp lý ban đầu, thể hiện sự vận động văn minh, sống và làm việc theo pháp luật. Nhưng quyền lợi của cả nguyên đơn và bị đơn có được đảm bảo hay không phụ thuộc vào sự trưởng thành của hệ thống tư pháp, nơi tiến trình pháp lý được thực thi minh bạch, khách quan, không bị tác động bởi các yếu tố khác có thể làm lệch lạc cán cân công lý.
Trong một xã hội hiện đại, kiện tụng phải trở thành cơ chế làm sáng tỏ sự thật, củng cố niềm tin của công chúng và nâng cao các chuẩn mực ứng xử xã hội. Luật pháp công bằng không chỉ bảo vệ doanh nghiệp khỏi tin giả mà còn bảo vệ quyền tự do ngôn luận chính đáng của công dân.
Một hệ thống tư pháp minh bạch, biết cân bằng các lợi ích, sẽ giúp phân định rõ ràng đâu là phản biện xây dựng, đâu là bịa đặt ác ý. Quan trọng hơn, nó gửi đi thông điệp rằng mọi tiếng nói, dù từ một tập đoàn tỷ đô hay một cá nhân bình thường, đều phải được lắng nghe và xét xử trên cùng một mặt phẳng công lý. Khi đó, những vụ kiện không còn là rào cản của tự do ngôn luận, mà trở thành minh chứng cho một nền văn minh pháp trị thực sự.
Admin
Nguồn: VnExpress
