Kathmandu, thủ đô Nepal, đã rung chuyển bởi làn sóng biểu tình dữ dội vào ngày 8/9, khi hàng chục nghìn người dân tràn xuống đường phố. Nguyên nhân trực tiếp của cuộc biểu tình là quyết định của chính phủ về việc chặn hầu hết các nền tảng mạng xã hội, với lý do các công ty này không đăng ký hoạt động và tuân thủ quy định giám sát của nhà nước. Tuy nhiên, sự kiện nhanh chóng leo thang thành bạo lực khi đám đông tiến vào khu vực quốc hội, dẫn đến việc cảnh sát phải nổ súng. Hậu quả là khoảng 20 người thiệt mạng và hàng trăm người khác bị thương.
Phong trào này được nhiều người gọi là “cuộc biểu tình của thế hệ Z”, bởi phần lớn những người tham gia thuộc độ tuổi từ 12 đến 27 (sinh từ năm 1997 đến 2012). Một ngày sau các cuộc đụng độ, Thủ tướng Sharma Oli đã tuyên bố từ chức. Chính phủ Nepal cũng đã quyết định bãi bỏ lệnh cấm mạng xã hội. Mặc dù vậy, tình hình không hề dịu đi mà trái lại, các cuộc biểu tình còn trở nên gay gắt hơn. Đám đông giận dữ đã đốt phá nhà riêng của một số quan chức chính phủ, đồng thời phóng hỏa các tòa nhà quốc hội và văn phòng chính phủ.
Theo nhận định của giới quan sát, những diễn biến này cho thấy cuộc biểu tình không chỉ đơn thuần là phản ứng với lệnh cấm mạng xã hội. Thực tế, nó còn bắt nguồn từ những bức xúc sâu xa hơn trong xã hội Nepal, liên quan đến các vấn đề kinh tế, chính trị và xã hội, đặc biệt là nạn tham nhũng lan rộng trong giới chính trị gia.
Biên tập viên Prateek Pradhan của trang tin độc lập Baahrakhari, cho biết: “Lệnh cấm mạng xã hội chỉ là giọt nước làm tràn ly. Sự bất mãn về cách điều hành đất nước đã âm ỉ từ lâu. Mọi người đang rất phẫn nộ và Nepal đang ở trong một tình thế vô cùng bấp bênh”.
Những người biểu tình tự nhận là đại diện cho thế hệ Z của Nepal, đứng lên để bày tỏ quan điểm về những vấn đề nhức nhối trong xã hội. Họ cho rằng, sau khi chuyển đổi từ chế độ quân chủ sang cộng hòa vào năm 2008, đất nước đã trải qua quá nhiều biến động chính trị, với hơn 10 chính phủ được thành lập và sụp đổ chỉ trong một thời gian ngắn.
Thanh niên Nepal có nhiều lý do để bất mãn với chính phủ, trong đó nổi bật là vấn đề việc làm. Theo một khảo sát năm 2024 của Văn phòng Thống kê Quốc gia Nepal, tỷ lệ thất nghiệp của quốc gia này là 12,6%, tập trung chủ yếu ở nhóm thanh niên trẻ tuổi. Tuy nhiên, con số này chưa phản ánh đầy đủ mức độ nghiêm trọng của vấn đề, vì nó chỉ tính đến những người tham gia vào nền kinh tế chính thức, mà chưa xét đến số lượng lớn lao động tự do, phần lớn làm việc trong lĩnh vực nông nghiệp.
Tình hình kinh tế khó khăn đến mức khoảng 3,5 triệu thanh niên Nepal đã phải ra nước ngoài tìm kiếm việc làm, chủ yếu là đến các quốc gia giàu có ở khu vực Vùng Vịnh, Malaysia hoặc Hàn Quốc, để kiếm tiền gửi về cho gia đình. Số liệu của chính phủ Nepal cho thấy có hơn 741.000 người đã rời khỏi đất nước trong năm 2024.
Trong năm 2024, Nepal đã nhận được khoảng 11 tỷ USD kiều hối, tương đương hơn 26% GDP. Ngân hàng Thế giới trong một báo cáo về kinh tế Nepal nửa đầu năm 2025 đã chỉ ra rằng, nước này đang phụ thuộc vào kiều hối để phát triển kinh tế, nhưng nguồn tiền này lại không được chuyển hóa thành việc làm chất lượng trong nước, khiến cho vòng luẩn quẩn tiếp tục lặp lại.
