Trong tâm khảm nhiều người dân Hà Nội, sông Tô Lịch không chỉ là một dòng sông mà còn là một phần ký ức văn hóa, tâm linh, gắn liền với những câu chuyện về sự hình thành và phát triển của Thăng Long – Hà Nội ngàn năm văn hiến.
Tuy nhiên, khi nhắc đến Tô Lịch ngày nay, phần lớn người dân Thủ đô lại liên tưởng đến dòng nước đen ngòm, mùi hôi thối khó chịu và cảnh quan nhếch nhác. Đặc biệt vào những ngày hè oi bức, mùi hôi nồng nặc bốc lên từ dòng sông trở thành nỗi ám ảnh của những hộ dân sống dọc hai bên bờ.
Kết quả quan trắc môi trường cho thấy, nước sông Tô Lịch đang bị ô nhiễm hữu cơ nghiêm trọng, hàm lượng oxy hòa tan gần như bằng không. Không những mất đi vai trò cảnh quan vốn có, sông Tô Lịch nhiều năm qua còn bị xem như một kênh thoát nước thải khổng lồ giữa lòng Thủ đô.
Theo nhận định, tình trạng ô nhiễm của sông Tô Lịch đã tích tụ trong nhiều năm, xuất phát từ bốn nguyên nhân chính. Đầu tiên, đó là lượng nước thải sinh hoạt khổng lồ từ hàng trăm nghìn hộ dân xả trực tiếp xuống sông mỗi ngày mà không qua bất kỳ công đoạn xử lý nào. Thứ hai, hệ thống thoát nước của Hà Nội được xây dựng theo mô hình “cống chung”, vừa tiếp nhận nước mưa, vừa tiếp nhận nước thải, khiến sông Tô Lịch phải oằn mình gánh chịu tải lượng ô nhiễm quá lớn. Thứ ba, dòng chảy của sông yếu, nước lưu lại lâu ngày khiến chất bẩn lắng đọng, bùn đáy phân hủy sinh ra khí độc và mùi hôi khó chịu. Cuối cùng, không thể không kể đến sự thiếu đồng bộ trong công tác quản lý và thiếu vắng các giải pháp căn cơ, đồng bộ, khiến tình trạng ô nhiễm kéo dài dai dẳng, dù đã trải qua nhiều lần “chữa trị” nhưng vẫn chưa mang lại hiệu quả rõ rệt.
Trong suốt một thập kỷ qua, chính quyền Hà Nội đã liên tục triển khai nhiều biện pháp với mong muốn cải thiện chất lượng nước sông Tô Lịch. Đáng chú ý là các thử nghiệm công nghệ xử lý tiên tiến như Nano-Bioreactor của Nhật Bản, nhằm phân hủy bùn hữu cơ, hay việc lắp đặt hệ thống sục khí để tăng cường oxy hòa tan, giảm thiểu mùi hôi ở một số đoạn sông.
Vào giữa tháng 8/2025, một dấu mốc quan trọng đã được ghi nhận khi Hà Nội hoàn thành việc thu gom toàn bộ 245 cửa xả nước thải trực tiếp xuống sông Tô Lịch, chấm dứt tình trạng ô nhiễm kéo dài. Đây là một phần trong chuỗi các giải pháp đồng bộ được thành phố triển khai trong thời gian qua, thay vì chỉ tập trung vào các biện pháp xử lý đơn lẻ như trước đây, thể hiện quyết tâm mạnh mẽ của chính quyền Thủ đô trong việc đưa sông Tô Lịch thoát khỏi “vòng luẩn quẩn ô nhiễm”.
Song song với việc thu gom và xử lý nước thải, thành phố cũng đã triển khai dự án dẫn nước từ Hồ Tây vào sông Tô Lịch để tạo dòng chảy. Ngay từ khi dòng nước được dẫn về, nhiều người dân sinh sống dọc bờ sông đã ghi nhận những thay đổi tích cực: nước sông bớt đen hơn, mùi hôi giảm đáng kể và cảnh quan xung quanh cũng trở nên sáng sủa hơn. Về mặt xã hội, giải pháp này đã tạo được hiệu ứng tích cực, mang lại niềm tin cho người dân rằng sông Tô Lịch hoàn toàn có khả năng được “hồi sinh”.
Để đảm bảo nguồn nước bổ cập lâu dài và ổn định cho sông Tô Lịch, Hà Nội đã lên kế hoạch xây dựng một tuyến đường ống riêng dẫn nước từ sông Hồng, không chỉ cung cấp nước cho sông Tô Lịch mà còn bổ cập cho cả Hồ Tây.
Đặc biệt, lãnh đạo thành phố đã yêu cầu phải kiểm soát chặt chẽ các điều kiện thủy văn khi đưa nước vào Hồ Tây, nhằm tránh gây ảnh hưởng tiêu cực đến môi trường sinh thái vốn rất nhạy cảm của hồ. Với giải pháp này, sông Tô Lịch sẽ có được nguồn nước sạch, dồi dào và ổn định hơn trong tương lai.
Tuy nhiên, một dòng sông sạch, không ô nhiễm mới chỉ là bước khởi đầu. Khu vực sông Tô Lịch còn cần được “tái sinh” như một không gian văn hóa, sinh thái và lịch sử của Hà Nội. Hai bên bờ sông có thể được quy hoạch thành một tuyến công viên cây xanh liên hoàn, kết hợp với các lối đi bộ, quảng trường nhỏ và khu sinh hoạt cộng đồng. Song song đó, cần kiểm soát chặt chẽ các hoạt động thương mại để tránh làm mất đi bản sắc văn hóa của khu vực.
Các di tích lịch sử gắn liền với thần sông Tô Lịch và lịch sử Thăng Long – Hà Nội cần được bảo tồn và kết nối thành một không gian văn hóa tinh thần, nơi có thể tổ chức các sự kiện và lễ hội truyền thống. Nếu được thực hiện tốt, sông Tô Lịch không chỉ là một dòng sông sạch mà còn trở thành một “không gian sống” đúng nghĩa của người Hà Nội, góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống đô thị và gìn giữ bản sắc văn hóa của Thủ đô ngàn năm văn hiến.
Sông Tô Lịch đang đứng trước cơ hội “hồi sinh” rõ rệt sau nhiều thập kỷ bị ô nhiễm. Từ việc chấm dứt tình trạng xả thải trực tiếp, nạo vét bùn, bổ cập nguồn nước sạch cho đến chỉnh trang cảnh quan, Hà Nội đã thể hiện quyết tâm cao độ trong việc “hồi sinh” dòng sông lịch sử này.
Để sông Tô Lịch thực sự “sống lại”, Hà Nội cần có một quy hoạch dài hạn, biến Tô Lịch thành một không gian xanh, một không gian văn hóa và lịch sử đáng tự hào. Bởi lẽ, sông Tô Lịch không chỉ đơn thuần là một dòng chảy thủy văn thông thường, mà còn là dòng chảy của ký ức, của văn hóa và của khát vọng xây dựng một Thủ đô hiện đại, văn minh.
Admin
Nguồn: VnExpress
