**Đại dịch COVID-19**
Vào cuối tháng 12 năm 2019, thành phố Vũ Hán, tỉnh Hồ Bắc, Trung Quốc, đã ghi nhận những ca viêm phổi lạ đầu tiên. Dịch bệnh nhanh chóng lan rộng ra hơn 231 quốc gia và vùng lãnh thổ. Tính đến ngày 25 tháng 5 năm 2025, đại dịch đã gây ra hơn 777 triệu ca dương tính và gần 7 triệu ca tử vong trên toàn cầu. Chợ Hải sản Hoa Nam ở Vũ Hán được xác định là nơi ghi nhận những ca COVID-19 đầu tiên.
Tại Việt Nam, ca nhiễm COVID-19 đầu tiên được ghi nhận vào ngày 23 tháng 1 năm 2020. Sau đó, dịch bệnh lan rộng ra nhiều tỉnh thành, gây ra hơn 11,6 triệu ca mắc và 43.206 trường hợp tử vong. Để đáp ứng nhu cầu điều trị bệnh nhân tăng nhanh, nhiều bệnh viện dã chiến đã được thành lập.
Trước tốc độ lây lan và những biến chứng nguy hiểm của COVID-19, việc nghiên cứu, sản xuất và triển khai vaccine trở nên vô cùng cấp thiết. Ngày 11 tháng 1 năm 2020, trình tự gene của virus SARS-CoV-2 được công bố. Chưa đầy 11 tháng sau, vaccine đầu tiên do Pfizer và BioNTech sản xuất đã ra đời, tiếp theo là các vaccine của Moderna, AstraZeneca và Johnson & Johnson.
Các thử nghiệm lâm sàng với hơn 44.000 người cho thấy vaccine của Pfizer và BioNTech có hiệu quả hơn 95% và không gây ra tác dụng phụ nghiêm trọng. Sau đó, các loại vaccine này được triển khai tiêm chủng rộng rãi trên toàn thế giới. Việt Nam là một trong những quốc gia có tỷ lệ bao phủ vaccine COVID-19 cao. Ngày 5 tháng 5 năm 2023, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) tuyên bố COVID-19 không còn là tình trạng y tế khẩn cấp toàn cầu.
**Bệnh Đậu Mùa**
Bệnh đậu mùa, gây ra bởi hai biến chủng virus variola major và variola minor, có các triệu chứng như sốt, phát ban và mụn đỏ trên khắp cơ thể. Trước khi được loại trừ hoàn toàn nhờ tiêm chủng, bệnh có tỷ lệ tử vong khoảng 30% và đã cướp đi sinh mạng của khoảng 300 triệu người chỉ trong thế kỷ 20.
Trước khi có vaccine, đậu mùa được xem là một căn bệnh nguy hiểm cho cộng đồng. Những người may mắn sống sót thường phải chịu đựng nhiều biến chứng và mang sẹo suốt đời.
Đợt bùng phát lớn nhất xảy ra vào tháng 4 năm 1520 tại Mỹ và Mexico, nơi gần 90% dân số ở phía bắc và nam vùng Caribbean đã tử vong do bệnh do chưa có hệ miễn dịch. Tại châu Âu, đậu mùa ước tính đã giết chết 60 triệu người chỉ riêng trong thế kỷ 18.
Năm 1980, sau chiến dịch tiêm vaccine đậu mùa toàn cầu do WHO phát động, bệnh đậu mùa đã được tiêu diệt hoàn toàn. Vaccine đậu mùa đã mở đường cho sự ra đời của các loại vaccine phòng bệnh truyền nhiễm khác.
**Bệnh Bại Liệt**
Virus bại liệt thường trú trong cổ họng hoặc ruột của con người và dễ lây truyền qua đường tiêu hóa hoặc qua các vật dụng. Trẻ em dưới 5 tuổi thường dễ mắc bệnh này. Khi xâm nhập vào cơ thể, virus tấn công hệ thần kinh trung ương, làm suy yếu các cơ, gây ra chứng bại liệt và thậm chí tử vong.
