Trong bối cảnh các tiêu chuẩn khí thải ngày càng khắt khe trên toàn cầu, mục tiêu trung hòa carbon (Net Zero) vào giữa thế kỷ đã trở thành cam kết bắt buộc đối với các tập đoàn ô tô. Tuy nhiên, trên thị trường hiện nay, các mẫu xe động cơ lớn, tiêu thụ nhiều nhiên liệu và phát thải cao vẫn tiếp tục được bán ra. Vậy, làm thế nào các nhà sản xuất ô tô có thể vừa kinh doanh các dòng xe “uống xăng” vừa khẳng định cam kết đạt Net Zero?
**Cơ chế “Nhóm Tín Chỉ Gộp Chung CO2″**
Câu trả lời nằm ở cơ chế “nhóm tín chỉ gộp chung CO2” do Liên minh châu Âu (EU) quy định. Thay vì đánh giá riêng lẻ từng mẫu xe, EU đặt ra mức phát thải trung bình cho toàn bộ xe mới mà một hãng bán ra. Các hãng xe có thể tự nguyện thành lập nhóm và gộp lượng phát thải để tính toán chung, miễn là tổng lượng phát thải của cả nhóm đáp ứng tiêu chuẩn mà EU đề ra theo từng năm.
Trong một nhóm, các công ty chuyên sản xuất xe điện như Tesla hoặc Polestar có mức phát thải gần như bằng 0, giúp kéo giảm mức phát thải trung bình của cả nhóm. Ngược lại, các hãng xe bán nhiều dòng SUV hoặc xe động cơ lớn sẽ phải trả phí, hay còn gọi là mua tín chỉ carbon, để được tham gia vào nhóm, vì những dòng xe này làm tăng mức phát thải trung bình của cả nhóm.
Đây là lý do tại sao Tesla đã thu về hàng tỷ đô la Mỹ từ việc bán tín chỉ phát thải trong nhiều năm qua, bên cạnh doanh thu từ việc bán xe. Polestar cũng tận dụng cơ chế này bằng cách ký hợp đồng gộp chung phát thải với nhiều hãng xe ở châu Âu, tạo thêm nguồn thu đáng kể dù quy mô bán xe của họ còn nhỏ. Cơ chế này cho phép các hãng xe bán nhiều xe phát thải cao tiếp tục kinh doanh, đồng thời mang lại nguồn thu đáng kể cho các nhà sản xuất xe điện.
Một trong những thương vụ mua bán tín chỉ carbon lớn nhất là giữa Fiat Chrysler (FCA) và Tesla. Trong giai đoạn 2019-2021, FCA đã chi khoảng 2 tỷ euro để mua tín chỉ từ Tesla tại cả Mỹ và EU. Nhờ đó, FCA tránh được khoản phạt khổng lồ từ EU, còn Tesla ghi nhận doanh thu tín chỉ vượt xa lợi nhuận từ xe trong nhiều quý.
Sau khi FCA sáp nhập với PSA để thành lập Stellantis, CEO Carlos Tavares tuyên bố vào năm 2021 rằng tập đoàn đã đủ khả năng đạt chuẩn phát thải của EU mà không cần dựa vào Tesla. Tuy nhiên, thực tế là từ năm 2025, Stellantis vẫn phải quay lại mua tín chỉ CO2 từ Tesla, do doanh số xe điện mới chỉ đạt khoảng 14%, thấp hơn so với mục tiêu 21% của EU.
**Thị Trường Tín Chỉ Phát Thải Toàn Cầu**
Không chỉ ở châu Âu, cơ chế tín chỉ phát thải còn xuất hiện tại nhiều thị trường lớn khác. Tại Mỹ, một số bang như California áp dụng hệ thống ZEV credits (tín chỉ xe không phát thải). Các hãng xe bán được nhiều xe điện sẽ có dư tín chỉ và có thể bán lại cho các hãng thiếu. Tại Trung Quốc, cơ chế NEV credits (tín chỉ xe năng lượng mới) cho phép các hãng đạt dư tín chỉ từ xe điện chuyển nhượng cho các hãng khác. Tesla, nhờ sản xuất nhiều xe tại Thượng Hải, cũng có nguồn thu ổn định từ việc bán tín chỉ NEV. Dù tên gọi và cơ chế chi tiết có khác nhau, điểm chung của thị trường tín chỉ này là buộc các hãng xe phải trả tiền nếu chậm chuyển đổi sang xe điện, đồng thời tạo thêm lợi nhuận cho các nhà sản xuất xe điện từ phần dư tín chỉ.
**Các Biện Pháp Khác Hướng Đến Net Zero**
Ngoài cơ chế tín chỉ, các hãng xe còn triển khai nhiều biện pháp khác để duy trì lộ trình trung hòa carbon. Mercedes-Benz đầu tư vào các dự án tái tạo rừng tại châu Phi, tính toán lượng CO2 hấp thụ để bù đắp cho lượng phát thải từ xe bán ra.
Trong khi đó, Volkswagen mua chứng chỉ năng lượng sạch (REC – Renewable Energy Certificates) từ các dự án điện gió và điện mặt trời để đảm bảo các nhà máy sản xuất xe điện của hãng tại châu Âu đạt mức “carbon neutral” ngay khi xuất xưởng.
Nhờ những cơ chế linh hoạt này, các hãng xe có thể tiếp tục bán các mẫu xe động cơ lớn, phát thải nhiều mà vẫn duy trì lộ trình Net Zero trong báo cáo thường niên. Về lâu dài, khi các quy định ngày càng khắt khe hơn và tỷ trọng xe điện tăng lên, việc dựa vào mua bán tín chỉ sẽ dần giảm bớt. Tuy nhiên, ở thời điểm hiện tại, đây vẫn là một giải pháp an toàn giúp các tập đoàn ô tô cân bằng giữa hoạt động kinh doanh và trách nhiệm bảo vệ môi trường.
**Thị Trường Carbon tại Việt Nam**
Hiện tại, Việt Nam chưa áp dụng cơ chế mua bán tín chỉ CO2 riêng cho ngành xe như ở các thị trường khác. Tuy nhiên, Chính phủ đã có lộ trình xây dựng thị trường carbon trong nước. Theo Quyết định 232 và Nghị định 119/2025, từ tháng 6/2025 đến hết năm 2028, Việt Nam sẽ thí điểm sàn giao dịch tín chỉ carbon, trước khi vận hành chính thức từ năm 2029. Cơ chế này sẽ cho phép các doanh nghiệp phát thải nhiều phải mua tín chỉ từ các đơn vị phát thải thấp hoặc tham gia các dự án xanh, góp phần tiến tới mục tiêu trung hòa phát thải của quốc gia.
Admin
Nguồn: VnExpress
