Trong một bài đăng trên mạng xã hội gần đây, cựu Tổng thống Mỹ Donald Trump tuyên bố sẵn sàng áp đặt các biện pháp trừng phạt mạnh mẽ đối với Nga nếu tất cả các quốc gia thành viên NATO ngừng mua dầu từ Moscow. Ông cũng đề xuất các nước này nên áp thuế suất từ 50% đến 100% đối với hàng hóa Trung Quốc cho đến khi cuộc xung đột ở Ukraine kết thúc.
Trước đó, trong chuyến thăm Brussels, Bộ trưởng Năng lượng Mỹ Chris Wright đã kêu gọi Liên minh châu Âu (EU) giảm sự phụ thuộc vào năng lượng Nga. Tuy nhiên, việc ngừng mua dầu từ Nga không phải là một yêu cầu quá khó khăn đối với hầu hết các quốc gia EU. Thực tế, lượng dầu nhập khẩu từ Nga vào EU đã giảm đáng kể kể từ khi cuộc xung đột ở Ukraine nổ ra.
Theo số liệu thống kê, năm 2021, EU nhập khẩu 45% khí đốt tự nhiên và 27% dầu thô từ Nga. Đến năm ngoái, các con số này đã giảm xuống lần lượt là 19% và 3%. Năm 2024, EU đã chi 21,9 tỷ euro (tương đương gần 26 tỷ USD) để mua nhiên liệu hóa thạch của Nga, chiếm khoảng 10% tổng doanh thu xuất khẩu năng lượng toàn cầu của Moscow.
Tuy nhiên, tiến trình từ bỏ hoàn toàn năng lượng từ Nga của châu Âu đang gặp nhiều khó khăn do sự kiên quyết của Hungary và Slovakia trong việc tiếp tục sử dụng dầu Nga. Hai quốc gia này đã được cấp quyền miễn trừ tạm thời, cho phép họ tiếp tục nhập khẩu dầu khí Nga thông qua đường ống Druzhba, vốn chạy qua lãnh thổ Ukraine.
Quyền miễn trừ này được đưa ra nhằm tạo điều kiện cho Hungary và Slovakia có thêm thời gian để tìm kiếm các nhà cung cấp thay thế. Tuy nhiên, theo giới quan sát, cả hai nước lại tận dụng cơ hội này để tăng cường mua dầu khí Nga, hưởng lợi từ mức giá chiết khấu, và điều này làm gia tăng sự phụ thuộc của họ vào nguồn nhập khẩu từ Moscow.
Một báo cáo của Trung tâm Nghiên cứu Năng lượng và Không khí sạch (CREA) ở Phần Lan chỉ ra rằng Hungary đã tăng mức độ phụ thuộc vào dầu thô Nga từ 61% trước cuộc xung đột lên 86% trong năm 2024, trong khi Slovakia gần như phụ thuộc hoàn toàn vào nguồn cung từ Moscow.
Một phát ngôn viên của Bộ Ngoại giao Slovakia cho biết việc cắt đứt hoàn toàn nguồn năng lượng từ Nga sẽ gây ra “hậu quả rất nghiêm trọng” đối với nền kinh tế của nước này và cả châu Âu. Do đó, Slovakia kiên quyết phản đối đề xuất này.
Ba quan chức châu Âu giấu tên cho rằng yêu cầu mới của ông Trump có thể giúp Ủy ban châu Âu có thêm đòn bẩy để thúc đẩy Hungary và Slovakia hành động. Ủy viên Năng lượng EU Dan Jorgensen dự kiến sẽ đàm phán với hai nước này về vấn đề này trong những tuần tới.
Tuy nhiên, nếu yêu cầu ngừng mua dầu khí Nga được mở rộng ra toàn bộ khối NATO như đề xuất của ông Trump, thì rào cản sẽ không chỉ là Hungary và Slovakia. Thổ Nhĩ Kỳ, một thành viên quan trọng của NATO với vị trí chiến lược kiểm soát lối vào Biển Đen, đã từ chối tham gia các lệnh trừng phạt Nga. Thay vào đó, Ankara đã tái xuất khẩu hàng tỷ USD dầu Nga sang châu Âu và các khu vực khác.
Theo cựu nhà ngoại giao Thổ Nhĩ Kỳ Sinan Ulgen, hiện là thành viên cấp cao tại tổ chức tư vấn Carnegie Europe, rất khó có khả năng Ankara sẽ tuân thủ yêu cầu này vào thời điểm hiện tại.
Các nhà phân tích cho rằng cần có áp lực rất lớn từ ông Trump để có thể khiến Tổng thống Recep Tayyip Erdogan thay đổi hướng đi. Thổ Nhĩ Kỳ hiện đang đối mặt với cuộc khủng hoảng chi phí sinh hoạt trong nước, và giá năng lượng cao có thể gây ra làn sóng bất mãn, đe dọa quyền lực của ông Erdogan.
