Tôi từng dự một đám cưới mà đến giờ ghi trên thiệp đã qua lâu, hội trường vẫn thưa thớt bóng người. Hóa ra, ở TP.HCM, việc tiệc cưới trễ hai tiếng là điều khá phổ biến.
Sự chậm trễ này kéo theo hàng loạt chi phí phát sinh mà chủ tiệc phải gánh chịu: thời gian thuê địa điểm kéo dài, nhân viên chờ đợi, điện nước tiêu thụ vượt mức. Với một tiệc cưới lớn, khoản phát sinh này có thể lên đến hàng chục triệu đồng. Một thói quen tưởng chừng vô hại lại gây ra những lãng phí không hề nhỏ.
Tư duy “trễ một chút không sao” dần lan rộng, từ đời sống cá nhân đến công sở. Việc đi họp muộn trở nên quen thuộc, với lý do thường trực là “kẹt xe, trời mưa”. Thế nhưng, kẹt xe đâu phải là vấn đề của riêng ai. Khi đi trễ trở thành “chuyện thường ngày ở huyện”, xã hội dễ dàng chấp nhận sự chậm trễ trong các dự án lớn.
Metro số 1 Bến Thành – Suối Tiên là một ví dụ điển hình. Dự án này dự kiến hoàn thành vào năm 2018, nhưng phải đến cuối năm 2024 mới có thể đi vào vận hành. Sáu năm chậm trễ đã đẩy vốn đầu tư từ 17.400 tỷ lên 43.700 tỷ đồng. Số tiền chênh lệch này có thể xây dựng hàng trăm trường học hoặc bệnh viện tuyến huyện. Sự chậm trễ này không chỉ gây thiệt hại về tiền bạc mà còn lãng phí hàng triệu giờ di chuyển của người dân, ảnh hưởng đến sự phát triển của cả thành phố.
Nút giao An Phú, cửa ngõ phía Đông nối cao tốc Long Thành, cũng dự kiến trễ ít nhất một năm so với kế hoạch. Mỗi ngày có khoảng 120.000 lượt xe lưu thông qua đây. Theo tính toán của JICA, chi phí do tắc nghẽn giao thông tại đây lên đến 3-4 USD/giờ/xe. Nếu thời gian tắc nghẽn là 15 phút, thiệt hại ước tính khoảng 2 tỷ đồng/ngày, và sẽ tăng gấp đôi nếu thời gian kéo dài 30 phút.
Tuy nhiên, không phải lúc nào mọi thứ cũng diễn ra chậm trễ. Cầu Nhơn Trạch (Đồng Nai), nằm gần vòng xoay An Phú, đã vượt tiến độ 2,5 tháng nhờ tổ chức và phối hợp thi công hiệu quả. Tại Hà Nội, Trung tâm Hội chợ Triển lãm Quốc gia, một trong những công trình lớn nhất Đông Nam Á, đã hoàn thành chỉ trong 10 tháng, rút ngắn so với kế hoạch ban đầu là 2 năm. Những ví dụ này cho thấy rằng việc hoàn thành đúng hoặc thậm chí vượt tiến độ là hoàn toàn khả thi nếu có quyết tâm và cơ chế phối hợp, giám sát chặt chẽ.
Ở các quốc gia phát triển, chậm trễ tiến độ không được xem là điều bình thường. Đó là sự vi phạm cam kết với xã hội và phải chịu những chế tài nghiêm khắc. Singapore áp dụng mức phạt hàng chục triệu đô la đối với các nhà thầu hạ tầng công cộng chậm trễ. Tại Nhật Bản, các dự án hạ tầng quốc gia tuân thủ nguyên tắc “không được chậm một ngày”, và việc trễ hẹn đồng nghĩa với việc quan chức phụ trách phải từ chức. Hong Kong áp dụng mô hình minh bạch: dự án chậm trễ sẽ bị phạt tài chính, đồng thời thành lập ủy ban độc lập để điều tra công khai nguyên nhân và trách nhiệm của từng bên liên quan.
Điểm chung của các quốc gia này là áp dụng hình phạt nghiêm khắc, công khai thông tin và quy trách nhiệm cá nhân cụ thể. Chậm trễ không chỉ là những báo cáo suông mà còn là hàng trăm tỷ đồng bị lãng phí. Người gây ra chậm trễ phải chịu trách nhiệm bằng tiền bạc, uy tín, thậm chí là sự nghiệp chính trị hoặc pháp lý.
Tại TP.HCM, cần nhìn thẳng vào sự thật: coi chậm trễ là “bình thường” đang khiến thành phố phải trả giá đắt. Vấn đề không nằm ở năng lực thi công, vì các nhà thầu quốc tế vẫn có thể hoàn thành đúng hạn ở những nơi khác. Vấn đề là cơ chế chưa đủ mạnh để ràng buộc trách nhiệm. Các nhà thầu thường đổ lỗi cho việc giải phóng mặt bằng chậm trễ, các ban ngành đùn đẩy trách nhiệm cho nhau, tạo ra một vòng luẩn quẩn khiến cho sự chậm trễ dễ dàng được chấp nhận.
Để giải quyết vấn đề này, không chỉ cần hô hào đẩy nhanh tiến độ. Mọi dự án hạ tầng cần có điều khoản thưởng – phạt rõ ràng. Hoàn thành sớm tiến độ phải được khen thưởng xứng đáng. Ngược lại, chậm trễ không chỉ bị phạt tiền, mất bảo lãnh, đưa vào danh sách đen mà còn phải bị truy tố hình sự nếu gây thiệt hại cho tài sản nhà nước. Chỉ khi trách nhiệm được đưa ra trước pháp luật, mới đủ sức răn đe và thay đổi thói quen chậm trễ.
Thành phố cũng có thể xây dựng “đồng hồ chi phí” cho từng dự án, hiển thị số tiền mà thành phố đang mất mỗi ngày do công trình chưa hoàn thành. Khi người dân nhận thức rõ “một ngày chậm trễ nút giao An Phú gây thiệt hại 2-4 tỷ đồng”, họ sẽ hiểu rằng đó là tiền thuế của chính mình đang bị lãng phí. Khi gánh nặng được gọi đúng tên, áp lực từ xã hội sẽ tạo ra những thay đổi thực sự.
Quan trọng hơn, cần thay đổi từ những thói quen nhỏ nhất. Đám cưới nên ghi đúng giờ và bắt đầu đúng giờ. Cuộc họp nên bắt đầu sau 5 phút, không chờ đợi những người đến muộn. Khi mọi người tôn trọng thời gian của nhau, chúng ta mới có thể đòi hỏi sự đúng hẹn từ các dự án nghìn tỷ.
Đúng giờ không chỉ là phép lịch sự. Đối với một siêu đô thị, đúng giờ là yếu tố quan trọng để cạnh tranh. Nếu TP.HCM muốn vươn lên trở thành trung tâm khu vực, một nơi đáng sống và đáng đầu tư, thì phải bắt đầu từ một cam kết đơn giản: chậm trễ là có tội và phải trả giá.
Admin
Nguồn: VnExpress
