Ngày 9/9 vừa qua, một vụ tấn công bằng tên lửa của Israel vào thủ đô Doha của Qatar đã gây chấn động khu vực. Tên lửa này đã đánh trúng một khu phức hợp nơi các lãnh đạo cấp cao của Hamas đang họp, nằm ngay trong khu dân cư đông đúc. Vụ tấn công làm ít nhất 6 người thiệt mạng, trong đó có một nhân viên an ninh người Qatar. Điều đáng chú ý là Mỹ, dù có căn cứ quân sự chỉ cách đó khoảng 30 km, đã không có bất kỳ động thái nào để bảo vệ đồng minh của mình.
Vụ tấn công này không chỉ làm dấy lên những nghi ngờ về khả năng bảo vệ của Mỹ đối với các đồng minh ở khu vực Vùng Vịnh mà còn phá vỡ những nỗ lực mà Qatar đã dày công xây dựng để trở thành một trung gian hòa giải quốc tế, tương tự như vai trò của Thụy Sĩ.
Qatar, một quốc gia nhỏ bé với khoảng ba triệu dân, nằm ở Vùng Vịnh và giáp với Ả Rập Saudi. Nhờ trữ lượng khí đốt tự nhiên khổng lồ, Qatar đã vươn lên trở thành một trong những quốc gia giàu có nhất trên thế giới.
Trong nhiều năm qua, Qatar đã tích cực đầu tư vào “quyền lực mềm”, tăng cường vị thế của mình trên trường quốc tế thông qua các hoạt động văn hóa, ngoại giao và nhân đạo, với mục tiêu trở thành “Thụy Sĩ của Trung Đông”.
Năm 1996, Qatar thành lập kênh truyền hình Al Jazeera, được đánh giá cao vì thúc đẩy các cuộc tranh luận trong khu vực, nhưng cũng gây tranh cãi vì đưa tin về quan điểm của các nhóm vũ trang Hồi giáo. Cùng thời gian này, Qatar xây dựng căn cứ không quân Al Udeid, và đến năm 2001, nó trở thành cơ sở quân sự lớn nhất của Mỹ tại Trung Đông.
Qatar có mạng lưới quan hệ rộng khắp và đa dạng, thể hiện sự ủng hộ đối với nhiều nhóm và phong trào khác nhau trên khắp Trung Đông, thông qua việc cho phép đặt văn phòng đại diện, hỗ trợ vũ khí hoặc tài chính. Trong số này có các nhóm vũ trang ở Libya, phe đối lập ở Syria, Tunisia và Yemen trong giai đoạn Mùa xuân Ả Rập.
Theo các nhà phân tích, chính sách này giúp Qatar đảm bảo an ninh trong một khu vực đầy bất ổn, đồng thời cũng là một cách để cạnh tranh với các đối thủ khác.
Theo đề nghị của Mỹ, Qatar đã cho phép cánh chính trị của Hamas và Taliban đặt văn phòng tại nước này trong giai đoạn 2012-2013, nhằm tạo điều kiện cho các cuộc đàm phán với phương Tây. Qatar cũng duy trì quan hệ tốt với Iran, đối thủ của hầu hết các nước Ả Rập và Israel.
Nhờ vị thế là bạn của tất cả các bên, Qatar đã tổ chức các cuộc đàm phán với Taliban khi nhóm này lên nắm quyền ở Afghanistan vào năm 2021, tạo điều kiện thuận lợi cho các hoạt động nhân đạo. Quốc gia Vùng Vịnh này cũng đóng vai trò quan trọng trong các cuộc đàm phán hạt nhân giữa Mỹ và Iran, làm trung gian giúp Iran và Israel đạt được thỏa thuận ngừng bắn vào tháng 6, tham gia vào nỗ lực chấm dứt chiến sự Nga – Ukraine và đang thúc đẩy đàm phán ngừng bắn giữa Israel và Hamas.