Dữ liệu từ nhà phân tích năng lượng cấp cao Aura Sabadus của công ty tư vấn ICIS cho thấy Thổ Nhĩ Kỳ đã nhận 41% lượng khí đốt từ Nga trong năm ngoái. Trong khi đó, theo nhà phân tích dầu thô hàng đầu Homayoun Falakshahi của công ty Kpler, Ankara cũng nhập khẩu 57% lượng dầu từ Moscow trong năm ngoái.
Tình hình này khiến giới quan sát nhận định rằng NATO khó có thể đạt được sự đồng thuận về việc chấm dứt nhập khẩu năng lượng từ Nga.
Chính quyền ông Trump trước đây đã mô tả việc tăng doanh số xuất khẩu khí đốt tự nhiên hóa lỏng (LNG) của Mỹ sang châu Âu là một cơ hội “đôi bên cùng có lợi”. Ông Wright từng phát biểu trong chuyến thăm Brussels rằng Mỹ muốn thay thế hoàn toàn khí đốt Nga, và việc làm suy yếu khả năng tài trợ cho cuộc chiến của Nga sẽ mang lại lợi ích cho tất cả các bên.
Vào tháng 7, chính quyền ông Trump đã tận dụng các cuộc đàm phán về thuế quan để yêu cầu EU cam kết mua 750 tỷ USD dầu và khí đốt từ Washington trước khi nhiệm kỳ của ông kết thúc. Tuy nhiên, các nhà phân tích chỉ ra rằng yêu cầu này gần như không thể thực hiện được.
Theo nhà phân tích cấp cao Laura Page của Kpler, EU đã chi hơn 444 tỷ USD để nhập khẩu năng lượng trong năm ngoái, trong đó chỉ có khoảng 90 tỷ USD là từ Mỹ. Để đáp ứng yêu cầu mới, khối này sẽ phải tăng gấp ba lần lượng nhập khẩu từ Mỹ trong ba năm tới. Điều này đồng nghĩa với việc họ sẽ phải từ chối các nhà cung cấp khác như Na Uy, quốc gia vốn cung cấp khí đốt rẻ hơn thông qua hệ thống đường ống có sẵn.
Bà Page cũng lưu ý rằng trong năm 2024, Mỹ chỉ xuất khẩu 166 tỷ USD dầu và khí đốt. Do đó, để đáp ứng yêu cầu mới, Mỹ sẽ cần chuyển toàn bộ lượng xuất khẩu sang châu Âu và vẫn cần phải bù đắp thêm. Bà kết luận rằng điều này là “không bao giờ thành hiện thực”.
Về yêu cầu áp thuế đối với Trung Quốc, các chuyên gia cũng nhận định rằng đây là một điều không thể thực hiện được. Về mặt chính trị và kinh tế, việc áp thuế đối với Bắc Kinh sẽ là một đòn chí mạng đối với EU.
Trong nhiều thập kỷ qua, nền kinh tế EU ngày càng gắn bó chặt chẽ với Trung Quốc, và người tiêu dùng châu Âu đã quen với hàng nhập khẩu giá rẻ từ quốc gia này. Mặc dù EU đã cam kết giảm sự phụ thuộc, nhưng các lĩnh vực quan trọng của nền kinh tế, từ sản xuất ô tô đến rượu và thời trang, đều khó có thể cắt đứt quan hệ với Trung Quốc.
Trung Quốc là đối tác thương mại lớn thứ ba của EU, sau Mỹ và Anh, nếu tính cả hàng hóa và dịch vụ. Quốc gia này chiếm khoảng 21% hàng nhập khẩu của EU. Ngoài ra, Bắc Kinh cũng đã báo hiệu rằng họ sẽ không ngần ngại đáp trả mạnh mẽ bất kỳ hành động “khiêu khích” nào từ liên minh.
Theo David Henig, nhà phân tích tại trung tâm tư vấn Chính sách Kinh tế Quốc tế châu Âu, việc áp thuế cao đối với Trung Quốc sẽ gây ra thiệt hại lớn. Ông cho rằng Mỹ đã từng thực hiện động thái tương tự và sau đó đã phải rút lại.
Đề xuất của cựu Tổng thống Trump, mặc dù mang tính cứng rắn, nhưng đang vấp phải nhiều trở ngại lớn từ sự phụ thuộc năng lượng của một số quốc gia thành viên NATO vào Nga, cũng như mối quan hệ kinh tế sâu rộng giữa EU và Trung Quốc. Việc thực hiện những biện pháp này đòi hỏi sự đồng thuận và nỗ lực phối hợp từ tất cả các bên liên quan, điều mà hiện tại vẫn còn là một thách thức lớn.
Admin
Nguồn: VnExpress
