Đề xuất của Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) về việc bổ sung chế tài xử phạt đối với các tổ chức, cá nhân lắp đặt điện mặt trời mái nhà tự dùng mà không thông báo hoặc đăng ký với cơ quan quản lý nhà nước đang gây ra nhiều thắc mắc. Nhiều người đặt câu hỏi tại sao các hệ thống điện mặt trời chỉ phục vụ nhu cầu nội bộ của hộ gia đình hoặc doanh nghiệp, không bán điện ra lưới quốc gia, lại cần phải báo cáo.
Thực tế, quy định về việc đăng ký, thông báo khi lắp đặt điện mặt trời mái nhà tự dùng đã được đề cập trong Nghị định 58/2020 về phát triển năng lượng tái tạo. Theo đó, các hộ gia đình, doanh nghiệp khi lắp đặt hệ thống điện mặt trời mái nhà, dù có nối lưới hay không, với công suất dưới 100 kW, chỉ cần thông báo tới Sở Công Thương và công ty điện lực địa phương về các thông tin như công suất, địa điểm lắp đặt và mục đích sử dụng. Đồng thời, họ cũng phải tuân thủ các quy định về xây dựng, phòng cháy chữa cháy và bảo vệ môi trường. Sau khi hoàn tất các thủ tục này, họ có thể tự chủ sử dụng nguồn điện mặt trời.
Đối với các hệ thống có công suất trên 100 kW, chủ đầu tư phải nộp hồ sơ để đấu nối lưới, giám sát điều khiển và thu thập dữ liệu (SCADA). Nếu hệ thống được đấu nối với lưới điện quốc gia, kể cả trong trường hợp chỉ phát điện dư thừa lên lưới hoặc không bán điện, tổ chức, cá nhân vẫn phải cung cấp đầy đủ thông tin, hồ sơ để đơn vị điện lực địa phương kiểm tra và nghiệm thu. Tương tự, các hệ thống có công suất nhỏ hơn 1.000 kW có nối lưới nhưng không bán điện dư cũng phải thông báo tới các cơ quan liên quan.
Trong trường hợp điện mặt trời mái nhà tự dùng có nối lưới với công suất lớn, trên 1.000 kW, hoặc các dự án dưới 1.000 kW có nhu cầu bán điện, chủ đầu tư phải được Sở Công Thương cấp giấy chứng nhận đăng ký. Ngoài ra, cơ quan điện lực cấp tỉnh cũng phải xác nhận rằng dự án không gây quá tải cho lưới điện địa phương.
Các yêu cầu về thông báo, đăng ký này cũng đã được quy định trong các nghị định trước đây về phát triển điện mặt trời mái nhà tự sản, tự tiêu, cụ thể là vào năm 2024.
Việc phát triển điện mặt trời mái nhà tự dùng luôn được khuyến khích và không bị giới hạn về quy mô công suất nếu không kết nối với hệ thống lưới điện. Tuy nhiên, theo Bộ Công Thương, việc quản lý và giám sát các hệ thống điện mặt trời mái nhà tự dùng là cần thiết để đảm bảo an toàn và ổn định cho hệ thống lưới điện quốc gia.
Lý giải về điều này, các nhà điều hành cho biết năng lượng mặt trời là nguồn điện phân tán, phụ thuộc lớn vào bức xạ mặt trời và thời tiết, là những yếu tố không ổn định. Khi không có ánh nắng (do mây, mưa hoặc vào ban đêm), nguồn điện này sẽ giảm nhanh chóng, làm tăng nhu cầu sử dụng điện từ lưới điện quốc gia. Điều này buộc nhà điều hành phải điều chỉnh và huy động thêm công suất từ các nguồn điện nền khác như thủy điện, nhiệt điện để bù đắp sự thiếu hụt. Do đó, việc quản lý và giám sát chặt chẽ là rất quan trọng để đảm bảo vận hành an toàn cho lưới điện quốc gia.
PGS.TS Trần Văn Bình, một chuyên gia năng lượng, cũng chỉ ra rằng điện mặt trời và điện gió có độ tin cậy không cao, trong khi hệ thống điện cần phải đảm bảo vận hành ổn định liên tục. Ví dụ, một hệ thống điện mặt trời có công suất 100 MW có thể bị sập nguồn ngay lập tức nếu gặp phải một cơn mưa bất chợt. Trong tình huống đó, hệ thống điện phải ngay lập tức bù đắp 100 MW từ các nguồn điện khác. Nếu không có nguồn bù kịp thời, hệ thống điện có thể bị sập, gây mất điện trên diện rộng.
Ngoài ra, cơ quan quản lý cũng cần kiểm soát tổng quy mô công suất điện để tránh tình trạng vượt quá quy hoạch, gây ảnh hưởng đến cơ cấu nguồn của hệ thống điện.
Hiện nay, cả nước có khoảng 103.000 dự án điện mặt trời mái nhà với tổng công suất lắp đặt hơn 9.500 MW. Theo Quy hoạch điện VIII điều chỉnh, Việt Nam đặt mục tiêu đến năm 2030, 50% các tòa nhà công sở và 50% nhà dân sẽ sử dụng điện mặt trời mái nhà tự sản, tự tiêu.
Ông Phạm Đăng An, Phó tổng giám đốc Vũ Phong Energy Group, nhận định rằng việc các tổ chức, cá nhân cần thông báo khi lắp đặt điện mặt trời mái nhà, đặc biệt là các hệ thống tự dùng, là một tín hiệu tích cực, cho thấy thị trường năng lượng tái tạo đang bước vào giai đoạn trưởng thành hơn.
Ông An cho rằng các yêu cầu thông báo, đăng ký sẽ giúp cơ quan quản lý có được cái nhìn tổng quan và rõ ràng hơn về hệ thống điện, bao gồm cả các nguồn phát lớn và các nguồn phân tán như điện mặt trời và điện gió. Điều này sẽ giúp nâng cao hiệu quả vận hành, hỗ trợ dự báo nhu cầu và điều tiết các nguồn điện một cách hợp lý, tránh lãng phí và giảm nguy cơ quá tải cục bộ.
Cơ chế này cũng giúp ngành điện nắm bắt được khu vực nào cần nâng cấp hạ tầng lưới điện, từ đó có sự chuẩn bị tốt hơn cho các xu hướng năng lượng mới như xe điện, sản xuất xanh và lưu trữ năng lượng tại hộ gia đình. Đồng thời, các hệ thống lắp đặt cũng sẽ được đảm bảo tuân thủ các tiêu chuẩn kỹ thuật và phòng cháy chữa cháy, giảm thiểu rủi ro trong quá trình vận hành.
Tuy nhiên, ông An cũng lưu ý rằng việc tích hợp năng lượng sạch vào đời sống là một xu hướng tất yếu, nhưng thành công không nên chỉ dựa vào các hình phạt. Ông đề xuất quy trình đăng ký, thông báo cần được thiết kế một cách đơn giản, minh bạch và hoàn toàn trực tuyến, giúp người dân chỉ mất khoảng 1-2 ngày để hoàn tất thủ tục.
Ông cũng nhấn mạnh sự cần thiết phải tách bạch giữa vai trò quản lý dữ liệu nhu cầu sử dụng điện của EVN với trách nhiệm thẩm định an toàn của các cơ quan phòng cháy chữa cháy và xây dựng.
“Chế tài xử phạt chỉ nên áp dụng khi có hành vi gây rủi ro thực sự cho hệ thống điện hoặc an toàn cộng đồng”, ông An đề xuất.
Admin
Nguồn: VnExpress