Đợt bùng phát dịch bại liệt đầu tiên ở bang Vermont, Mỹ, vào năm 1894 đã khiến 132 người mắc bệnh. Sau đó, bệnh tái phát theo chu kỳ và hoành hành trong nhiều thập kỷ. Đến năm 1950, các bác sĩ nhận ra rằng tiêm phòng là cách duy nhất để ngăn ngừa bệnh.
Sau các đợt tiêm chủng, số ca mắc bệnh giảm dần. Năm 1988, WHO phát động chương trình thanh toán bệnh bại liệt trên toàn cầu. Việt Nam đã được WHO công nhận thanh toán bệnh bại liệt vào năm 2000 nhờ việc triển khai vaccine bại liệt trong Chương trình Tiêm chủng mở rộng, đạt tỷ lệ trên 95%.
**Bệnh Viêm Não Nhật Bản**
Virus viêm não Nhật Bản lây truyền qua đường máu, với trung gian truyền bệnh là muỗi Culex. Muỗi hút máu các loài chim và gia súc như lợn, trâu, bò, ngựa, sau đó truyền bệnh sang người qua vết đốt. Virus có thời gian ủ bệnh khoảng một tuần, gây ra các triệu chứng như sốt, đau đầu, lơ mơ, tăng trương lực cơ, co giật và hôn mê khi virus tấn công vào mạch máu não. Nguy cơ tử vong của bệnh lên đến 30%.
Ca viêm não Nhật Bản đầu tiên được ghi nhận vào năm 1871 tại Nhật Bản, và gây ra đợt dịch đầu tiên vào năm 1924, khiến hơn 6.000 ca mắc và 3.000 ca tử vong trong vòng 6 tuần. Đợt dịch gần đây nhất xảy ra vào năm 2005 ở Ấn Độ và Nepal, với 5.000 ca mắc và 1.300 ca tử vong. Bệnh sau đó lan truyền sang 24 quốc gia ở châu Á, khiến hơn 3 tỷ người có nguy cơ nhiễm bệnh.
Theo WHO, vaccine viêm não Nhật Bản được chứng minh là an toàn và hiệu quả trong việc ngăn ngừa 90% nguy cơ mắc bệnh. Nhờ có vaccine, bệnh đã được khống chế và tỷ lệ mắc bệnh giảm dần.
Tại Việt Nam, hiện có các loại vaccine do Việt Nam, Ấn Độ và Pháp sản xuất, được sử dụng trong chương trình tiêm chủng mở rộng và dịch vụ. Nhờ tiêm vaccine rộng rãi, số ca mắc bệnh tại nước ta chủ yếu là do chưa tiêm vaccine hoặc chưa tiêm nhắc lại đầy đủ.
**Bệnh Uốn Ván**
Trong những năm 1980, uốn ván sơ sinh là một căn bệnh đe dọa tính mạng của trẻ sơ sinh, với tỷ lệ tử vong gần 100%. WHO ước tính có khoảng 800.000 trẻ sơ sinh tử vong mỗi năm do uốn ván. Bệnh lây nhiễm cho trẻ khi sinh ra trong điều kiện mất vệ sinh, các dụng cụ y tế không vô trùng được sử dụng để cắt dây rốn hoặc sử dụng ở khu vực nhiễm trùng gần rốn.
Năm 1998, WHO thông qua nghị quyết loại trừ uốn ván sơ sinh trên toàn cầu vào năm 2000 thông qua ba chiến lược, trong đó có tiêm vaccine uốn ván cho mẹ.
Theo WHO, việc tiêm chủng cho mẹ đã giúp hơn 80% trẻ sơ sinh tránh được bệnh uốn ván. Năm 2013, khoảng 49.000 trẻ sơ sinh tử vong do uốn ván sơ sinh, giảm 94% so với cuối những năm 1980. Đến tháng 5 năm 2016, hơn 140 triệu phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ đã được tiêm hai liều vaccine uốn ván. Việt Nam được công nhận thanh toán uốn ván sơ sinh vào năm 2005 nhờ tỷ lệ tiêm vaccine rộng rãi.
Admin
Nguồn: VnExpress