Cinzia Bianco, chuyên gia về Vùng Vịnh tại Hội đồng châu Âu về Quan hệ Đối ngoại, nhận định: “Qatar chắc chắn hưởng lợi từ vị trí trung gian đàm phán, bởi cả phương Đông lẫn phương Tây đều coi họ là một đối tác đáng tin cậy”.
Yoel Guzansky, cựu chuyên gia về Vùng Vịnh tại Hội đồng An ninh Quốc gia Israel, cũng đồng tình: “Họ có thể trao đổi với tất cả các bên. Đó là bản chất của họ, xuất phát từ niềm tin rằng việc đứng ra hòa giải là một hình thức bảo hiểm và các bên sẽ không gây hại cho họ”.
Tuy nhiên, niềm tin này đã bị lung lay trong mùa hè năm nay. “Tấm khiên đặc quyền” của Qatar bị rạn nứt khi Iran phóng tên lửa vào căn cứ Al Udeid vào cuối tháng 6 để trả đũa các cuộc tấn công của Mỹ vào các cơ sở hạt nhân của nước này. Mặc dù Mỹ và Qatar tuyên bố đã bắn hạ hầu hết các tên lửa, trừ một quả không được coi là mối đe dọa, sự việc đã gióng lên hồi chuông cảnh báo.
Vụ tấn công của Israel vào Doha ngày 9/9 đã giáng một đòn mạnh hơn vào nỗ lực ngoại giao của Qatar, bởi Qatar là một quốc gia có chủ quyền, đồng minh của Mỹ và vẫn duy trì quan hệ với Israel. Trong quá khứ, các quốc gia tham gia hòa giải giữa Israel và khối Ả Rập như Na Uy hay Ai Cập cũng phải đối mặt với áp lực, nhưng chưa từng phải hứng chịu một cuộc tấn công trực tiếp vào lãnh thổ như vậy.
Adham Saouli, phụ trách chương trình nghiên cứu an ninh tại Viện Nghiên cứu Sau đại học Doha, cho rằng: “Động thái này sẽ khiến Qatar phải đánh giá lại chính sách trung gian hòa giải và điều chỉnh chiến lược đối với khu vực”.
Sinem Cengiz, nhà nghiên cứu tại Trung tâm Nghiên cứu Vùng Vịnh, Đại học Qatar, cũng có chung nhận định: “Cuộc tấn công của Israel cho thấy một quốc gia đơn lẻ khó có thể gánh vác các vấn đề khu vực vốn quá phức tạp. Cần có hành động tập thể để hỗ trợ Qatar hoặc bất kỳ bên trung gian nào khác”.
Mặc dù vậy, Thủ tướng Qatar Mohammed bin Abdulrahman al-Thani khẳng định vai trò trung gian là một phần “bản sắc của Qatar” và cam kết sẽ tiếp tục các nỗ lực kiến tạo hòa bình, ngay cả khi đối mặt với “chủ nghĩa khủng bố nhà nước” do Israel hậu thuẫn.
Vụ tấn công vào Doha đã tạo ra một tiền lệ nguy hiểm cho vai trò trung gian hòa giải. Nếu địa điểm đàm phán trung lập trở thành mục tiêu tấn công, nền tảng cơ bản của việc giải quyết xung đột sẽ bị lung lay. Các bên trung gian khác trong khu vực, đặc biệt là Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất, Ả Rập Saudi và Ai Cập, đang thúc đẩy đối thoại về xung đột Israel – Palestine, cần phải đa dạng hóa và củng cố hơn nữa các thỏa thuận an ninh của mình.
Bader Al-Saif, chuyên gia về Vùng Vịnh tại Đại học Kuwait, nhận xét: “Các nước Vùng Vịnh vốn tin rằng họ miễn nhiễm với tình trạng hỗn loạn trong khu vực, nhưng giờ đây họ liên tục bị kéo vào rắc rối trong vài tháng qua”. Vụ tấn công vào Doha là một lời nhắc nhở rằng không ai có thể hoàn toàn tránh khỏi những biến động của khu vực Trung Đông.
Admin
Nguồn: VnExpress