Báo cáo cũng nhấn mạnh một con số đáng báo động, đó là 82% lực lượng lao động của Nepal làm việc tự do, cao hơn nhiều so với mức trung bình toàn cầu và khu vực.
Nhiều thanh niên Nepal thậm chí còn đăng ký phục vụ trong quân đội Nga để tham chiến ở Ukraine. Bộ Ngoại giao Nepal vào năm 2023 đã yêu cầu Nga ngừng tuyển mộ công dân của họ và hồi hương thi thể của những binh sĩ đã thiệt mạng ở Ukraine.
Darshana Padal, một thanh niên 22 tuổi, chia sẻ: “Ai cũng phải ra nước ngoài để tìm việc. Những người ở lại thì phải đối mặt với đói nghèo. Đường sá thì tồi tệ”.
Nhiều người Nepal, đặc biệt là thế hệ Z, cho rằng nguyên nhân chính dẫn đến những vấn đề kinh tế này là tình trạng tham nhũng. Tổ chức phi lợi nhuận Minh bạch Quốc tế, chuyên đánh giá trách nhiệm giải trình của chính phủ, đã xếp Nepal vào nhóm những quốc gia tham nhũng nhất ở châu Á.
Padal nói thêm: “Nepal không thể phát triển vì các chính trị gia chỉ giữ tiền cho riêng mình. Điều này đang ảnh hưởng đến tương lai của chúng tôi”.
Trong khi những thanh niên ở lại Nepal phải chật vật tìm kiếm việc làm, thì con cái của các chính trị gia, thường được gọi là “nepo kids”, lại khoe khoang lối sống xa hoa và những món đồ hiệu đắt tiền trên mạng xã hội. Nhiều người trong số họ không phải đi làm nhưng vẫn sở hữu xe sang và thường xuyên đi nghỉ dưỡng ở Maldives. Sự đối lập này càng làm gia tăng sự phẫn nộ về tình trạng chênh lệch giàu nghèo ở Nepal.
Một thanh niên tham gia biểu tình đã chua xót nói: “Con cái quan chức thì trở về với túi Gucci, còn con cái dân thường thì trở về bằng quan tài”, ám chỉ những người Nepal đã thiệt mạng trong cuộc chiến ở Ukraine.
Một phân tích gần đây cho thấy, các tổ chức lẽ ra phải hỗ trợ và nâng cao vị thế của giới trẻ Nepal lại trở thành nơi tranh giành lợi ích chính trị. Các hội sinh viên, vốn được thành lập để đấu tranh cho dân chủ, giờ đây lại trở thành đại diện cho các đảng phái chính trị. Đời sống sinh viên bị tê liệt bởi các cuộc đình công và bãi khóa.
Hệ quả là Nepal đã tạo ra một thế hệ trẻ không chỉ bị tước đoạt cơ hội mà còn mất cả niềm tin vào hệ thống. Ông Pradhan nhận định: “Tất cả những vấn đề này đã khiến giới trẻ Nepal trở nên bất mãn. Họ không còn lựa chọn nào khác ngoài việc xuống đường biểu tình”.
Mặc dù Thủ tướng Oli đã tuyên bố từ chức, nhưng điều này vẫn không thể xoa dịu được tình hình. Nhiều người biểu tình vẫn tiếp tục kêu gọi giải tán chính phủ, một kịch bản có thể đẩy Nepal vào tình trạng bất ổn sâu sắc hơn.
Ngày 9/9, người biểu tình đã viết dòng chữ “chúng ta đã thắng” lên tường tòa nhà quốc hội Nepal. Tuy nhiên, còn quá sớm để đánh giá “chiến thắng” này có ý nghĩa như thế nào đối với toàn bộ người dân Nepal.
Một khoảng trống quyền lực đang xuất hiện. Lãnh đạo các cơ quan an ninh lớn của Nepal đã ra tuyên bố chung, kêu gọi các đảng phái chính trị tìm kiếm một giải pháp hòa bình.
Ông Ashish Pradhan, cố vấn cấp cao của Tổ chức Khủng hoảng Quốc tế, nhấn mạnh: “Cần nhanh chóng thiết lập một cơ chế chuyển tiếp, trong đó phải có những người còn giữ được uy tín với người dân Nepal, đặc biệt là giới trẻ của đất nước này”.
Admin
Nguồn: VnExpress
